Đánh giá khả năng chọn lọc của nghề lưới đáy khai thác tôm rảo (Metapenaeus Ensis) khi sử dụng đụt lưới mắt lưới hình thoi và tấm lọc mắt lưới hình vuông

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 49
THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC
ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG CHỌN LỌC CỦA NGHỀ LƯỚI ĐÁY KHAI THÁC TÔM RẢO 
(Metapenaeus ensis) KHI SỬ DỤNG ĐỤT LƯỚI MẮT LƯỚI HÌNH THOI VÀ 
TẤM LỌC MẮT LƯỚI HÌNH VUÔNG
EVALUATION OF THE SELECTIVITY OF DIAMOND AND SQUARE MESH IN STOW NET 
FISHERY TO CATCH SHRIMP (Metapenaeus ensis)
Nguyễn Trọng Lương¹, Vũ Kế Nghiệp¹
Ngày nhận bài: 2/1/2019; Ngày phản biện thông qua: 15/3/2019; Ngày duyệt đăng: 20/3/2019
TÓM TẮT
Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu thử nghiệm khả năng chọn lọc của lưới đáy khai thác tôm rảo bằng 
các đụt lưới có hình dạng mắt lưới và kích thước cạnh mắt lưới khác nhau. Nghiên cứu đã sử dụng phương 
pháp nghiên cứu thử nghiệm đối chứng để đánh giá khả năng chọn lọc giữa các mẫu lưới mới (M2) có kích 
thước mắt lưới theo quy định, M3 và M4 sử dụng tấm lọc có mắt lưới hình vuông lắp trên đụt lưới và lưới đáy 
truyền thống (M1 - có kích thước mắt lưới nhỏ hơn quy định). Các tham số chọn lọc được xác định theo phương 
pháp của Wileman.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, khi sử dụng M2, M3 và M4 thì sản lượng tôm rảo giảm tương ứng là 
10,83%; 14,93% và 24,33% so với ngư cụ truyền thống (M1) trong khi tổng sản lượng khai thác giảm không 
đáng kể, lần lượt là 3,55%; 9,25% và 20,57% tổng sản lượng thủy sản đánh bắt. Số lượng cá thể tôm rảo thoát 
ra khỏi mẫu lưới M2, M3 và M4 lần lượt là 17,15%; 25,08% và 25,77% cá thể so với M1. Chiều dài tôm rảo 
với xác suất 50% bị giữ lại trong lưới (L50) của các mẫu lưới M1, M2, M3 và M4 lần lượt là 4,12cm; 4,78cm; 
5,55cm và 6,06cm. Bên cạnh đó, khi sử dụng kích thước cạnh mắt lưới như nhau thì mắt lưới hình vuông có 
khả năng chọn lọc cao hơn hình thoi.
Từ khóa: Tôm rảo, lưới đáy, kích thước mắt lưới, chọn lọc của ngư cụ.
ABSTRACT
The article presents the research results of the selective ability of stow net shrimp fi shery by codends with 
different mesh shapes and mesh sizes. The study used a controlled trial method to evaluate the ability to select 
between the codend with the mesh size fi tness of government’s regulation (M2), the bycatch reduction device 
(M3 and M4) by square mesh and traditional stow net (M1 – the mesh size smaller than the government’s 
regulation). The selectivity parameters were evaluated by Wileman’s method.
Research results show that, when using M2, M3 and M4, the catches of shrimp decreased by 10.83%, 
14.93% and 24.33% compared to traditional fi shing gear (M1) while the total catches of fi shing operation is 
not signifi cantly reduced, respectively 3.55%, 9.25% and 20.57% of catches. The number of individual shrimps 
escaping from the codends M2, M3 and M4 is 17.15%, 25.08% and 25.77% compared to M1. The length of 
shrimps with the probability of 50% being trapped in the codend (L50) of M1, M2, M3 and M4 is 4.12cm, 
4.78cm, 5.55cm and 6.06cm respectively. In addition, square meshes have a higher selectivity than diamond 
mesh codend when the mesh size is the same.
Key words: Metapenaeus ensis, stow net shrimp fi shery, mesh size, fi shing gear selectivity.
¹ Viện Khoa học và Công nghệ Khai thác Thủy sản, Trường Đại học Nha Trang
50 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đầm Nại có 7 nghề hoạt động khai thác 
thủy sản, gồm: lưới rê 3 lớp, câu vàng, te, lờ 
dây, lưới đáy, cào sò và khai thác hàu. Các loại 
ngư cụ ở đầm Nại có kích thước mắt lưới nhỏ, 
khả năng chọn lọc kém và đánh bắt tận thu như 
te, lờ dây, lưới rê 3 lớp và đặc biệt là lưới đáy 
– chắn ngang cửa đầm, ngoài đánh bắt tận thu 
còn hạn chế sự di chuyển của cá từ đầm ra vịnh 
Phan Rang và ngược lại [4,5]. 
Lưới đáy có nguyên lý đánh bắt tương tự 
lưới kéo, tức là lọc nước lấy cá. Điểm khác biệt 
là lưới kéo đáy di chuyển trong quá trình hoạt 
động, hệ thống lưới lùa sát nền đáy, huỷ hoại 
rạn san hô, thảm cỏ biển; gây hại môi trường 
sống của các loài thủy sản còn lưới đáy thì 
đứng yên nhờ dòng chảy đưa tôm cá đi vào 
miệng đáy. Theo nguyên lý này thì lưới đáy có 
thể đánh bắt tất cả những loài hải sản theo dòng 
nước đi vào phạm vi miệng đáy. Do lưới đáy 
thường có kích thước mắt lưới ở đụt nhỏ nên có 
thể đánh bắt cả tôm, cá con và như thế là gây 
hại nguồn lợi thủy sản. 
Trong số 14 đối tượng đánh bắt chính của 
nghề lưới đáy thì tôm rảo (Metapenaeus ensis) 
có sản lượng cao thứ 2, sau cá mai và chiếm 
12,1% tổng sản lượng. Bên cạnh đó, giá trị 
kinh tế của tôm rảo cao hơn rất nhiều so với các 
loài thủy sản khác [3]. Tuy nhiên, sản lượng 
tôm rảo liên tục giảm sút nhanh trong thời gian 
vừa qua, từ 5,5 tấn (năm 2012) còn 2 tấn (năm 
2016), trung bình giảm 11,1%/năm. Tôm rảo 
là đối tượng có giá trị kinh tế cao, thị trường 
tiêu thụ rộng, sản lượng khá lớn trong cơ cấu 
sản phẩm khai thác, nhưng đang đứng trước 
nguy cơ suy giảm nhanh và kích thước bị đánh 
bắt nhỏ nên đã làm ảnh hưởng đáng kế đến thu 
nhập của ngư dân.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu thử nghiệm 
thiết bị lọc tôm rảo cho nghề lưới đáy nhằm 
bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm, đồng thời 
cho thoát ra ngoài các cá thể chưa đủ kích 
thước khai thác của các loài thủy sản khác và 
qua đó giúp phục hồi nguồn lợi thủy sản tại 
đầm Nại là cần thiết. 
II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Vật liệu nghiên cứu
1.1. Ngư cụ
Nghiên cứu sử dụng đồng thời 4 miệng lưới 
đáy của ngư dân, cố định tại khu vực cửa đầm 
Nại (cầu Tri Thủy) để tiến hành thử nghiệm. 
Các miệng lưới đáy thử nghiệm có thông số 
kỹ thuật hoàn toàn giống nhau. Trên 4 miệng 
lưới, đồng thời lắp đặt đụt và thiết bị lọc khác 
nhau nhằm đánh giá khả năng chọn lọc của 
từng thiết bị.
- Đụt 1: Đụt lưới ngư dân đang sử dụng có 
dạng mắt lưới hình thoi và kích thước mắt lưới 
2a = 12mm (ký hiệu là M1).
- Đụt 2: Đụt lưới mới có dạng mắt lưới 
hình thoi và kích thước mắt lưới 2a = 18mm 
(ký hiệu là M2). Đây là kích thước mắt lưới 
nhỏ nhất được phép sử dụng cho nghề lưới đáy 
[1,2].
- Đụt 3: Sử dụng tấm lọc mắt lưới hình 
vuông, có cạnh a = 9mm (ký hiệu là M3). Tấm 
lọc được lắp đặt trên lưng của đụt lưới ngư dân 
đang sử dụng (M1), có 116 cạnh mắt lưới theo 
chiều dọc và 107 cạnh theo chiều ngang, chiếm 
48,8% diện tích làm việc của tấm lưng.
- Đụt 4: Sử dụng tấm lọc mắt lưới hình 
vuông, có cạnh a = 11mm (ký hiệu là M4). Tấm 
lọc được lắp đặt trên lưng của đụt lưới ngư dân 
đang sử dụng (M1), có 95 cạnh mắt lưới theo 
chiều dọc và 87 cạnh theo chiều ngang, chiếm 
45,6% diện tích làm việc của tấm lưng.
Các đụt lưới được lắp đặt thêm đụt ngoài 
(bao đụt) nhằm thu giữ các cá thể thoát ra khỏi 
đụt trong (M1, M2, M3 và M4).
1.2. Tàu thuyền phục vụ nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng tàu cá của ngư dân 
hoạt động nghề lưới đáy tại đầm Nại, số đăng 
ký: NT00360TS; công suất máy chính 15CV; 
chiều dài 8,50m và chiều rộng 2,55m.
2. Phương pháp nghiên cứu
2.1. Bố trí thí nghiệm 
Các mẻ lưới được thực hiện đồng thời về 
thời gian, ngư trường, nhân lực, phương tiện và 
cấu trúc ngư cụ. Quá trình thử nghiệm đã thực 
hiện đánh bắt 40 mẻ lưới, mỗi miệng đáy 10 
mẻ lưới. Số lượng cá thể tôm rảo thu thập đưa 
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 51
vào tính toán trung bình 78 cá thể tôm/mẻ lưới.
Thời gian thử nghiệm: Từ ngày 4/8/2016 
đến 20/8/2016.
Địa điểm thử nghiệm: Ngư cụ được cố định 
tại khu vực gần cầu Tri Thủy, đầm Nại, tỉnh 
Ninh Thuận. 
2.2. Thu thập số liệu thử nghiệm
Sản phẩm khai thác được tách riêng theo 
đụt trong và đụt ngoài, sau đó rửa sạch và cân 
tổng sản lượng của từng mẻ lưới. 
Các cá thể tôm rảo được tách ra khỏi nhóm 
sản phẩm khai thác. Thu 100% sản lượng tôm 
rảo để xác định kích thước và khối lượng từng 
cá thể. 
Kích thước tôm được đo theo chiều dài 
toàn thân, từ đốt cuối đuôi đến hố mắt bằng 
thước bảng và làm tròn đến giá trị 0,5cm gần 
nhất theo hướng dẫn của Spare [7]. Khối lượng 
được xác định bằng cân điện tử Ohaus, sai số 
0,001g.
Việc xác định kích thước đối tượng khai 
thác được thực hiện theo hướng dẫn của Sparre 
[7] và Bộ NN&PTNT [1,2].
2.3. Xác định các tham số chọn lọc
Xác định các tham số chọn lọc được thực 
hiện theo phương pháp của Wileman [8] được 
biểu diễn theo phương trình logarit (1).
Trong đó, L là phân lớp chiều dài đối tượng 
nghiên cứu; a và b là các hằng số, được xác 
định thông qua số liệu thực nghiệm và r(L) là 
tỷ lệ chọn lọc.
Tỷ lệ chọn lọc r(L) là tỷ số giữa số lượng 
tôm ứng với chiều dài L bị giữ lại trong đụt 
lưới, được tính theo công thức (2) [7,8].
Trong đó, NĐT là tổng số cá thể cá bị giữ 
lại ở đụt trong (ĐT) và NĐN là tổng số cá thể 
cá thoát ra khỏi đụt trong nhưng bị giữ lại ở 
đụt ngoài (ĐN).
Biến đổi (1) về dạng tuyến tính, ta có 
phương trình (3).
Phương trình (3) có dạng tuyến tính, với a 
là hệ số chặn và b là hệ số góc. Số lượng tôm 
bị giữ lại trong đụt sẽ tăng khi chiều dài tôm 
tăng lên vì thế b sẽ lớn hơn 0 và tỷ lệ cá bị giữ 
lại trong đụt khi chiều dài L = 0 sẽ là 0% [6-8]. 
Khi đó, chiều dài chọn lọc của tôm với xác 
suất 25% (L25), 50% (L50), và 75% (L75) cá thể 
bị giữ lại trong đụt lưới được tính theo biểu 
thức (4), (5) và (6) như sau: 
Khoảng chọn lọc (SR) và hệ số chọn lọc 
(SF) được xác định theo biểu thức (7) và (8) 
như sau:
Trong đó, KTML là kích thước mắt lưới tại 
bộ phận giữ cá.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO 
LUẬN
1. Sản lượng và năng suất đánh bắt thử 
nghiệm
Kết quả đánh bắt 40 mẻ lưới thử nghiệm 
các mẫu lưới M1, M2, M3 và M4 được thống 
kê theo đụt trong (ĐT) và đụt ngoài (ĐN) thể 
hiện ở bảng 1.
Từ bảng 1 cho thấy:
- Năng suất đánh bắt trung bình của các mẫu 
lưới (M1, M2, M3 và M4) tương đương nhau, 
dao động từ 3,58 ÷ 3,74kg/mẻ. Kích thước 
cạnh mắt lưới ở đụt càng lớn thì tỷ lệ (%) sản 
lượng ở đụt trong giảm và đụt ngoài tăng. Khi 
sử dụng mắt lưới hình thoi, 2a = 12mm (M1), 
có 3,76% sản lượng thoát ra ngoài; 2a = 18mm 
Bả ng 1. Thống kê sản lượng khai thác của các mẫu lưới thử nghiệm
52 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
(M2), có 7,31% sản lượng thoát ra ngoài. Khi 
chèn tấm lọc mắt lưới hình vuông, a = 9mm 
(M3) và a = 11mm (M4), tỷ lệ sản lượng thoát 
ra ngoài tương ứng là 13,01% và 24,33%.
- Khả năng thoát cá nhỏ ra khỏi đụt trong 
đối với tấm lọc mắt lưới hình vuông a = 11mm 
là cao nhất, tiếp đến là M3, M2 và thấp nhất là 
M1. Kích thước cạnh mắt lưới càng lớn thì sản 
lượng đánh bắt được giữ lại trong đụt lưới càng 
giảm. Nếu xem tổng sản lượng thu được ở đụt 
trong của M1 là 100%, thì sản lượng đánh bắt 
của M2, M3 và M4 lần lượt là 96,45%; 90,75% 
và 79,43%. 
Khi sử dụng M2, M3 và M4 thì tỷ lệ sản phẩm 
có kích thước nhỏ thoát ra ngoài lần lượt là có 
3,55%; 9,25% và 20,57% sản lượng đánh bắt.
2. Sản lượng tôm rảo thoát ra ngoài
Kết quả khảo sát về sản lượng và số cá thể 
tôm rảo của 40 mẻ lưới thử nghiệm được thống 
kê và thể hiện ở bảng 2 và bảng 3.
Bả ng 2. Sản lượng tôm rảo thoát ra ngoài theo từng mẫu lưới
Bả ng 3. Số cá thể tôm rảo thoát ra ngoài theo từng mẫu lưới
Từ bảng 2 cho thấy: Sản lượng tôm rảo 
thoát ra ngoài càng cao khi kích thước mắt lưới 
càng lớn. Tỷ lệ thoát cao nhất là mẫu M4, với 
31,74%; tiếp đến là mẫu M3 là 22,34%; mẫu 
M2 là 18,24% và thấp nhất là mẫu M1, với 
7,41% sản lượng. 
Khi sử dụng M2, M3 và M4 thì tỷ lệ tôm rảo 
nhỏ thoát ra ngoài lần lượt là 10,83%; 14,93% 
và 24,33% sản lượng.
Từ bảng 3 cho thấy: Số lượng cá thể tôm 
rảo thoát ra ngoài cao khi kích thước mắt lưới 
càng lớn. Tỷ lệ thoát cao nhất là mẫu M4, với 
46,28%; tiếp đến là mẫu M3 là 45,59%; mẫu 
M2 là 37,66% và M1 thấp nhất là 20,51% 
cá thể.
Khi sử dụng M2, M3 và M4 thì tỷ lệ số 
lượng tôm rảo có kích thước nhỏ hơn kích 
thước cho phép khai thác [1,2] thoát ra ngoài 
lần lượt là 17,15%; 25,08% và 25,77% cá thể.
Khi sử dụng kích thước cạnh mắt lưới như 
nhau nhưng hình dạng mắt lưới khác nhau thì 
tỷ lệ sản lượng và số cá thể tôm rảo thoát ra 
khác nhau rõ rệt. M2 và M3 đều có a = 9mm, 
nhưng diện tích mắt lưới M3 > M2 nên tỷ lệ 
tôm nhỏ thoát ra khỏi đụt lưới M3 cao hơn M2 
là 1,22 lần về sản lượng (bảng 2) và 1,21 lần về 
số lượng cá thể (bảng 3), điều này phù hợp với 
lý thuyết và thực tiễn sản xuất. Bên cạnh đó, 
tôm rảo thoát ra nhiều hơn khi sử dụng dạng 
mắt lưới hình vuông (M3). Điều này thể hiện 
sự tương thích giữa hình dạng của mắt lưới 
trong quá trình làm việc với thiết diện ngang 
thân tôm. Như vậy, nếu muốn tăng khả năng 
chọn lọc của lưới đáy đối với tôm rảo thì nên sử 
dụng mắt lưới hình vuông ở đụt lưới.
3. Phân bố chiều dài của tôm rảo
Thống kê số lượng cá thể theo phân lớp 
chiều dài tôm rảo ở ĐT và ĐN trong quá trình 
thử nghiệm được thể hiện ở bảng 4.
Từ bảng 4 cho thấy: phân lớp chiều dài tôm 
đánh bắt được ở các mẫu lưới từ 3,0 ÷ 9,0cm. 
Trong đó, tôm rảo có chiều dài phổ biến ở 
khoảng từ 3,5 ÷ 7,5cm; tôm rảo đạt kích thước 
cho phép khai thác (8,5cm) rất ít, 71/3.884 cá 
thể, chiếm 1,8% số tôm bắt gặp. Như vậy, tỷ 
lệ tôm rảo đạt kích thước cho phép khai thác ở 
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 53
các mẻ lưới thử nghiệm rất thấp. Điều này thể 
hiện mức độ đánh bắt tận thu của ngư dân rất 
cao, đã làm ảnh hưởng rất lớn đến khả năng 
sinh sản và bổ sung nguồn lợi. Muốn trữ lượng 
nguồn lợi tôm rảo phát triển ổn định, cần phải 
bảo vệ tôm chưa đủ kích thước khai thác cho 
đến lúc chúng tham gia sinh sản tối thiểu một 
đến hai lần trước khi đánh bắt nhằm tái tạo 
quần đàn tự nhiên.
Phân bố chiều dài và số lượng cá thể tôm 
rảo ở ĐT và ĐN của các mẫu lưới M1, M2, M3 
và M4 được thể hiện ở hình 1.
Bảng 4. Thống kê số lượng cá thể tôm rảo theo chiều dài ở các mẫu lưới
Từ hình 1 cho thấy: 
- Mẫu lưới M1 có khả năng giữ tôm ở ĐT 
với chiều dài từ 3,0 ÷ 9,0cm và tôm có chiều 
dài 5,0cm vẫn có thể thoát ra khỏi đụt lưới.
- Mẫu lưới M2 có khả năng giữ tôm ở ĐT 
Hình 1. Phân bố chiều dài và số lượng cá thể tôm rảo theo các mẫu lưới
với chiều dài từ 3,5 ÷ 9,0cm và tôm có chiều 
dài 7,0cm vẫn có thể thoát ra khỏi đụt lưới.
- Mẫu lưới M3 có khả năng giữ tôm ở ĐT 
với chiều dài từ 3,5 ÷ 9,0cm và tôm có chiều 
dài 7,5cm vẫn có thể thoát ra khỏi đụt lưới.
54 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
- Mẫu lưới M4 có khả năng giữ tôm ở ĐT 
với chiều dài từ 4,0 ÷ 9,0cm và tôm có chiều 
dài 8,0cm vẫn có thể thoát ra khỏi đụt lưới.
Như vậy, khi tăng kích thước cạnh mắt lưới 
hoặc thay đổi hình dạng mắt lưới sẽ làm tăng 
khả năng trốn thoát và loại bỏ tôm rảo có kích 
thước nhỏ ra khỏi ngư cụ, góp phần bảo vệ 
nguồn lợi tôm chưa đủ kích thước khai thác.
4. Các tham số chọn lọc
4.1. Chiều dài chọn lọc và khoảng chọn lọc (SR)
Từ số liệu đánh bắt thử nghiệm (bảng 4), 
ta xác định được tỷ lệ tôm bị giữ lại r(L) theo 
công thức (2); hằng số a, b và hệ số R2 theo 
phương trình (3), làm cơ sở để xác định các 
tham số L25, L50, L75 và SR. Kết quả tính toán 
được thể hiện ở bảng 5.
Bả ng 5. Các tham số chọn lọc của lưới đáy đối với tôm rảo
Từ bảng 5 cho thấy:
- Hệ số R² lớn thể hiện mối tương quan giữa 
các biến số chặt chẽ. Do đó, tỷ lệ tôm bị giữ lại 
ứng với các phân lớp chiều dài cá thể đảm bảo 
độ tin cậy với mức 95%.
- Chiều dài tôm rảo với xác suất 50% bị giữ 
lại trong lưới (L50) của các mẫu lưới M1, M2, 
M3 và M4 lần lượt là 4,12cm; 4,78cm; 5,55cm 
và 6,07cm. Điều này cho thấy, kích thước mắt 
lưới càng lớn thì chiều dài tôm bị giữ lại trong 
đụt lưới càng lớn, nghĩa là số lượng cá thể tôm 
có kích thước nhỏ thoát ra càng nhiều, khi đó 
khả năng chọn lọc càng cao do đó khả năng bảo 
vệ nguồn lợi thủy sản càng tốt.
- SR khá nhỏ ở các mẫu lưới. Mẫu lưới M1 
có SR nhỏ nhất, ở mức 0,99cm và lớn nhất là 
mẫu lưới M4 ở mức 1,46cm; mẫu M2 và M3 
dao động từ 1,15 ÷ 1,26cm. SR càng nhỏ, hiệu 
quả khai thác và bảo vệ nguồn lợi càng tốt, 
nhưng nếu SR lớn thì lượng cá thể mà chiều 
dài lớn hơn L50 có khả năng thoát ra khỏi lưới 
nhiều (gây thất thoát về sản lượng cho ngư 
dân) và một lượng cá thể có chiều dài nhỏ hơn 
L50 cũng bị giữ lại trong lưới nhiều sẽ làm giảm 
hiệu quả bảo vệ nguồn lợi. 
4.2. Hệ số chọn lọc (SF)
Trong 4 mẫu lưới thử nghiệm, mẫu M1 
được sử dụng để thu thập dữ liệu đối chứng 
nhằm so sánh với kết quả đánh bắt của các mẫu 
lưới M2, M3 và M4. Do đó, nghiên cứu chỉ xác 
định SF của các mẫu lưới mà thiết kế, có cùng 
kích thước cạnh mắt lưới (M2 và M3) để làm 
cơ sở cho việc lựa chọn dạng và kích thước mắt 
lưới. Kết quả tính hệ số chọn lọc được thể hiện 
ở bảng 6.
Từ bảng 6 cho thấy: SF của tôm rảo khai 
Bả ng 6. Hệ số chọn lọc theo dạng mắt lưới
thác đã được xác định ứng với từng dạng mắt 
lưới (mắt lưới hình thoi 2,65 và hình vuông là 
6,16). Như vậy, SF phụ thuộc vào dạng mắt 
lưới. Mắt lưới hình vuông có SF lớn hơn so với 
hình thoi.
4.3. Đường cong chọn lọc
Sau khi xác định được các hằng số a và b 
(bảng 5), thay giá trị này vào phương trình (1) 
[8], sẽ thiết lập được các phương trình đường 
cong chọn lọc tương ứng với mẫu lưới M1, 
M2, M3 và M4 như sau:
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 55
Từ những phương trình ở trên, ta có các giá 
trị của đường cong chọn lọc theo các mẫu lưới 
M1, M2, M3 và M4 của tôm rảo, khi đó đồ thị 
chọn lọc được thiết lập và thể hiện ở hình 2.
Hình 2. Đường cong chọn lọc tôm rảo của các mẫu lưới
Từ hình 2 cho thấy:
- Trong điều kiện thử nghiệm giống nhau về 
tốc độ dòng chảy, thời gian hoạt động và ngư 
cụ thì khả năng chọn lọc được xem như không 
bị ảnh hưởng bởi các yếu tố ngoại cảnh. Do 
đó, khả năng chọn lọc đối tượng đánh bắt theo 
kích thước phụ thuộc hoàn toàn vào kích cỡ và 
dạng mắt lưới.
- Mẫu lưới M4 có L50 lớn nhất trong số 4 
mẫu lưới thử nghiệm. Kích thước mắt lưới 
càng lớn, điểm L50 trên đường cong chọn lọc 
càng lệch sang bên phải (chiều dài mà tại đó có 
xác suất 50% cá thể bị giữ lại), nghĩa là chiều 
dài đối tượng khai thác bị giữ lại trong đụt lưới 
lớn hơn và ngược lại. Khi đó, các cá thể tôm 
có kích thước nhỏ có thể thoát ra khỏi đụt lưới.
- Mắt lưới hình vuông (M3) có khả năng 
chọn lọc cao hơn mắt lưới hình thoi (M2) mặc 
dù kích thước cạnh mắt lưới như nhau. Như 
vậy, nếu sử dụng đụt lưới với mắt lưới hình 
vuông thì khả năng chọn lọc của ngư cụ theo 
kích thước tôm rảo được cải thiện hơn so với 
mắt lưới hình thoi.
- Mẫu lưới của ngư dân đang sử dụng có 
khả năng chọn lọc rất thấp, tôm rảo có L50 chỉ 
đạt mức 4,12cm, nhỏ hơn rất nhiều so với quy 
định hiện hành của Nhà nước (L ≥ 85mm) [1].
- Khi tăng kích thước mắt lưới hình thoi 
hoặc thay mắt lưới hình thoi bằng mắt lưới 
hình vuông (có a giống nhau) sẽ làm tăng khả 
năng chọn lọc đối với tôm rảo khai thác bằng 
nghề lưới đáy.
Trên cơ sở kết quả thử nghiệm, nhóm tác 
giả đã đưa ra một số vấn đề thảo luận như sau:
- Hệ số chọn lọc (SF) thu được từ quá trình 
thử nghiệm có thể sử dụng để xác định kích 
thước mắt lưới ứng với chiều dài nhất định của 
tôm rảo mà tại đó chúng ta mong muốn giữ lại 
hoặc cho thoát ra ngoài ở mức tỷ lệ nào đó. 
Trên cơ sở này, có thể tiếp cận để quy định kích 
thước hoặc độ mở mắt lưới tối thiểu được phép 
sử dụng tại bộ phận giữ cá (đụt lưới).
- Đến nay, Chính phủ Việt Nam đã ban 
hành các văn bản quản lý hoạt động khai thác 
thủy sản. Trong đó, Thông tư số 02/2006/
TT-BTS, ngày 20/3/2006 và Thông tư số 
62/2008/TT-BNN, ngày 20/5/2008 của Bộ 
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã quy 
định kích thước mắt lưới tối thiểu được phép 
sử dụng và kích thước tối thiểu của các loài 
thuỷ sản kinh tế sống trong các vùng nước tự 
nhiên được phép khai thác. Như vậy, xét về cơ 
sở pháp lý thì hoàn toàn có thể kiểm soát kích 
thước mắt lưới và kích thước sản phẩm khai 
thác của nghề lưới đáy. 
IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
- Kích thước tôm rảo đánh bắt bằng nghề 
lưới đáy ở đầm Nại nhỏ, dao động từ 3,0 ÷ 
9,0cm. Trong đó, có 98,2% cá thể bị đánh bắt 
khi chưa đủ kích cỡ quy định.
- Kích thước cạnh mắt lưới ở đụt và thiết 
bị lọc càng lớn thì khả năng cho tôm thoát ra 
56 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 1/2019
ngoài có chiều dài càng lớn, mẫu M1 là 5,0cm; 
mẫu M2 là 7,0cm; mẫu M3 là 7,5cm và mẫu 
M4 là 8,0cm.
- Kích thước cạnh mắt lưới giống nhau 
nhưng hình dạng mắt lưới khác nhau thì khả 
năng chọn lọc không giống nhau. Mẫu M3 có 
khả năng chọn lọc tốt hơn M2 đối với tôm rảo.
- Nghiên cứu đã xác định được các tham 
số chọn lọc của nghề lưới đáy đối với tôm rảo 
(chiều dài chọn lọc, khoảng chọn lọc, hệ số 
chọn lọc và đường cong chọn lọc). 
- Lắp đặt thiết bị lọc M3, sẽ bảo vệ được 
25,08% lượng cá thể tôm rảo chưa đủ kích 
thước khai thác trong khi ngư dân chỉ giảm 
9,25% tổng sản lượng đánh bắt. Sản lượng cá 
thoát ra ngoài chỉ là cá con – là đối tượng cần 
được bảo vệ nhằm bổ sung và phát triển nguồn 
lợi thủy sản cho tương lai.
2. Kiến nghị
- Tiếp tục nghiên cứu khả năng chọn lọc cá 
non cho nghề lưới đáy, làm cơ sở khoa học cho 
việc lựa chọn kích thước mắt lưới phù hợp tại 
đụt lưới đáy.
- Để bảo vệ và phát triển nguồn lợi tôm rảo ở 
đầm Nại, cần kiểm soát chặt chẽ kích thước mắt 
lưới tại đụt lưới và kích cỡ sản phẩm khai thác.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Bộ NN&PTNT, 2008. Thông tư số 62/2008/TT-BNN, ngà y 20/5/2008 về sửa đổi, bổ sung một số nội dung 
của Thông tư số 02/2006/TT-BTS ngày 20/3/2006 của Bộ Thủy sản.
2. Bộ Thủy sản, 2006. Thông tư số 02/2006/TT-BTS ngày 20/3/2006 hướng dẫn thi hành Nghị định số 59/2005/
NĐ - CP ngày 4/5/2005 về điều kiện sản xuất, kinh doanh một số ngành nghề thủy sản.
3. Nguyễn Trọng Lương, 2018. Giải pháp khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản tại đầm Nại, huyện Ninh 
Hải, tỉnh Ninh Thuận, Luận án Tiến sĩ, Viện Khoa học và Công nghệ Khai thác Thủy sản, Trường Đại học 
Nha Trang.
4. Nguyễn Trọng Lương, Nguyễn Đức Sĩ và Lê Xuân Tài, 2017. "Nghiên cứu sản lượng của các nghề khai thác 
thủy sản tại đầm Nại, tỉnh Ninh Thuận", Tạp chí Khoa học - Công nghệ thuỷ sản, (4), tr. 56-63.
5. Nguyễn Trọng Lương, Nguyễn Đức Sĩ và Lê Xuân Tài, 2017. "Thực trạng ngư cụ hoạt động khai thác thủy 
sản tại đầm Nại, tỉnh Ninh Thuận", Tạp chí Khoa học - Công nghệ thuỷ sản, (3), tr. 49-56.
Tiếng Anh
6. Aquaprojects Inc., 1995. Methodology manual: Measurement of fi shing gear selectivity, Cat. No. Fs23-
277/1995E, ICES Coop, Canada, 266 pp.
7. Sparre, Per and Venema, Siebren C., 1989. Introduction to tropical fi sh stock assessment, FAO Fisheries 
Technical Paper 306/1 Rev. 2, FAO - FIAT PANIS, Rome, 407 pp.
8. Wileman, D. A., et al, 1996. Manual of methods of measuring the selectivity of towed fi shing gears, ed. 215, 
No., ICES Coop, Demark, 126 pp.