Đầu tư startup - Cơ hội và thách thức

 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
55 
ĐẦU TƯ STARTUP - CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC 
Vietnam Silicon Valley 
I. BỐI CẢNH RA ĐỜI ĐỀ ÁN Vietnam Silicon Valley (VSV) 
Hơn hai thập kỷ vừa qua là thời đại của rất nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp 
sáng tạo, các công ty công nghệ tăng trưởng nhanh (hay còn gọi là Startup) bùng 
nổ trên toàn cầu. Thời báo Kinh tế - The Economist (Hoa Kỳ) đã so sánh sự bùng 
nổ của Startup với sự bùng nổ kỷ Cambrian Explosion trong lịch sử sinh học của 
trái đất. Các startup đã thâm nhập vào hầu hết các lĩnh vực của xã hội, vì thế các 
công ty thuộc kỷ nguyên công nghiệp đều giảm dần hoặc buộc phải chuyển đổi 
mô hình kinh doanh cho phù hợp với thời đại thông tin đang nổi lên. 
Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy sự thay thế ngoạn mục của một số công 
ty thời đại thông tin trong việc nâng cấp hoặc thay thế sản phẩm đã có của thời 
đại công nghiệp như: 
Kodak >< Amazon (Sách), Tower 
Records >< Airbnb (Du 
lịch), Taxis >< Uber/ Lyft (Vận chuyển - Giao thông vận tải), Hồ sơ nhân sự & 
Tuyển dụng >< Truyền thông xã hội 
(Thông tin tiêu dùng), Cửa hàng bán lẻ >< Thương mại điện tử (Mua sắm). 
Và Silicon Valley được thế giới coi là thánh địa công nghệ toàn cầu với số 
lượng Startup từ 14.000 đến 19.000 và từ 1,7 đến 2,2 triệu nhân viên công nghệ 
cao. Đây là ngôi nhà của những câu chuyện thành công như: Apple, Google, 
Facebook, và vô số những Startup thành công khác. Chỉ với 3 Startup đã tạo ra 
1.500 tỷ đô la giá trị vốn hoá thị trường và sử dụng hơn 165.000 lao động. Tác 
động của Thung lũng Silicon tới thế giới và chính nước Mỹ là không thể phủ nhận, 
trong Báo cáo Dự án đổi mới sáng tạo và Năng lực cạnh tranh chỉ ra rằng mỗi 
công nghệ cao trong Hệ sinh thái ở Thung lũng Silicon giúp tạo ra khoảng 5 triệu 
việc làm. Trong một số nghiên cứu khác về sự ảnh hưởng của những Startup này, 
Facebook đã công bố tạo ra 4 triệu việc làm trên toàn cầu, bao gồm nhân viên phát 
triển ứng dụng và nhân viên tiếp thị Facebook. Cứ như vậy, Thung lũng Silicon 
đã truyền cảm hứng khởi nghiệp cho toàn thế giới. Ở Châu Á, nhiều quốc gia đã 
xác định việc phát triển khoa học là yếu tố then chốt để xây dựng nền kinh tế vững 
mạnh. Singapore – Thung lũng Silicon của Châu Á hay Israel – Cường quốc khởi 
nghiệp là những minh chứng sống động cho sức mạnh khoa học công nghệ có ảnh 
hưởng to lớn như thế nào đối với nền kinh tế. 
Tuy nhiên, để có được những thành công như vậy, phải kể đến sự góp mặt 
không thể thiếu của các Quỹ đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư Thiên thần. Đây 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
56 
có thể nói là mạch máu xuyên suốt nuôi dưỡng quá trình phát triển của Startup. 
Theo thống kê của NVCA (National Venture Capital Associates), mỗi năm nước 
Mỹ thu hút từ 50 đến 60 tỷ đô la đầu tư mạo hiểm và Siliocon Valley chiếm 
khoảng một nửa số này. Với nguồn vốn đầu tư này ước tính xấp xỉ 0,23% GDP 
nhưng tạo ra 21% GDP và 11% việc làm mỗi năm cho nước Mỹ. Một tỉ lệ ngoạn 
mục cho thấy tác động của nguồn vốn này đến sự phát triển của nền kinh tế Mỹ 
và là sự ao ước của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. 
Bên cạnh việc phát hiện cơ hội phát triển toàn cầu còn một nguyên nhân rất 
quan trọng nữa là vào thời điểm 2013, Việt Nam vẫn đang chịu ảnh hưởng của 
cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới.. Số lượng doanh nghiệp ngưng hoạt động, 
phá sản, giải thể có xu hướng tăng mạnh. Cụ thể theo Tổng cục thống kê trong 
năm 2013, Việt Nam có khoảng 60.737 doanh nghiệp ngừng hoạt động, tăng 
11,9% so với 2012, trong đó có 9.818 doanh nghiệp chính thức giải thể hẳn. Điều 
này đồng thời tác động tiêu cực tới Hệ thống ngân hàng thương mại. Nợ xấu tăng 
nhanh, đặc biệt các khoản tín dụng về bất động sản dẫn tới nguồn vốn tín dụng bị 
tắc nghẽn. Đồng thời, các điều khoản cho vay được các ngân hàng kiểm soát chặt 
chẽ hơn khiến khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp gặp nhiều trở ngại, dù lãi 
suất ngân hàng đã có xu hướng giảm, tăng trưởng tín dụng chỉ khoảng 11% so với 
mục tiêu 12%. Tỷ giá dù được duy trì tương đối ổn định, thậm chí có phá giá danh 
nghĩa, nhưng thực ra đồng Việt Nam vẫn lên giá so với đồng đô la đã làm suy 
giảm đáng kể năng lực cạnh tranh của nền kinh tế cũng như của hàng hóa Việt 
Nam trên các thị trường quốc tế, thậm chí ngay chính ở thị trường trong nước. 
Trong bối cảnh đó, một nhu cầu được đặt ra là cần phải có những chiến lược 
mới nhằm tái cơ cấu nền kinh tế, xác định lại trọng tâm phát triển dài hạn từ tạo 
điều kiện để doanh nghiệp phát triển và thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Một 
điều dễ nhận thấy là hơn đại đa số doanh nghiệp đang kinh doanh tại Việt Nam là 
doanh nghiệp SME, mỗi năm tạo thêm trên 500 nghìn việc làm, sử dụng 51% lực 
lượng lao động xã hội và đóng góp hơn 40% GDP. Tuy nhiên, đa số các SME 
Việt Nam chưa tham gia vào được chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu, trình độ khoa 
học và năng lực đổi mới sáng tạo còn thấp. Số lượng các doanh nghiệp hoạt động 
trong lĩnh vực khoa học công nghệ còn hạn chế. Số lượng nhà khoa học, chuyên 
gia làm việc trong các doanh nghiệp chỉ chiếm 0,025% trong tổng số lao động làm 
việc trong khu vực doanh nghiệp. Do đó các doanh nghiệp Việt Nam thường 
không tạo được sản phẩm có giá trị thặng dư cao, thiếu tính cạnh tranh trong bối 
cảnh toàn cầu hóa và ít có khả năng trở thành trụ cột của nền kinh tế như Google, 
Facebook của Mỹ. 
Mặt khác, trong quá trình hội nhập kinh tế, trào lưu Startup cũng được đông 
đảo những trí thức trẻ Việt Nam đón nhận và ngày càng lan tỏa đến mọi tầng lớp 
trong xã hội. Với quy mô dân số gần 100 triệu người, trong đó hơn 50 triệu người 
dùng internet, một thị trường rộng lớn với nhu cầu rất cao. Nhận thấy đây là 
một trong những dấu hiệu rất tiềm năng bùng nổ startup tại Việt Nam, và như vậy 
thì có thể coi đây là nguồn tài nguyên vô giá để thu hút nguồn vốn đầu tư mạo 
hiểm trong khu vực và trên thế giới. Do đó, nhóm Đề án đã đề xuất với Bộ trưởng 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
57 
Bộ KH&CN vào tháng 7/2012 để thí điểm mô hình đầu tư mạo hiểm giai đoạn rất 
sớm đối với các nhóm Startup công nghệ. Mục tiêu của Đề án là thúc đẩy tăng 
trưởng kinh tế bền vững thông qua việc xây dựng và hoàn thiện Hệ sinh thái khởi 
nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Nghĩa là tạo môi trường thuận lợi cho thế 
hệ doanh nghiệp mới, giàu sức sáng tạo, có khả năng nhân rộng mô hình kinh 
doanh để thu hút nguồn vốn đầu tư mạo hiểm tư nhân. 
Đề án Thương mại hóa công nghệ theo mô hình Thung lũng Silicon tại Việt 
Nam – Vietnam Silicon Valley (gọi tắt là VSV) được Bộ Khoa học và Công nghệ 
chính thức phê duyệt và triển khai từ ngày 04/06/2013 theo Quyết định số 
1383/QĐ-BKHCN. 
Nhìn lại 5 năm về trước cho thấy Đề án không chỉ thể hiện quyết tâm đưa 
các kết quả nghiên cứu áp dụng vào thực tiễn kinh doanh, sản xuất mà hơn hết, 
thể hiện tầm nhìn chiến lược của Lãnh đạo Bộ KH&CN về tiềm năng to lớn mà 
một hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo có thể tạo ra đối với an sinh xã hội 
và tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam. Với 5 năm triển khai Đề án VSV, nhóm 
thực hiện đã từng bước đạt được kết quả khả thi và hy vọng đã và đang đóng góp 
một phần thúc đẩy Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế kỳ vọng, và trong 
tương lai không xa trở thành một trung tâm công nghệ của khu vực và trên thế 
giới. 
II. HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP SÁNG TẠO 
Hệ sinh thái được hiểu là những tác nhân trong một môi trường cụ thể có 
quan hệ một cách hữu cơ với nhau nhằm giúp nhau cùng phát triển, hay nói cách 
khác sự phát triển của tác nhân này sẽ thúc đẩy sự phát triển của các tác nhân khác 
để cộng đồng ngày một phát triển rộng rãi và bền vững hơn. 
Vậy hệ sinh thái dành cho Startup sẽ bao gồm các tác nhân chính nào? Nếu 
chia theo chức năng nhiệm vụ thì: 
 Chức năng Khởi nghiệp: startup, cộng đồng khởi nghiệp, 
 Chức năng Hỗ trợ: Chính phủ, trường đại học, viện nghiên cứu, phòng thí 
nghiệm, các doanh nghiệp lớn, các chuyên gia và cố vấn 
 Chức năng Đầu tư: nhà đầu tư Thiên thần, Các tổ chức thúc đẩy kinh doanh 
Accelerator, các Quỹ đầu tư mạo hiểm và các tổ chức khác 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
58 
Mô hình Hệ sinh thái Startup 
Trong khuôn khổ bài tham luận này, chúng tôi muốn tập trung vào chức 
năng Đầu tư; Mặc dù, có thể nói nếu thiếu một trong các chức năng trên thì cũng 
không thể có hệ sinh thái khởi nghiệp, nhưng quan trọng hơn cả nếu thiếu đầu tư, 
đặc biệt là đầu tư mạo hiểm giai đoạn đầu thì cũng không thể có Startup hay các 
doanh nghiệp KH&CN phát triển. 
Nói đến đầu tư trong hệ sinh thái khởi nghiệp là nói đến mối quan hệ giữa: 
 Startup: Doanh nghiệp sáng tạo, có khả năng tăng trưởng đột biến. 
 Accelerator: Tổ chức thúc đẩy kết hợp đầu tư vốn gieo mầm; Và 
 Đầu tư mạo hiểm: Nhà đầu tư Thiên thần và Quỹ đầu tư mạo hiểm 
Thông qua việc thực hiện Đề án VSV trong 05 năm (2013 – 2017), cả 3 cấu 
phần này đã có những bước phát triển nhất định góp phần tạo ra một hệ sinh thái 
khởi nghiệp sáng tạo sôi động tại Việt Nam. 
Startup trở thành làn sóng phát triển mạnh mẽ, theo số liệu thống kê không 
chính thức, Việt Nam hiện có khoảng 15,000 startup đang hoạt động tập trung chủ 
yếu tại 2 trung tâm kinh tế lớn là Hà Nội và Tp Hồ Chí Minh. Nhiều startup Việt 
đã gây tiếng vang lớn trên thị trường quốc tế như mWork, Cốc Cốc, Prime Circa, 
Appota, Divmob, Colorbox, DesignBold Nhiều startup đã chiến thắng các cuộc 
thi khởi nghiệp quốc tế và tham gia tranh tài với các doanh nghiệp khác trên toàn 
thế giới như Hachi, hiSella, Younet, Umbala, Triip.me,  Tiềm năng của startup 
được khẳng định rõ nét qua các thương vụ đầu tư hàng triệu đô la Mỹ vào Lozi, 
Momo, OnOnPay 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
59 
Đầu tư mạo hiểm: Thị trường đầu tư mạo hiểm Việt Nam hiện tại không chỉ 
là mảnh đất của các quỹ nước ngoài như IDG Ventures Vietnam, Cyber Agent, 
Mekong Capital, DFJ Vina Capital mà còn có sự tham gia tích cực của các quỹ 
nội địa như SeedCom, FPT Ventures, CMC Innovation Fund 
Mô hình Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh đã được chứng minh tính khả thi 
và mức độ hiệu quả thông qua quá trình tiên phong thử nghiệm của Vietnam 
Silcon Valley Accelerator. Kéo theo đó là sự ra đời của Hatch Ventures, Viettel 
Accelerator, Microsoft Class Expara, VIISA Các Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh 
quốc tế như Lotte Accelerator, Hebronstar cũng đã chính thức tham gia thị trường 
Việt Nam. Không những thế, các vườn ươm doanh nghiệp thuộc nhà nước cũng 
đang trong quá trình nghiên cứu để chuyển dịch mô hình sang thành Tổ chức Thúc 
đẩy doanh nghiệp. 
Để dễ dàng tìm hiểu kỹ hơn về 3 cấu phần quan trọng này, chúng tôi sẽ cố 
gắng phân tích và lý giải chi tiết với mong muốn hỗ trợ thiết thực hơn cho việc 
phát triển hệ sinh thái Startup Việt Nam. 
1. Startup hay sự giống và khác nhau giữa Startup và SME 
Startup tận dụng công nghệ để tạo lợi thế cạnh tranh, theo định nghĩa Startup 
là một tập hợp của các nguồn lực tạm thời (nhân lực, tiền, thời gian...) để đi tìm 
kiếm một mô hình kinh doanh mới và nhanh chóng xây dựng thành một tổ 
chức/doanh nghiệp đạt quy mô, đồng thời có khả năng lặp lại hay nhân rộng tại 
các thị trường khác nhau; (Temporary Organization – Searching Business Model 
to be Profitable, Repeatable & Scalable) 
Định nghĩa này đã bao hàm việc Startup có thể chưa phải là một doanh 
nghiệp và việc đi tìm kiếm mô hình kinh doanh MỚI đồng nghĩa với việc mỗi 
Startup thường không có tiền lệ. Thực tế cho thấy những Startup thành công nhất 
sẽ không có tấm gương nào để so sánh, đánh giá hay để ước lượng được khả năng 
thành công. 
Startup công nghệ mang tính toàn cầu, không lệ thuộc lợi thế địa lý hay khu 
vực nên thị trường và khách hàng là một tập hợp lớn không giới hạn. Startup dễ 
dàng chấp nhận pha loãng cổ phần để gây vốn với mục tiêu nhanh chóng nhân 
rộng mô hình kinh doanh... do đó Startup có nhiều ưu điểm như: 
 Mở ra nhiều cơ hội việc làm cho những người có tri thức cao 
 Tạo nhiều lựa chọn khác nhau cho giới trẻ sau khi tốt nghiệp đại học 
 Sử dụng lao động địa phương để phục vụ cho khách hàng toàn cầu do khả 
năng nhân rộng của mô hình kinh doanh. 
Ví dụ: Một cửa hàng cafe hay Một cửa hàng quần áo sẽ khó có thể tạo được 
công ăn việc làm cho 60 nghìn người có tri thức cao vì các mô hình kinh doanh 
này không đạt được quy mô cần thiết đến số lượng lao động có trình độ cao như 
vậy. Nhưng Một Startup công nghệ như Google phát triển từ 20 người năm 2000 
đến năm 2016 đạt quy mô 60 nghìn người đa số là kỹ sư các ngành công nghệ tiên 
tiến. 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
60 
Trong một so sánh khác: Tổng GDP của Việt Nam năm 2015 đạt 4.193 nghìn 
tỷ đồng, Doanh thu của Google năm 2015 đạt 1.681 nghìn tỷ đồng tương đương 
40% GDP cả Việt Nam. 
Nhìn bên ngoài, có vẻ như Startup và SME không có gì khác nhau về cả quy 
mô lẫn hoạt động, nhưng hãy xét về bản chất sẽ thấy Startup mới chỉ bắt đầu có ý 
tưởng và/hoặc thử nghiệm công nghệ chứ chưa đưa ra được mô hình kinh doanh, 
chưa xác định được đối tượng khách hàng, chưa xác định được thị trường nên tỉ 
lệ thành công rất thấp (chỉ 10%). Nhưng nếu mô hình kinh doanh được minh 
chứng là khả thi và tiềm năng thì họ sẽ nhận được vốn đầu tư và có cơ hội bứt phá 
nhanh chóng hơn SME gấp nhiều lần. 
SME truyền thống thường bắt đầu là một công ty gia đình sở hữu từ 70% đến 
100%, không muốn mất cổ phần và quyền kiểm soát, mang tính cục bộ, địa 
phương và gắn liền với lợi thế về địa lý nên thị trường và khách hàng đã được xác 
định và hữu hạn. Do vậy khó nhân rộng (scaleable) nên SME muốn phát triển phải 
dựa vào vốn vay chứ không thu hút được đầu tư, đặc biệt là đầu tư mạo hiểm. 
2. Đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam. 
a. Hiện trạng: 
Thị trường Việt Nam đã ghi nhận sự tham gia của một số quỹ đầu tư vào các 
startup như: Cyber Agent (Nhật Bản), Golden Gate Venture (Singapore), IDG, 
500 startup (Mỹ)... Nguồn vốn đầu tư cho startup của các Quỹ kể trên là tương 
đối lớn nhưng startup Việt Nam lại không đủ khả năng đáp ứng được các tiêu chí 
lựa chọn đầu tư của các quỹ này. 
Nhìn lại thị trường đầu tư mạo hiểm những năm gần đây cho thấy các thương 
vụ đầu tư mạo hiểm không có xu hướng tăng, thậm chí giảm nhưng số lượng vốn 
đầu tư bình quân trên từng thương vụ lại gia tăng đáng kể. Các khoản từ vài trăm 
nghìn cho tới hàng triệu đô la có nhiều nhưng khoản đầu tư nhỏ ban đầu (vốn gieo 
mầm) thì rất ít. Đây là nguồn vốn tuy nhỏ nhưng lại rất quan trọng do mang yếu 
tố “kickoff” - có tính chất khởi động, thúc đẩy ban đầu cho các startup có khả 
năng hoàn thiện sản phẩm, kiểm tra phản ứng của thị trường và thử nghiệm các 
chiến lược, mô hình kinh doanh khác nhau. 
Nếu chúng ta đã xác định rằng Startup là công cụ để tạo bước nhảy đột phá 
cho nền kinh tế cũng như có tiềm năng tạo ra siêu lợi nhuận cho nhà đầu tư. Vậy 
tại sao lựa chọn đầu tư cho Startup thực sự là quyết định rất khó khăn cho nhà đầu 
tư  ... nh Business Accelerators (hay còn 
gọi là Hệ thống BA) 
Đây là hệ thống các doanh nghiệp đặc biệt, có khả năng sinh lời cao thông 
qua việc đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp (start up) có ý tưởng kinh doanh 
tốt. Hệ thống này bao gồm các doanh nhân đã thành đạt trong việc tạo lập các 
doanh nghiệp, họ là những chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, luật pháp, quản lý 
công nghệ, đầu tư họ có nguyện vọng truyền đạt kinh nghiệm và cùng góp vốn 
đầu tư vào các doanh nghiệp startup. Hệ thống BA thực hiện 3 chức năng chính: 
tạo vốn gieo mầm (seed money) cho các doanh nghiệp khởi nghiệp; truyền đạt bí 
quyết kinh doanh cho doanh nhân trong giai đoạn tập huấn tập trung (boot camp); 
tổ chức diễn đàn để doanh nghiệp khởi nghiệp có cơ hội trình bày và tiếp xúc với 
các nhà đầu tư (Demo Day). 
Hoạt động cụ thể của BA: Sau chương trình đào tạo và xây dựng cơ sở cho 
việc phát triển những sản phẩm KH&CN, các doanh nghiệp “hạt giống” sẽ được 
tham gia vào Business Accelerators (BA) để hỗ trợ họ hoàn thiện sản phẩm, mô 
hình kinh doanh và chiến lược kinh doanh trong tương lai, nhằm thu hút sự đầu 
tư của các nhà đầu tư mạo hiểm. Trong giai đoạn này, các doanh nghiệp được sự 
hướng dẫn của các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong việc đầu tư mạo hiểm, 
các doanh nhân đã thành đạt trong lĩnh vực xây dựng doanh nghiệp công nghệ và 
chuyên gia trong các lĩnh vực quản lý công nghệ, quản lý tài chính và chiến lược 
phát triển sản phẩm. 
Đồng thời, trong giai đoạn là thành viên của BA và sau khi tốt nghiệp, các 
doanh nghiệp “hạt giống” sẽ được gặp gỡ các nhà đầu tư mạo hiểm để những nhà 
đầu tư này có cơ hội kiểm tra và nghiên cứu về tiềm năng cũng như độ khả thi của 
các doanh nghiệp “hạt giống”. Nếu các nhà đầu tư đánh giá một doanh nghiệp 
“hạt giống” có giá trị, đáng đầu tư, họ sẽ bỏ vốn đầu tư cho doanh nghiệp đó. Với 
số vốn đầu tư từ các nhà đầu tư mạo hiểm, các doanh nghiệp “hạt giống” sẽ có 
kinh phí để thực hiện mô hình kinh doanh và chiến lược kinh doanh của họ để trở 
thành một Startup. 
Với chức năng nêu trên, hệ thống BA sẽ định hướng được thị trường công 
nghệ giúp cho các nhà đầu tư lựa chọn đối tượng đầu tư hiệu quả, và cũng thông 
qua hệ thống BA mà phát triển được các quỹ đầu tư mạo hiểm cho các doanh 
nghiệp khoa học & công nghệ. Hay nói cách khác Hệ thống BA như một phin lọc 
các doanh nhân có ý tưởng đầu tư tốt và ươm tạo thành các doanh nghiệp khởi 
nghiệp có hiệu quả để các Quỹ đầu tư thông qua đó mà tài trợ vốn. 
Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh làm việc với startup trong một khoảng thời 
gian ngắn và cụ thể, thường là từ 3 đến đến 4 tháng. Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh 
cũng cung cấp khởi động một số vốn gieo mầm, thường là khoảng 10.000 - 20.000 
đô la Mỹ (tương đương 300 triệu đến 500 triệu đồng). Để đổi lấy vốn và sự hướng 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
64 
dẫn, startup trả từ 3% đến 10% cổ phần của công ty cho Tổ chức Thúc đẩy kinh 
doanh. 
Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh không phải là một con đường đảm bảo chắc 
chắn sự thành công cho startup, nhưng nó giúp startup đạt đến một điểm mà công 
ty đã sẵn sàng để tăng vốn. Mục đích của Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh là tăng 
quy mô (repeatable) và giá trị (scalable) của một công ty càng nhanh càng tốt để 
chuẩn bị cho một vòng gọi vốn đầu tiên (Demo Day). Điều này đồng nghĩa với 
việc tăng giá trị số cổ phần mà doanh nghiệp đã trả cho Tổ chức Thúc đẩy kinh 
doanh. 
Từ những nhận định ở trên, Đề án Thương mại hóa công nghệ theo mô hình 
Thung lũng Silicon tại Việt Nam được phê duyệt với mục tiêu và phạm vi hoạt 
động rất cụ thể. 
a. Mục tiêu: 
 Tạo dựng thành công các doanh nghiệp khởi nghiệp, hội tụ đủ các yếu tố: (i) đã 
có sản phẩm; (ii) sản phẩm có tiềm năng chiếm được một thị trường lớn; (iii) 
Doanh nghiệp có mô hình kinh doanh, chiến lược kinh doanh và đội ngũ quản lý 
có khả năng áp dụng và thực hiện các chiến lược theo từng giai đoạn nhằm đạt 
mục tiêu về lợi nhuận, khống chế thị trường và tăng trưởng nhanh. 
 Tạo môi trường để thu hút những nhà đầu tư vốn mạo hiểm sẵn sàng đầu tư vào 
những doanh nghiệp KH&CN khởi nghiệp đáp ứng đủ điều kiện. 
 Xây dựng hệ thống tổ chức thúc đẩy doanh nghiệp (Business Accelerators) để 
tạo môi trường ươm tạo các doanh nghiệp khởi nghiệp. 
b. Phạm vi hoạt động 
 Triển khai chương trình đào tạo nhằm giúp cho các doanh nghiệp có thể nâng 
cấp sản phẩm và hướng tới thị trường. 
 Xây dựng hệ thống tổ chức thúc đẩy doanh nghiệp (Hệ thống BA) để thực hiện 
đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) có ý tưởng kinh doanh tốt. 
 Xây dựng mô hình và quy chế hoạt động của hệ thống Quỹ đầu tư mạo 
hiểm tư nhân kết hợp với nguồn vốn đầu tư của nhà nước. 
Nhận thức được vai trò quan trọng của hệ thống BA nên việc thực hiện nhiệm 
vụ này được coi là xương sống của toàn bộ Đề án và là mấu chốt sự thành công 
của Vietnam Silicon Valley. 
4. Bài học kinh nghiệm từ Chính phủ các nước 
Trong tất cả các quốc gia có hệ sinh thái Startup đặc biệt phát triển như Mỹ, 
Singapore, Hàn Quốc, Anh, Ấn Độ... đều có sự tham gia của Chính phủ và không 
chỉ với vai trò chính sách mà dưới vai trò nhà đầu tư cho Quỹ. 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
65 
Ở Mỹ chúng ta có thể nhìn vào ví dụ của 2 quỹ Huron River Ventures, 
Michigan Accelerator Fund, 2 quỹ này khi mới thành lập được Chính phủ đầu tư 
25% tổng số vốn của quỹ và quỹ của chính phủ chấp nhận giới hạn lợi nhuận của 
mình ở mức 1,5 lần (điều này đồng nghĩa nếu quỹ tạo ra lợi nhuận hơn 1,5x tất cả 
các nhà đầu tư sẽ được lãi nhiều hơn phần mình đóng góp) giúp quỹ nhanh chóng 
được thành lập và đi vào hoạt động.1 
Singapore xây dựng hệ sinh thái cho Startup dựa vào vốn đầu tư của Chính 
phủ. Chính phủ Singapore đầu tư đối ứng lên tới 3 triệu USD cho mỗi quỹ được 
thành lập. Tất cả các quỹ tên tuổi tại đây đều có sự tham gia vốn của chính phủ 
như: JFDI, IMJ fund... Chính sự tập hợp của các nhà đầu tư và luật doanh nghiệp 
về đầu tư tương đồng với các nền kinh tế như Mỹ và Anh đã kéo các Startup trong 
khu vực tập trung về nước này. Singapore mặc dù không có thị trường để Startup 
khai thác nhưng lại là quốc gia có nhiều Startup lớn nhất trong khu vực. 
Tổng thống Ấn Độ vừa công bố khoản đầu tư 4 tỷ đô la cho hệ sinh thái 
Startup từ tháng 1 năm 2016. 
Hàn Quốc sẽ đầu tư 2,91 tỷ USD để phát triển Startup, trong đó phần lớn số 
tiền này sẽ được sử dụng để đầu tư vào các Startup thông qua các quỹ đầu tư mạo 
hiểm tư nhân ở các giai đoạn khác nhau, đồng thời là việc rỡ bỏ một số các loại 
thuế từ bán cổ phần công ty cũng như cho phép nhà đầu tư miễn giảm thuế với 
điều kiện họ tái đầu tư khoản lãi từ bán cổ phần của mình. Như vậy, chúng ta có 
thể thấy rằng, Hàn Quốc đang chuẩn bị cho các Startup của mình một cơ chế dễ 
dàng huy động vốn ở mọi giai đoạn: Giai đoạn vốn mồi và trước sàn KONEX: 
Startup Hàn Quốc có thể huy động vốn từ các quỹ đầu tư mạo hiểm được đồng 
đầu tư bởi Chính phủ. Các giai đoạn sau, Startup có thể lần lượt huy động vốn ở 
sàn KONEX, KOSDAQ và KOSPI. Ngoài ra, các cơ chế đồng đầu tư của Chính 
phủ cũng như miễn giảm thuế thu từ bán cổ phần cũng góp phần thúc đẩy các 
doanh nghiệp thường xuyên thực hiện mua bán sáp nhập hơn, qua đó tạo thanh 
khoản cho các nhà đầu tư thiên thần và quỹ đầu tư mạo hiểm. 
III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT CHÍNH SÁCH 
A. Kết luận: 
Đặc thù của mô hình đầu tư mạo hiểm là đầu tư vào con người, những con 
người dám làm dám chịu, dám thay đổi, chấp nhận thử nghiệm cái mới, chấp nhận 
thất bại để đạt được thành công đột phá. Như trên đã phân tích, việc đầu tư vào 
con người và các hoạt động của nhóm người đó nhằm khảo sát đánh giá thị trường, 
thử nghiệm sản phẩm và có thể cả công nghệ mới... Thực chất đây là khoản chi 
phí mà chưa chắc đã đem lại được doanh thu hay lợi nhuận. Tại Mỹ đã tổng kết 
việc đầu tư mạo hiểm chỉ có thể thành công được 10%, như vậy việc mất đi 90% 
gần như tất yếu. Do đó, việc kêu gọi tư nhân tự đầu tư vào Startup là vô cùng khó 
1 “A TALE OF TWO EMERGING MANAGERS” - Excerpt From: Mahendra Ramsinghani. “The Business of 
Venture Capital.” 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
66 
khăn, bởi chúng ta chưa quen với việc chấp nhận thất bại. Hay nói chính xác Việt 
Nam chưa có văn hóa đầu tư mạo hiểm. 
Để thử nghiệm mô hình về Đầu tư mạo hiểm, nhóm chuyên gia VSV đã liên 
tục, tuyển chọn và đầu tư vốn gieo mầm, đến nay đã đầu tư 50 nhóm, 30 trong số 
đó đang hoạt động tốt và 16 nhóm đã gọi được vốn vòng tiếp theo. Từ những 
thành công ban đầu, VSV đã trở thành địa điểm của cộng đồng đầu tư quốc tế, các 
tổ chức phi chính chủ của các nước có hệ thống đầu tư mạo hiểm phát triển. VSV 
là nơi cung cấp thông tin chi tiết về tình hình của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt 
Nam từ lộ trình làm chính sách của nhà nước, cho đến sự phát triển của cộng đồng 
khởi nghiệp tại Việt Nam, mạng lưới các nhà đầu tư thiên thần, các quỹ đầu tư 
mạo hiểm đang hoạt động tại Việt Nam. VSV đã trở thành cầu nối giữa các nhà 
đầu tư, quỹ đầu tư nước ngoài và các Startup Việt. Qua mạng lưới này, VSV có 
cơ hội tìm kiếm các chuyên gia quốc tế giàu kinh nghiệm tham gia hỗ trợ huấn 
luyện Startup đồng thời đầu tư gieo mầm cho các startup mà họ huấn luyện. 
Việt Nam với lợi thế 100 triệu dân và GDP đang tăng trưởng nhanh hàng 
năm, do đó chúng ta sẽ rất nhanh chóng trở thành thị trường có sức tiêu dùng lớn 
để các doanh nghiệp nhắm tới, vấn đề nằm ở chỗ chúng ta cần có phương pháp 
hiệu quả để giữ lại các khoản thu thuế cũng như giữ được các tài sản lớn là các 
Startup tỷ đô. 
B. Đề xuất chính sách 
Từ những phân tích trên, chúng ta nhận thấy hiện trạng của Việt Nam đang 
thiếu nhà đầu tư ở giai đoạn vốn gieo mầm từ 10 nghìn đến 500 nghìn đô la trong 
khi gần như toàn bộ Startup ở Việt Nam đều nằm ở giai đoạn này. Các Startup đã 
phát triển vượt qua ngưỡng nửa triệu đô la có thể dễ dàng hơn trong việc gọi vốn 
từ các Quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài. 
Do đó, để hỗ trợ phát triển Hệ sinh thái Startup nhằm thu hút nguồn vốn đầu 
tư tư nhân tiến tới hình thành thị trường vốn đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam, chúng 
tôi đề xuất một số chính sách như sau: 
1. Nhân rộng mô hình Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh như Vietnam 
Silicon Valley Accelertor (VSVA) 
Nhân rộng mô hình của VSV Accelerator tại các tỉnh thành phố lớn để thu 
hút nguồn lực khởi nghiệp được đầu tư và đào tạo bài bản để trở thành một Startup 
có khả năng thu hút, kêu gọi vốn đầu tư từ các tổ chức, quỹ, nhà đầu tư thiên thần. 
Hỗ trợ kinh phí cho các chương trình đào tạo nhà đầu tư, quản lý vườn ươm và cố 
vấn, cụ thể như chương trình VSV Investor Bootcamp, chuyển giao quy trình quản 
lý, vận hành BA cho các đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu xây dựng BA 
cho mục đích phát triển hoạt động kinh doanh và đầu tư Startup. 
2. Chính sách vốn đối ứng 
Nếu Việt Nam muốn tập trung phát triển Startup để làm đòn bẩy kinh tế, 
Chính phủ cần tham gia đầu tư trực tiếp để kích thích tăng trưởng về số lượng 
và chất lượng Startup, đặc biệt là giai đoạn đầu. Đồng thời qua đó thu hút khối tư 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
67 
nhân cùng đầu tư Startup. Việc làm này sẽ thu hút không chỉ Startup và nhà đầu 
tư tư nhân ở Việt Nam mà còn trong khu vực và trên thế giới. Khi bắt đầu tham 
gia đầu tư trong thị trường Startup, các quỹ Chính phủ cần lưu ý những điểm sau 
để lựa chọn quỹ đồng đầu tư: 
 Những người quản lý quỹ có bỏ tiền cá nhân đầu tư vào quỹ hay không? 
(nhà đầu tư khi đầu tư vào quỹ quan tâm tới vấn đề này để đánh giá sự quyết tâm 
của những người quản lý quỹ) 
 Đội ngũ quản lý quỹ đã đầu tư bao nhiêu công ty? 
 Các công ty/tổ chức lớn thành lập quỹ (đây là dấu hiệu tích cực cho hệ 
sinh thái Startup, tuy nhiên, trừ trường hợp công ty bỏ số vốn đầu tư rất lớn nếu 
không quy mô của quỹ sẽ không bằng các mảng kinh doanh khác của doanh 
nghiệp và sẽ không được tập trung các nguồn lực tốt nhất). 
Để có thể mở rộng mạng lưới nhà đầu tư tư nhân, ngoài việc tổ chức tuyên 
truyền, hướng dẫn các kỹ năng đầu tư, Chính phủ nên có những gói tài chính dành 
riêng cho việc đầu tư mạo hiểm kết hợp với một số BA và để BA quản lý phần 
vốn này. Chính phủ đóng vai trò tài trợ vốn, không nên cử người tham gia vào 
Hội đồng quản trị của từng công ty khởi nghiệp, bởi việc quản lý này sẽ không 
phải là sở trường của những người làm chính sách. Tư nhân cùng bỏ vốn đầu tư 
họ có quyền lợi sẽ lo bảo toàn và phát triển nguồn vốn của họ, họ vừa có kinh 
nghiệm hơn lại có đội ngũ quản lý, thẩm định đầu tư chuyên nghiệp hơn, họ biết 
khi nào là thời điểm nên đầu tư và thời điểm nào nên thoái vốn để thu lời. 
Tỷ lệ vốn đối ứng cho giai đoạn gieo mầm nên là 50:50, như vậy sẽ khuyến 
khích các BA huy động được ngày càng nhiều nguồn vốn từ các nhà đầu tư Thiên 
thần. 
3. Chính sách Thuế 
Để khuyến khích các nhà đầu tư Thiên thần tham gia vào thị trường đầy rủi 
ro này, một số nước phát triển như Anh, Pháp, Mỹ, Bồ Đào Nha đã có những 
chính sách thuế, ví dụ tại Anh, Chính phủ khuyến khích bằng cách: 
 Giảm 30% đến 50% thuế nếu đầu tư vào giai đoạn gieo mầm cho Statup 
 Không tính thuế trên lãi thu được của những khoản đầu tư Thiên thần kéo 
dài trên 3 năm 
 Khoản lỗ từ đầu tư Thiên thần có thể được bù đắp từ các khoản thuế 
4. Thành lập Hiệp hội đầu tư mạo hiểm 
Hiệp hội đầu tư mạo hiểm là nơi giao lưu và kết nối các nhà đầu tư, các tổ 
chức đầu tư đang trực tiếp tham gia vào thị trường này. Để giảm thiểu rủi ro cho 
việc đầu tư, Hiệp hội thường xuyên đưa ra các khuyến cáo cho nhà đầu tư về các 
công nghệ hiện có, dự báo những phát triển của công nghệ trong tương lai. Biên 
soạn những biểu mẫu pháp lý như Bản điều khoản, Hợp đồng đầu tư, Cam kết góp 
vốn nhằm giúp giản tiện hoá việc đầu tư cho những cá nhân. 
Đồng thời, Hiệp hội cũng góp tiếng nói để Chính phủ và những nhà lập pháp 
đưa ra những chính sách đáp ứng nhu cầu thực tiễn hơn. 
 ỦY BAN NHÂN DÂN TP. HCM BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
68 
Hiệp hội còn là cầu nối giữa những nhà đầu tư tư nhân với các tổ chức đầu 
tư mạo hiểm, giúp cho việc lựa chọn đơn vị quản lý danh mục đầu tư được chuẩn 
xác hơn. 
5. Các hoạt động vinh danh nhà đầu tư Thiên thần 
Nhà đầu tư Thiên thần cũng cần được vinh danh trong lĩnh vực đầu tư mạo 
hiểm, bởi chính họ là những người tiên phong sát cánh cùng với Chính phủ dám 
bỏ tiền của và công sức của mình để đầu tư vào lớp trẻ. Việc làm của cộng đồng 
nhà đầu tư Thiên thần này đang hàng ngày hàng giờ lặng lẽ giúp cho ra đời biết 
bao các công ty khởi nghiệp. Không chỉ giúp hiện thực hoá những ước mơ của 
biết bao bạn trẻ mà còn góp phần giải quyết một số lượng lớn việc làm cũng như 
đóng góp cho việc tăng trưởng nền kinh tế. 
Mặc dù họ không đòi hỏi, nhưng nếu Chính phủ có những hoạt động như 
công nhận họ là nhà đầu tư Thiên thần, ghi nhận công sức đóng góp của họ cho 
cộng đồng thì việc sẽ lan toả nhanh chóng và cũng chính họ sẽ là cầu nối giúp mở 
rộng mạng lưới nhà đầu tư Thiên thần này./.