Giáo trình Nhạc Lý cơ bản

Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 1 
NHẠC LÝ CƠ BẢN 
1. Quãng là gì? 
Quãng là gì? 
Quãng là khoảng cách giữa hai nốt nhạc. Ðể xác định một quãng ta phải biết được kích cỡ số học và 
chất lượng của nó. 
Kích cỡ số học của quãng 
Bằng cách tính toán số lượng nốt nhạc trong một quãng mà chúng ta có thể xác định được kích cỡ số 
học của nó. Khi tính toán phải bao gồm cả nốt đầu tiên và nốt kết thúc. Ví dụ từ Ðô tới Mi chúng ta 
có một quãng 3 (C-1, D-2, E-3). Trong phần kế tiếp bạn sẽ biết được mối quan hệ giữa số nốt và 
kích cỡ số học của quãng: 
Tuy nhiên, không phải tất cả các quãng có cùng giá trị số học như nhau đều có kích cỡ giống nhau. 
Ðó là lý do tại sao chúng ta cần phải xác định chất lượng của quãng bằng cách xác định chính xác số 
cung và nửa cung trong quãng. 
2. Cung và nửa cung 
Trong hệ thống bình quân, quãng tám được chia chính xác thành 12 nốt. Khoảng cách giữa hai nốt kề 
nhau là nửa cung. Các phím bất kỳ trên bàn phím này đều cách nốt liền trước và liền sau nó nửa cung. 
Một cung bao gồm hai nửa cung. tất cả các phím trắng được chen giữa bởi một phím đen đều cách 
nhau một cung. Những phím trắng không bị chia cách bởi phím đen thì cách nhau nửa cung: 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 2 
Các nốt tương ứng tại các phím trắng được gọi là: Ðô, Rê, Mi, Fa, Sol, La và Si tương ứng C, D, E, 
F, G, A và B. Những nốt này được xem là những nốt nhạc tự nhiên (nốt bình). Chúng có thể được 
tăng lên nửa cung với dấu thăng và giảm nửa cung với dấu giáng. Một phím đen, ví dụ phím nằm 
giữa Ðô và Rê, có thể được xem là Ðô thăng hoặc Rê giảm: 
3. Chất lượng quãng 
Bằng cách sử dụng bàn phím để xác định số lượng nửa cung giữa các nốt chúng ta có thể thấy tuy 
rằng các quăng có cùng giá trị số học nhưng lại có số nửa cung khác nhau. Ví dụ, quăng 2 giữa Đô 
và Rê là một cung (tức hai nửa cung) trong khi quăng hai giữa Mi và Fa chỉ có một nửa cung: 
Đối với các quăng khác cũng tương tự. Ví dụ, quăng 3 giữa Rê và Fa là một một cung rưỡi (tức 3 
nửa cung) trong khi quăng 3 giữa Đô và Mi có tới 2 cung (tức 4 nửa cung): 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 3 
Trên đây là lư do tại sao chúng ta phải xác định chất lượng của quăng. Hăy tham khảo từng quăng 
để biết thêm về chất lượng quăng. 
4. Ðảo quãng 
Muốn đảo quãng thì đảo nốt thấp của quãng lên vị trí cao hơn một quãng 8 hoặc đưa nốt cao hơn 
xuống một quãng 8. 
Bảng dưới đây cho bạn thấy được một quãng sẽ biến đổi như thế nào sau khi đảo quãng: 
Trước khi đảo quãng sau khi đảo quãng
quãng 2 quãng 7 
quãng 3 quãng 6 
quãng 4 quãng 5 
quãng 5 quãng 4 
quãng 6 quãng 3 
quãng 7 quãng 2 
Chất lượng quãngSau khi đảo quãng
Trưởng Thứ 
Thứ Trưởng 
Tăng Giảm 
Giảm Tăng 
Ðúng Ðúng 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 4 
Ðảo quãng rất thuận tiện cho việc phân tích các quãng 6 và quãng 7 
Các ví dụ về đảo quãng 
Xác định quãng bằng cách đảo quãng 
Cách dễ dàng nhất để xác định quãng 6 và quãng 7 là đảo quãng và phân tích kết quả các quãng 2 và 
quãng 3 tạo thành 
Ví dụ, thay vì phải tính toán số lượng cung và nửa cung trong quãng 6 F# - D#, bạn có thể đảo 
quãng và phân tích quãng 3 tạo thành. Vì quãng 3 D#-F# là quãng 3 thứ nên quãng 6 F#-D# phải là 
quãng 6 trưởng. 
Quãng E-Db là một quãng 7 giảm vì nó trở thành quãng 2 tăng sau khi đảo quãng 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 5 
5. Một số thuật ngữ 
Các dấu hóa 
Cao độ của một nốt nhạc có thể được thay đổi bằng cách sử dụng dấu hóa 
Dấu 
hóa Tên Tác động 
Dấu thăng Tăng nốt nhạc thêm 1/2 cung 
Dấu giáng Giảm nốt nhạc xuống 1/2 cung 
Dấu thăng 
kép Tăng nốt nhạc lên 1 cung 
Dấu giáng 
kép 
Giảm nốt nhạc xuống 1 
cung 
Dấu bình Ðưa nốt nhạc về trạng thái tự nhiên ban đầu 
Ðồng âm 
Các nốt nhạc khác tên nhưng có cùng cao độ thì được gọi là đồng âm. G# và Ab là hai nốt đồng 
âm 
Trùng âm 
Hai nốt có cùng tên và cùng cao độ thì được gọi là trùng âm 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 6 
Quãng lên và quãng xuống 
Khi nốt thứ hai của một quãng cao hơn nốt thứ nhất thì được gọi là quãng lên, và ngược lại nốt 
thứ hai thấp hơn nốt thứ nhất thì được gọi là quãng xuống. 
Quãng đơn và quãng kép 
Quãng đơn là những quãng không vượt quá một quãng 8. Quãng kép là quãng lớn hơn một 
quãng 8 
Quãng 9, quãng 10, quãng 11 là những ví dụ về quãng kép 
Ðôi khi chúng ta đơn giản hóa quãng kép và đề cập đến chúng bằng sử dụng những quãng đơn 
tương ứng. 
Quãng giai điệu và quãng hòa âm. 
Quãng hòa âm là cả hai nốt đều vang lên một lúc. Quãng giai điệu là hai nốt ngân lên kế tiếp 
nhau. 
Nửa cung dị và nửa cung đồng 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 7 
Trong nửa cung đồng, hai nốt tạo nên nửa cung đều có cùng tên, ví dụ A-A#. Trong nửa cung dị, 
hai nốt tạo nên nửa cung đều khác tên nhau, ví dụ A-Bb: 
Quãng 3 cung 
Quãng 3 cung là một quãng gồm 3 cung 
Quan hệ toán học của các quãng 
Nốt La (nốt nằm trong khuông nhạc), thông thường có tần số giao động là 440 chu kỳ/giây (tức 
là 440Hz). Ðiều này có nghĩa là nó rung 440 lần/giây. Một nốt la khác ở độ cao hơn một quãng 8 
sẽ rung 880 lần/giây (tần số là 880Hz), chính xác là số lần rung tăng gấp đôi theo quan hệ 
880:440 2:1. 
Khi quan hệ toán học này càng phức tạp thì thì quãng trở nên nghịch hơn. Sau đây là bảng biểu 
diễn quan hệ toán học của một số quãng theo thứ tự từ thuận đến nghịch 
Quan 
hệ Quãng 
2:1 Quãng 8 
3:2 Quãng 5 
4:3 Quãng 4 
5:4 Quãng 3 trưởng 
9:8 Quãng 2 trưởng 
18:17 Quãng 2 thứ 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 8 
Quãng 8 tăng: 6 cung rưỡi (tức 13 nửa cung) 
6. Quãng 2 
Quãng 2 có các loại quãng 2 trưởng, quãng 2 thứ, quãng 2 tăng và quãng 2 giảm. Sau đây bạn có thể 
thấy được số lượng nửa cung phụ thuộc vào chất lượng của quãng 2: 
Quãng 2 giảm,: 0 nửa cung 
Quãng 2 thứ: 1 nửa cung 
Quãng 2 trưởng: 2 nửa cung 
Quãng 2 tăng: 3 nửa cung 
Xác định chất lượng quãng 2 
Quãng 2 là loại quãng dễ xác định nhất. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải thành thạo việc xác định 
quãng 2 trước khi đi vào xác định các quãng khác. 
Ðể xác định chất lượng của quãng 2 chúng ta phải biết: 
· Số lượng nửa cung chứa trong mỗi loại quãng 2 
· Thứ tự các nốt nhạc (C, C#-Db, D v.v...). Chúng ta phải nhớ rằng ngoài Mi-Fa và Si-Ðô, 
khoảng cách giữa hai nốt tự nhiên là một cung. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 9 
Khi thuộc lòng những yếu tố này, chúng ta có thể tính ra được số nửa cung trong nháy mắt. 
Một cách khác để xác định chất lượng quãng 2 
Nếu là hai nốt tự nhiên, chúng ta không cần phải tính số nửa cung nếu như vẫn nhớ rằng chỉ có Mi-
Fa và Si-Ðô là nửa cung. Nếu có dấu hóa, chúng ta sử dụng phương pháp sau: 
· Ðưa tất cả các nốt về tự nhiên để xác định chất lượng 
· Cộng thêm dấu hoá và xem xét ảnh hưởng của nó đối với quãng 
Ví dụ: G#-A#: 
· Ðưa các nốt về tự nhiên ta được G-A là một quãng 2 trưởng. (vì chỉ có E-F và B-C là quãng 
2 thứ). 
· Cộng thêm dấu thăng của nốt Sol. Quãng này bây giờ nhỏ lại và nó trở thành quãng 2 thứ. 
· Cộng thêm một dấu thăng vào nốt La. Quãng này lớn lên và trở thành một quãng 2 trưởng. 
Một ví dụ khác: C#-D (dấu thăng kép) 
· Ðưa các nốt về tự nhiên ta được C-D là một quãng 2 trưởng (vì chỉ có E-F và B-C là quãng 
2 thứ). 
· Cộng một dấu thăng vào nốt Ðô. Quãng này nhỏ lại trở thành quãng 2 thứ. 
· Cộng một dấu thăng nốt Rê. Quãng này lớn lên trở thành quãng 2 trưởng. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 10 
· Công tiếp một dấu thăng vào nốt Rê. Quãng này tiếp tục lớn thêm và trở thành quãng 2 
thăng. 
Phương pháp này rất hữu dụng đối với những quãng có chứa dấu hóa 
7. Quãng 3 
Quãng 3 có thể có các loại quãng 3 thứ, trưởng, quãng 3 tăng hoặc quãng 3 giảm. Dưới đây bạn có 
thể biết được số nửa cung phụ thuộc vào chất lượng của quãng 3. 
Quãng 3 giảm: 1 cung (tức 2 nửa cung) 
Quãng 3 thứ: 1 cung rưỡi (tức 3 nửa cung) 
Quãng 3 trưởng: 2 cung (tức 4 nửa cung) 
Quãng 3 thăng: 2 cung rưỡi (tức 5 nửa cung) 
Xác định chất lượng quãng 3 
Một quãng ba có thể được xác định bằng cách phân tích các quãng 2 giữa các nốt thấp nhất, cao 
nhất và nốt giữa trong quãng. Ví dụ, quãng 3 Ðô - Mi gồm 2 quãng 2 là Ðô - Rê và Rê - Mi. Sử 
dụng bảng dưới đây để xác định chất lượng của quãng 3: 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 11 
Nếu như các quãng 2 là:thì quãng 3 sẽ là: 
thứ - thứ giảm 
trưởng - thứ thứ 
trưởng - trưởng trưởng 
thăng - trưởng thăng 
Tuân thủ phương pháp này, chúng ta có thể thấy rằng Ðô - Mi là một quãng 3 trưởng bởi vì cả hai 
quãng 2 Ðô - Rê và Rê - Mi đều là quãng trưởng. 
Nếu như bất kỳ nốt nào có dấu hóa thì chúng ta cũng xác định như vậy, không quan tâm dấu hóa, 
sau đó phân tích ảnh hưởng của dấu hóa 
Ví dụ, Ab-Cb: 
· Ðưa các nốt về tự nhiên ta được A-B là quãng 2 trưởng, B-C là quãng 2 thứ, cho nên A-C là 
quãng 3 thứ 
· Cộng thêm dấu giáng vào nốt La. Quãng này trở thành quãng 3 trưởng 
· Cộng thêm dấu giáng vào nốt Ðô, quãng này trở thành quãng 3 thứ 
Cách khác để xác định chất lượng quãng 3 
· Học thuộc số lượng cung trong mỗi loại quãng 3 và tính số lượng cung và nữa cung để xác 
định. 
· Kết hợp các quãng 3 với âm giai và bộ ba (ba nốt cơ bản của hợp âm)... Ví dụ, quãng 3 D-F# 
có thể kết hợp với cấp I và cấp III của âm giai Rê trưởng hoặc của hợp âm Rê trưởng. Nếu 
chúng ta biết rằng quãng 3 từ cấp I đến cấp III trong một âm giai trưởng hoặc trong một hợp 
âm trưởng là quãng trưởng thì chúng ta sẽ biết rằng D-F# là một quãng 3 trưởng 
8. Quãng 4 
Quãng 4 có thể có các loại quãng 4 đúng, quãng 4 tăng và quảng 4 giảm. Dưới đây chúng ta có thể 
biết số cung của các quãng 4 theo chất lượng của nó: 
Quãng 4 giảm: 2 cung (tức 4 nửa cung) 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 12 
Quãng 4 đúng: 2 cung rưỡi (tức 5 nửa cung) 
Quãng 4 tăng: 3 cung (tức 6 nửa cung ) 
Xác định chất lượng của quãng 4 
Khi phân tích chất lượng của quãng 4 chúng ta nên biết rằng: 
· Một quãng 4 gọi là quãng 4 đúng nếu như tất cả các nốt trong quãng đều là nốt tự nhiên 
ngoại trừ quãng 4 Fa - Si là quãng 4 tăng. 
Nếu như có dấu hoá thì bạn có thể xác định không quan tâm đến dấu hóa rồi sau đó phân tích sự ảnh 
hưởng của các dấu biến lên quãng đó. 
Ví dụ,: G-C#: 
Một ví dụ khác: C#-F#: 
Việc xác định quãng 4 bằng cách tính toán số cung và nửa cung sẽ rất chậm và dễ nhầm lẫn. 
9. Quãng 5 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 13 
Chúng ta có các loại cung quãng 5 đúng, quãng 5 tăng và quãng 5 giảm. Dưới đây bạn có thể biết 
được số cung của quãng 5 theo chất lượng của nó. 
Quãng 5 giảm: 3 cung (tức 6 nửa cung) 
Quãng 5 đúng: 3 cung rưỡi (tức 7 nửa cung) 
Quãng 5 tăng: 4 cung (tức 8 nửa cung) 
Xác định chất lượng quãng 5 
Khi phân tích chất lượng của quãng 5 cần biết: 
· Quãng 5 là một quãng 5 đúng nếu như các nốt là nốt tự nhiên ngoại trừ Si - Fa là quãng 5 
giảm 
Nếu như có dấu biến thì bạn cũng xác định không quan tâm đến dấu hóa, sau đó phân tích sự ảnh 
hưởng của dấu hóa lên chất lượng quãng. 
Ví dụ: 
Việc xác định quãng 5 bằng cách tính toán số cung và nữa cung sẽ rất chậm và dễ nhầm lẫn. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 14 
10. Quãng 6 
Quãng 6 có thể có các loại quãng 6 trưởng, quãng 6 thứ, quãng 6 tăng và quãng 6 giảm. Dưới đây bạn có 
thể biết được số cung của quãng 6 theo chất lượng của nó 
Quãng 6 giảm: 3 cung rưỡi (tức 7 nửa cung) 
Quãng 6 thứ: 4 cung (tức 8 nửa cung) 
Quãng 6 trưởng: 4 cung rưỡi (tức 9 nửa cung) 
Quãng 6 tăng: 5 cung (tức 10 nửa cung) 
Xác định chất lượng quãng 6 
Cách dễ dàng nhất để xác định chất lượng của quãng 6 là đảo quãng và xác định chất lượng của 
quãng 3 tạo thành. Ví dụ, C#-A#: 
· Quãng nghịch đảo là A#-C#. 
· Chúng ta xác định quãng ba tạo thành này. 
· A#-C# là quãng 3 thứ nên C#-A# là quãng 6 trưởng. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 15 
Một quãng 6 trưởng sẽ trở thành một quãng 3 thứ sau khi nghịch đảo 
11. Quãng 7 
Quãng 7 có thể có các loại quãng 7 trưởng, quãng 7 thứ, quãng 7 tăng và quãng 7 giảm. Dưới đây 
bạn có thể biết được số cung của quãng 7 theo chất lượng của nó. 
Quãng 7 giảm: 4 cung rưỡi (tức 9 nửa cung) 
Quãng 7 thứ: 5 cung (tức 10 nửa cung) 
Quãng 7 trưởng: 5 cung rưỡi (tức 11 nửa cung) 
Quãng 7 tăng: 6 cung (tức 12 nửa cung) 
Xác định chất lượng quãng 7 
Cách dễ dàng nhất để xác định chất lượng của quãng 7 là đảo quãng và xác định chất lượng của 
quãng 2 tạo thành. Ví dụ, quãng C-B: 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 16 
· Quãng nghịch đảo là B-C. 
· Chúng ta xác định quãng 2 tạo thành. 
· B-C là một quãng 2 thứ nên C-B là một 7 trưởng 
Quãng 7 trưởng trở thành quãng 2 thứ sau khi đảo quãng 
12. Quãng 8 
Quãng 8 có thể có các loại quãng 8 đúng, quãng 8 tăng và quãng 8 giảm. Dưới đây chúng ta có thể 
biết được số cung của quãng 8 theo chất lượng của nó. 
Quãng 8 giảm: 5 cung rưỡi (tức 11 nửa cung) 
Quãng 8 đúng: 6 cung (tức 12 nửa cung) 
13. Hợp âm là gì? 
Ba hoặc nhiều nốt nhạc cùng vang lên 1 lúc thì tạo thành một hợp âm. Thông thường, một hợp âm 
được xây dựng từ hai hay nhiều quãng 3. Ví dụ, các nốt C-E-G tạo thành một hợp âm trưởng. Nốt 
nhạc mà theo đó hợp âm dùng làm nền thì gọi là nốt chủ âm (nốt nền). Các nốt khác được gọi theo 
tên của quãng mà chúng tạo thành với nốt chủ âm. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 17 
14. Hợp âm và chuỗi hòa âm 
Nhà âm nhạc học người Pháp Jacques Chailley, trong cuốn Traite d'analyse harmonique, đã bình 
luận rằng thật là một sai lầm khi giải thích sự hình thành hợp âm là sự kết hợp các quãng 3. Theo 
ông, hình thành hợp âm dựa trên chuỗi hòa âm một cách ngẫu nhiên. 
Chuỗi hòa âm là một hiện tượng vật lý, nó giải thích âm sắc của các nhạc cụ cũng như các vật khác. 
Khi bạn nghe một âm thanh, không chỉ nghe một âm đơn lẻ mà là một chuỗi các âm thanh được gọi 
là họa âm chồng chéo lên nhau. Khi lấy nốt Ðô làm nốt cơ bản, thì thứ tự của các nốt họa âm được 
sắp xếp như sau: 
Ðây là cách tạo ra hợp âm theo chuỗi hòa âm. Các hợp âm ba nốt chứa họa âm 4; các hợp âm 7 chứa 
họa âm 6 và các hợp âm chín chứa họa âm 8. Chailley bình luận rằng các hợp âm ba nốt và hợp 
khác không phải hình thành từ việc chồng chéo các quãng 3 mà là sự chồng chéo của các họa âm 
trong chuỗi của nốt chủ âm. 
Chúng ta không phủ nhận ý kiến của Chailley, nhưng để thuận tiện thì người ta tạo hợp âm bằng 
cách kết hợp các quãng 3. 
15. Hợp âm đảo 
Một hợp âm được cho là vị trí chủ khi âm chủ (nốt nền) của nó là nốt có âm vực thấp nhất trong hợp 
âm. Một hợp âm 3 nốt cũng có thể nằm tại vị trí đảo thứ nhất hoặc thứ hai. Một hợp âm nằm tại vị 
trí đảo thứ nhất khi bật 3 là nốt thấp nhất. Một hợp âm nằm tại vị trí đảo thứ hai khi bật 5 của nó là 
nốt thấp nhất. Trong ví dụ dưới đây, hợp âm Ðô trưởng được lần lượt xếp vào vị trí chủ, đảo thứ 
nhất và đảo thứ hai. 
Một hợp âm càng chứa nhiều nốt thì nó càng có nhiều hợp âm đảo. Trong ví dụ đưới đây, hợp âm 
G7 được trình bày ở 4 vị trí đảo. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 18 
16. Hợp âm 3 nốt 
Hợp âm 3 
Hợp âm 3 là một hợp âm hình thành từ 3 nốt nhạc. Hợp âm 3 nốt có thể là hợp âm trưởng, hợp âm 
thứ, hợp âm tăng và hợp âm giảm. Các ví dụ dưới đây biểi diễn cấu trúc của từng hợp âm nói trên. 
Hợp âm trưởng: Quãng 3 trưởng., Quãng 5 đúng. 
Hợp âm thứ: Quãng 3 thứ, quãng 5 đúng 
Hợp âm giảm: Quãng 3 thứ, quãng 5 giảm 
Hợp âm tăng: Quãng 3 trưởng, quãng 5 tăng 
Hợp âm thứ và hợp âm trưởng được xem là đúng bở vì chúng luôn có quãng 5 đúng. Hợp âm tăng 
và hợp âm giảm thì được gọi theo tên của quãng 5 mà nó chứa. 
Xây dựng hợp âm ba nốt trong âm giai trưởng 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 19 
Các ví dụ dưới đây biểu diễn các hợp âm 3 nốt mà chúng được hình thành bằng cách sử dụng các 
nốt trong âm giai trưởng. 
17. Các Bậc của hợp âm và âm giai 
Bảng dưới đây biểu diễn cách sử dụng hợp trong mỗi âm giai theo từng bậc 
Hợp âm Âm giai trưởng Âm giai thứ Âm giai thứ hòa âm 
Âm giai thứ 
giai điệu 
Trưởng I, IV, V III, VI, VII V, VI IV, V 
Thứ II, III, VI I, IV, V I, IV I, II 
Giảm VII II II, VII VI, VII 
Tăng - - III III 
Biết được loại hợp âm được sử dụng trong mỗi bậc rất hữu ích cho việc xác định hợp âm 
Trong tất cả các âm giai trưởng, các hợp âm 3 nốt nằm tại các bậc I, IV và V là hợp âm trưởng. Tại 
các bậc II, III và VI là hợp âm thứ và hợp âm ba nốt ở cấp VII phải là hợp âm giảm 
Xây dựng hợp âm ba nốt trong âm giai thứ 
Hợp âm ba nốt trong âm giai thứ phong phú hơn bởi chúng ta có tới 3 loại âm giai thứ, đó là tự 
nhiên, hòa âm và giai điệu. 
Hợp âm 3 nốt trong âm giai thứ tự nhiên 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 20 
Hợp âm 3 nốt trong âm giai thứ hòa âm 
Hợp âm nốt trong âm giai thứ giai điệu 
18. Nguồn gốc tên gọi của các hợp âm 7 
Hiểu biết được nguồn gốc tên gọi của các hợp âm giúp bạn có thể nhớ được cấu trúc của nó 
Hợp âm Nguồn gốc tên gọi 
ÁT 7 Hợp âm này được xây dựng trên âm át của các âm giai trưởng, thứ hòa âm và thứ giai điệu 
Trưởng 7 Hợp âm trưởng 3 nốt và quãng 7 trưởng 
Thứ 7 Hợp âm thứ 3 nốt và quãng 7 thứ 
7 giảm Hợp âm giảm 3 nốt và quãng 7 giảm 
7 bán 
giảm Hợp âm giảm 3 nốt và quãng 7 thứ, cho nên nó được gọi là bán giảm 
Như được trình bày ở bảng trên, các hợp âm át 7 được gọi theo tên của cấp âm giai mà chúng được 
hình thành. Tên gọi của các hợp âm thứ 7, trưởng 7 và 7 giảm được xác định bởi loại hợp âm và 
quãng 7 mà chúng được hình thành. 
19. Hợp âm 7 trong âm giai trưởng 
Thành lập hợp âm 7 trong âm giai trưởng 
Các ví dụ sau đây cho thấy các hợp âm 7 được hình thành bằng cách sử dụng âm giai trưởng: 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 21 
Hợp âm 7 trong âm giai trưởng 
Thành lập hợp âm 7 trong âm giai thứ 
Kể từ khi có 3 loại âm giai thứ (tự nhiên, hòa âm và giai điệu) thì các hợp âm 7 trong âm giai này 
trở nên phong phú hơn. 
Hợp âm 7 trong âm giai thứ tự nhiên 
Hợp âm 7 trong âm giai thứ hòa âm 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 22 
Hợp âm 7 trong âm giai thứ giai điệu 
Trong âm giai thứ giai điệu và âm giai thứ hòa âm, có hai loại hợp âm 7 không có một tên nào được 
chấp nhận bởi vì chúng không được sử dụng trong âm nhạc truyền thống. Trong các trường hợp này, 
người ta sử dụng hợp âm 3 nốt và quãng 7 để xác định các hợp âm này. Về sau, cái tên augmented 
seventh (quãng 7 tăng) đã được sử dụng cho hợp âm được thành lập bởi một hợp âm 3 nốt và một 
quãng 7 trưởng. Tuy nhiên, hầu hết các giáo trình về hòa âm sau này không chấp nhận thuật ngữ đó. 
20. Hợp âm 7 và các bậc của âm giai 
Bảng sau đây biểu diễn các bậc của âm giai mà chúng ta sẽ tìm thấy từng loại hợp âm 7. 
Hợp âm Âm giai trưởng 
Âm giai thứ tự 
nhiên 
Âm giai thứ 
hòa âm 
Âm giai thứ 
giai điệu 
ÁT 7 V VII V IV, V 
Trưởng 7 I, IV III, VI VI - 
Thứ 7 II, III, VI I, IV, V IV II 
7 giảm - - VII - 
7 bán giảm VII II II VI, VII 
3 nốt tăng và 
quãng 7 trưởng - - III III 
thứ 3 nốt và 
quãng 7 trưởng - - I I 
Biết được từng loại hợp âm 7 trong mỗi bậc của âm giai sẽ rất hữu ích khi xác định hợp âm 7. 
Xác định hợp âm 7 
Có hai cách xác định hợp âm 7 
Thứ nhất, hợp âm 3 nốt và quãng 7 sẽ hình thành nên hợp âm cần xác định. Ðể sử dụng được 
phương pháp này thì bạn cần phải biết cơ cấu của từng loại hợp âm 7 khác nhau. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 23 
Cách khác, loại hợp 7 có thể được xác định bằng cách xác định âm chủ và cấp độ của âm giai mà 
hợp âm này được hình thành. 
21. Xác định hợp âm 7 
Xác định hợp âm 
Việc xác định hợp âm nhanh chóng và chính xác rất cần thiết nếu bạn muốn phân tích và hiểu được 
bản nhạc mà bạn trình bày hoặc nghe. Vì vậy, điều quan trọng là cần phải phát triển kỹ năng này 
trong mối quan hệ với xác định quãng, đặc biệt là quãng 3 và quãng 5 
Sử dụng kiến thức về quãng, bạn có thể xác định hợp âm một cách nhanh chóng. Một cách để làm 
được điều này là xác định quãng 3 và quãng 5. Bảng sau đây biểu diễn sự phối hợp của các quãng, 
đó là đặc điểm của từng loại hợp âm. 
Hợp 
âm 
Quãng 
3 
Quãng 
5 Ví dụ 
TrưởngTrưởng Ðúng 
Thứ Thứ Ðúng 
Giảm Thứ Giảm 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 24 
Tăng Trưởng Tăng 
Bạn cũng có thể xác định hai quãng 3 hình thành một hợp âm. Bảng dưới đây biểu diễn đặc tính 
quãng của từng loại hợp âm 3 nốt: 
Hợp 
âm 
Quãng 
3 đầu 
tiên 
Quãng 
3 thứ 
hai 
Ví dụ 
TrưởngTrưởng thứ Thứ 
Thứ Thứ Trưởng
Giảm Thứ Thứ 
Tăng TrưởngTrưởng
Lựa chọn và xác định hợp âm: 
Hiểu rõ loại hợp âm được xây dựng trên mỗi cấp độ của giai điệu có thể giúp bạn xác định hợp âm 
một cách nhanh chóng. 
22. Hợp âm 9 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 25 
Một hợp âm 9 được tạo ra bằng cách thêm vào hợp âm 7 một quãng 9 
Các hợp âm 9 thông dụng nhất được xây dựng ở bậc át (V). Khi hợp âm 9 hình thành từ một hợp âm 
trưởng thì gọi là hợp âm át trưởng 9 và khi nó hình thành từ một hợp âm thứ thì gọi là hợp âm thứ 9. 
Các hợp âm 9 cũng có thể được hình thành trên hợp âm trưởng 7 và thứ 7 
Hợp âm 9 tăng được hình thành từ việc cộng thêm vào hợp âm át 7 một quãng 9 tăng. Trong nhiều 
trường hợp quãng 9 được đơn giản hóa theo cách hòa âm. Trong trường hợp này thì hợp âm trở 
thành hợp âm át 9 với một quãng 3 trưởng và quãng 3 thứ. 
Ðơn giản như trong âm nhạc của Chopin, hợp âm này thành lập theo hình thức một hợp âm rải 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 26 
Thông thường loại hợp âm này không được đề cập đến trong thuyết hòa âm. 
23. Âm giai là gì? 
Âm giai là gì? 
Theo hệ thống bình quân thì quãng 8 được chia đều thành 12 nốt nhạc. Âm giai là chuỗi những nốt 
nhạc được tuyển chọn từ 12 nốt này. 
Mỗi nốt nhạc này được gọi là một bậc. Mỗi bậc đều có tên riêng, nhưng thông thường được ký hiệu 
bằng chữ số La mã 
Hai âm giai được phân biệt bởi: 
· Số lượng nốt mà chúng có 
· Khoảng cách giữa các bậc 
Ví dụ, 7 âm giai khác nhau có thể được xây dựng với 7 nốt tự nhiên như trong ví dụ sau đây: 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 27 
Mỗi âm giai trên có thứ tự cung và nửa cung khác nhau. Âm giai đầu tiên gọi là âm giai trưởng, âm 
giai thứ hai thì thuộc điệu thức Gregorian. Những tên này ám chỉ cấu trúc riêng của từng âm giai. 
Một âm giai có thể được xây dựng bắt đầu bằng một nốt nhạc bất kỳ và sử dụng dấu hóa nhằm duy 
trì đúng thứ tự của cung và nửa cung. Ví dụ, để hình thành một âm giai trưởng với nốt Rê thì nốt Fa 
và Ðô phải bị thay đổi thành Fa thăng và Ðô thăng. 
Âm giai Ré trưởng 
Âm giai này được gọi là âm giai Rê trưởng. Nó là âm giai trưởng bởi vì theo cơ cấu trưởng của nó 
và là âm giai Rê bởi vì nốt bắt đầu là nốt Rê. 
Có rất nhiều âm giai. Các âm giai cũng có thể được tạo ra khi soạn nhạc. Trong thời gian qua, các 
nhà soạn nhạc như Claude Debussy, Olivier Messiaen, Bela Bartok và một số người khác cũng đã 
làm như vậy. 
24. Âm giai trưởng 
Âm giai trưởng 
Âm giai trưởng gồm 7 nốt. Các nốt cách nhau một cung ngoại trừ các bậc III-IV và VII-I: 
Âm giai trưởng và âm giai thứ là những âm giai phổ biến nhất bởi vì chúng được sử dụng thường 
xuyên trong 4 thế kỷ qua. 
Âm giai song song 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 28 
Âm giai Ðô trưởng và La thứ có các nốt nhạc giống nhau, vì vậy gọi là song song nhau. Ðô trưởng 
là âm giai trưởng song song với La thứ và La thứ là âm giai thứ song song với Ðô trưởng. 
Âm giai Ðô trưởng và La thứ 
Ðể xác định được âm giai thứ song song của một âm giai trưởng thì cần phải xác định nốt bậc VI 
của nó. Ví dụ, âm giai thứ song song của Fa trưởng là Rê thứ vì nốt bậc VI của nó là Rê 
Ðối với việc tìm âm giai trưởng song song thì ta xác định nốt bậc III. Ví dụ, âm giai trưởng song 
song của Ðô thứ là Mi giáng trưởng vì nốt bậc ba của nó là mi giáng. 
25. Các nhạc hiệu cơ bản 
Các dấu hóa cơ bản 
Âm giai trưởng và âm giai thứ tự nhiên được xây dựng tương ứng trên cơ sở âm giai Ðô và La (Ðô 
trưởng, La thứ) bởi các âm giai này không chứa dấu hóa. Nhằm xây dựng các âm giai này nhưng bắt 
đầu bằng một nốt khác thì phải thay đổi một hay nhiều nốt nhạc. Ví dụ, trong âm giai Sol trưởng, có 
nốt Fa thăng. Nếu bạn muốn soạn một giai điệu trên âm giai Sol trưởng, bạn cần phải thay đổi nốt 
Fa. Những dấu hóa cơ bản này giúp bạn tránh viết ra quá nhiều dấu hóa trong bài nhạc 
Các dấu hoá cơ bản được đặt ở mỗi đầu ô nhịp, nằm giữa khóa và dấu chỉ định nhịp. 
Bộ hóa của âm giai Sol trưởng 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 29 
Theo mẫu âm giai trên đây, tất cả các nốt Fa đều tăng. Bởi thế, nếu như bạn muốn viết một nốt Fa tự 
nhiên, thì cần có một dấu bình trước nó. 
Những âm giai có dấu khóa thăng là những âm giai sau: 
Những âm giai có dấu giáng tại dấu khóa là những âm giai sau đây: 
26. Xác định dấu khóa 
Xác định bộ khóa 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 30 
Mỗi bộ khóa đều liên quan đến một âm giai trưởng và một âm giai thứ song song. Khi thực hành, có 
thể học thuộc lòng một số dấu khóa trong mỗi âm giai tiêu biểu. Ðồng thời, chúng ta cũng có thể 
xác định dấu khóa cho từng âm giai. 
Xác định âm giai có dấu khóa thăng 
Âm giai trưởng sẽ được xác định cao hơn dấu thăng cuối cùng trong bộ khóa 1/2 cung. Âm giai thứ 
thấp hơn dấu thăng cuối cùng 1 cung. 
Xác định âm giai có dấu khóa giáng 
Âm giai trưởng sẽ được xác định nằm dưới dấu giáng cuối cùng một quãng 5 đúng. Trong trường 
hợp có nhiều dấu giáng thì bộ khóa cũng được xác định bởi dấu giáng áp cuối. 
27. Xây dựng các bộ khóa 
Âm giai trưởng 
Ðể có thể xây dựng dấu khóa của một âm giai hoặc một bộ khóa, chúng ta cần phải biết rằng âm giai 
Ðô trưởng không có bất kỳ dấu khóa nào. Ngược lại bất kỳ âm giai nào khác cũng đều có thể có dấu 
thăng hoặc dấu giáng. 
Tất cả các âm giai trưởng dựa vào một nốt giáng nào đó như là Fa giáng, Sol giáng... thì thì sử dụng 
bộ khóa là những dấu giáng. Chỉ có một ngoại lệ duy nhất đó là Fa trưởng. Bởi thế, khi bạn đi tìm 
một dấu khóa, bạn có thể hiểu rằng âm giai đó có sử dụng dấu thăng và không phải là Fa thì sẽ 
không bắt đầu bằng một dấu giáng. 
Ngay sau khi tìm ra các dấu biến cho bộ khóa thì có thể dùng quy tắc sau đây để xây dựng bộ khóa. 
Xây dựng bộ khóa các dấu thăng 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 31 
Tuân thủ thứ tự các dấu thăng cho đến khi bạn gặp được một dấu thăng thấp hơn nữa cung so với 
âm giai trưởng được chọn. Ví dụ, La trưởng là F#, C#, G#. G# thấp hơn La nửa cung. Bởi vậy, các 
dấu thăng là F#, C#, G#. 
Xây dựng bộ khóa các dấu giáng 
Tuân thủ theo thứ tự của các dấu giáng cho đến khi bạn gặp được một nốt nằm sau một nốt khác 
cùng tên với âm giai trưởng được chọn. Ví dụ, chọn âm gia La trưởng giảm có Si giáng, Mi giáng, 
La giáng, Rê giáng. Rê giáng đứng sau La giáng nên các nốt giáng là , Bb, Eb, Ab và Db. 
Phương pháp này không áp dụng cho âm giai Fa trưởng. 
Xây dựng bộ khóa cho âm giai thứ 
Tên các bậc 
Bên cạnh việc đề cập cấp bậc của âm giai bằng các chữ số La Mã, người ta còn sử dụng các tên sau 
đây. 
Cấp tên 
I âm chủ 
II thượng chủ âm
III trung âm 
IV hạ át âm 
V át âm 
VI thượng át âm 
VII cảm âm 
Khóa nhạc 
Khái niệm về khóa được đưa ra trong thời kỳ Phục Hưng và được thiết lập trong suốt thời kỳ 
Baroque. Khóa có liên quan đến việc sử dụng âm giai thứ và âm giai trưởng 
Khi một đoạn nhạc được xây dựng trên âm giai thứ hoặc trưởng thì âm chủ của âm giai này trở 
thành âm trung tâm. Ðoạn nhạc dựa trên cơ sở bộ khóa của âm giai này. Ví dụ: trong âm giai Rê 
trưởng thì nốt chủ đạo là nốt Rê. 
Trong một đoạn nhạc được viết trong thời kỳ Baroque, Cổ điển và Lãng mạn thì nốt chủ có nghĩa là 
nốt nhạc chính trong đoạn nhạc. Tuy nhiên, có nhiều sự chuyển giọng xảy ra trong suốt đoạn nhạc. 
Các hợp âm, đặc biệt là hợp âm át bảy và sự hòa âm giúp xác định âm chủ và quá trình chuyển 
giọng. 
28. Một số khái niệm 
Các âm giai ngũ âm 
Âm giai ngũ âm là các âm giai được hình thành từ 5 nốt nhạc. Các âm giai này được sử dụng rất 
nhiều trong các làn điệu dân ca tại nhiều nước. 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 32 
Mặc dù bất kỳ âm giai nào được hình thành từ 5 nốt nhạc theo lý thuyết thì đều được gọi là ngũ âm, 
nhưng các hình thức ngũ âm phổ biến nhất là hai loại sau: 
Hai loại âm giai ngũ âm trên đây có lẽ có liên quan đến các âm giai thứ và âm giai trưởng. Âm giai 
đầu tiên thì giống như âm giai trưởng bỏ đi bậc IV và cấp VII. Âm giai thứ hai tương tự âm giai thứ 
bỏ đi bậc II và cấp VI. Do tính chất này các nhà nghiên cứu đặt tên chúng là ngũ âm trưởng và ngũ 
âm thứ. 
Âm giai nửa cung 
Âm giai nữa cung là âm giai chứa 12 nốt riêng biệt,mỗi nốt cách nhau nửa cung. 
Âm giai một cung 
Âm giai một cung là âm giai chứa 6 nốt nhạc riêng biệt và mỗi nốt cách nhau một cung. 
Âm giai giảm 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 33 
Âm giai giảm gồm 8 nốt nhạc. Khoảng cách giữa các nốt nhạc là một cung hoặc nửa cung. Thuật 
ngữ "giảm" xuất phát từ các bậc I, III, V và VII của âm giai này hình thành một hợp âm 7 giảm. 
- Hết - 
Hải Anh Piano – Nhạc Lý Cơ Bản 
Page 34 
Quãng: Quãng là khoảng cách giữa hai nốt nhạc. Ðể xác định một quãng ta phải biết 
được kích cỡ số học và chất lượng của nó. 
Tên Quãng Số cung 
Quãng 2 thứ Có nửa cung 
Quãng 2 trưởng Có 1 cung 
Quãng 3 thứ Có 1 cung rưỡi 
Quãng 3 trưởng Có 2 cung 
Quãng 4 đúng Có 2 cung rưỡi 
Quãng 4 tăng hoặc 5 giảm Có 3 cung 
Quãng 5 đúng Có 3 cung rưỡi 
Quãng 6 thứ Có 4 cung 
Quãng 6 trưởng Có 4 cung rưỡi 
Quãng 7 thứ Có 5 cung 
Quãng 7 trưởng Có 5 cung rưỡi 
Quãng 8 Có 6 cung 
Hợp âm: Là tập hợp các âm thanh theo 1 trật tự nhất định. Có các hợp âm như C (đô), D 
(rê), E (mi), F (fa), G (sol), A (la), B (si) 
Tên hợp âm Cấu trúc 
Hợp âm 3 trưởng (G) Gồm 1 quãng 3 trưởng + 1 quãng 3 thứ G (4 + 3) 
Hợp âm 3 thứ (Gm) Gồm 1 quãng 3 thứ + 1 quãng 3 trưởng Gm (4 + 3) 
Hợp âm 3 giảm (G0) Gồm 1 quãng 3 thứ + 1 quãng 3 thứ G0, G- (3 + 3) 
Hợp âm 3 tăng (G+) Gồm 1 quãng 3 trưởng + 1 quãng 3 trưởng G+ (4 + 4) 
Hợp âm 7 át (G7) Gồm 1 hợp âm 3 trưởng (G) + 1 quãng 3 thứ G7 (4 + 3 + 3) 
Hợp âm 7 thứ (Gm7) Gồm 1 hợp âm 3 thứ (Gm) + 1 quãng 3 thứ Gm7 (3 + 4 + 3) 
Hợp âm 7 trưởng (G∆7, Gmaj7) Gồm 1 hợp âm 3 trưởng (G) + 1 quãng 3 trưởng GM7 (4 + 3 + 4) 
Hợp âm 7 giảm (G07) Gồm 1 hợp âm 3 giảm (G0) + 1 quãng 3 thứ Gdim7 (3 + 3 + 3)