Hệ điều hành - Chương 02: Quản lý tiến trình
Giới thiệu tổng quan về tiến trình và luồng
Điều phối tiến trình và luồng
Cơ chế thông tin liên lạc giữa các tiến trình
Đồng bộ hoá tiến trình
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Hệ điều hành - Chương 02: Quản lý tiến trình", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
Tóm tắt nội dung tài liệu: Hệ điều hành - Chương 02: Quản lý tiến trình
Hệ điều hành Chương 2 : Quản lý tiến trình Tổng quan Giới thiệu tổng quan về tiến trình và luồng Điều phối tiến trình và luồng Cơ chế thông tin liên lạc giữa các tiến trình Đồng bộ hoá tiến trình 1. Tổng quan về tiến trình và luồng Khái niệm tiến trình Khái niệm luồng Các trạng thái của tiến trình Chế độ xử lý của tiến trình Cấu trúc dữ liệu khối quản lý tiến trình Thao tác trên tiến trình Tiến tr ì nh và luồng trên LINUX Khái niệm tiến trình C hương trình là một thực thể thụ động , chứa đựng các chỉ thị điều khiển máy tính để tiến hành một tác vụ nào đó . Tiến trình là một chương trình đang xử lý , s ở hữu một con trỏ lệnh , tập các thanh ghi các biến . Khái niệm tiến trình Tiến trình trong bộ nhớ Các trạng thái của tiến trình Khi một tiến trình được chạy , nó sẽ thay đổi trạng thái new: Tiến trình đang được tạo ra running: Các lệnh đang được xử lý waiting: Tiến trình đang đợi một sự kiện nào đó ready: Tiến trình đang đợi để được gán cho một quá trình xử lý terminated: Tiến trình kết thúc Các trạng thái của tiến trình Khối quản lý tiến trình PCB Lưu giữ thông tin của một tiến trình Trạng thái tiến tình Bộ đếm chương trình Các thanh ghi CPU Thông tin lập lịch CPU Thông tin quản lý bộ nhớ Thông tin tài khoản Thông tin trạng thái I/O Cấu trúc dữ liệu khối quản lý tiến trình Thao tác trên tiến trình Hệ điều hành cung cấp các thao tác chủ yếu sau đây trên một tiến trình : tạo lập tiến trình (create) kết thúc tiến trình (destroy) tạm dừng tiến trình (suspend) tái kích hoạt tiến trình (resume) thay đổi độ ưu tiên tiến trình T ạo lập tiến trình (1) M ột tiến trình có thể tạo lập nhiều tiến trình mới bằng cách sử dụng một lời gọi hệ thống tương ứng T ạo lập tiến trình (2) định danh cho tiến trình mới phát sinh đưa tiến trình vào danh sách quản lý của hệ thống xác định độ ưu tiên cho tiến trình tạo PCB cho tiến trình cấp phát các tài nguyên ban đầu cho tiến trình T ạo lập tiến trình (3) Tiến trình cha tiếp tục xử lý đồng hành với tiến trình con. Tiến trình cha chờ đến khi một tiến trình con nào đó , hoặc tất cả các tiến trình con kết thúc xử lý . T ạo lập tiến trình (4) #include #include #include int main() { pid _t pid ; pid =fork(); if ( pid < 0) { fprintf ( stderr , "Fork Failed"); r eturn 1; } else if ( pid == 0) { / * child process * / execlp (" / bin / ls "," ls ",NULL); } else { / * parent process * / / * parent will wait for the child to complete * / wait (NULL) ; printf ("Child Complete"); } return 0; } Kết thúc tiến trình thu hồi các tài nguyên hệ thống đã cấp phát cho tiến trình hủy tiến trình khỏi tất cả các danh sách quản lý của hệ thống hủy bỏ PCB của tiến trình T ạm dừng tiến trình - tái kích hoạt tiến trình S ự đa chương (multiprogramming) Chế độ xử lý của tiến trình C hế độ không đặc quyền C hế độ đặc quyền Cơ chế hoạt động 2 c hế độ Chia sẻ tài nguyên hệ thống đòi hỏi hệ điều hành đảm bảo rằng một chương trình bị lỗi không thể ảnh hưởng tới các chương trình khác. Cung cấp hỗ trợ cho phần cứng để phân biệt giữa hai phương thức hoạt động. 1. Chế độ người dùng – chạy chương trình thay mặt cho một người sử dụng. 2. Monitor mode (chế độ giám sát hoặc chế độ hệ thống) - chạy chương trình thay mặt cho hệ điều hành. Cơ chế hoạt động 2 c hế độ (Cont.) B it c hế độ thêm vào phần cứng máy tính để chỉ ra chế độ hiện hành: chế độ giám sát (0) hoặc chế độ người d ù ng (1). Khi một ngắt hoặc lỗi xảy ra , phần cứng chuyển mạch sang chế độ giám sát. Các lệnh đặc quyền chỉ được thực hiện trong chế độ giám sát. Cơ chế hoạt động 2 c hế độ (Cont.) Các lệnh đặc quyền là các lệnh có thể gây hại cho hệ thống Lệnh c huyển từ chế độ người dùng sang chế độ hạt nhân Các lệnh điều khiển I/O Quản lý timer Quản lý ngắt . . . Khái niệm luồng Một luồng là một đơn vị xử lý cơ bản trong hệ thống. Mỗi luồng xử lý tuần tự đoạn code của nó . Một luồng phải ở trong 1 tiến trình. 1 tiến trình có thể có nhiều luồng. Mỗi luồng xử lý tuần tự đoạn code của nó, s ở hữu một con trỏ lệnh tập các thanh ghi vùng nhớ stack riêng Khái niệm đa luồng 2. Điều phối tiến trình Khái niệm chung Các yêu cầu với quá trình điều phối Tổ chức điều phối Khái niệm về điều phối Bộ điều phối phải lựa chọn tiến trình được xử lý tiếp theo . Bộ phân phối sẽ chịu trách nhiệm chuyển đổi ngữ cảnh và trao CPU cho tiến trình được chọn bởi bộ điều phối để xử lý . Đặc điểm tiến trình Tính hướng xuất / nhập của tiến trình Tính hướng xử lý của tiến trình Tiến trình tương tác hay xử lý theo lô Độ ưu tiên của tiến trình Thời gian đã sử dụng CPU của tiến trình Thời gian còn lại tiến trình cần để hoàn tất Nguyên lý điều phối độc quyền C ho phép một tiến trình khi nhận được CPU sẽ có quyền độc chiếm CPU đến khi hoàn tất xử lý hoặc tự nguyện giải phóng CPU . Hoạt động điều phối CPU sẽ xảy ra khi: Khi tiến trình chuyển từ trạng thái đang xử lý sang trạng thái bị khóa Khi tiến trình kết thúc Nguyên lý điều phối không độc quyền C ho phép tạm dừng hoạt động của một tiến trình đang sẵn sàng xử lý . Hoạt động điều phối CPU sẽ xảy ra khi: Khi tiến trình chuyển từ trạng thái đang xử lý sang trạng thái bị khóa Khi tiến trình chuyển từ trạng thái đang xử lý sang trạng thái ready Khi tiến trình chuyển từ trạng thái chờ sang trạng thái Khi tiến trình kết thúc Các yêu cầu với quá trình điều phối Sự công bằng Tính hiệu qủa Thời gian đáp ứng hợp lý Thời gian lưu lại trong hệ thống Thông lượng tối đa Các danh sách sử dụng trong quá trình điều phối (1) danh sách sẵn sàng (ready list) chỉ các tiến trình đang thường trú trong bộ nhớ chính và ở trạng thái sẵn sàng tiếp nhận CPU để hoạt động Hệ điều hành chỉ sử dụng một danh sách sẵn sàng cho toàn hệ thống danh sách chờ đợi(waiting list) tiến trình sẽ được chuyển sang một danh sách chờ khi xảy ra các sự kiện mỗi một tài nguyên ( thiết bị ngoại vi ) có một danh sách chờ đợi riêng bao gồm các tiến trình đang chờ được cấp phát tài nguyên đó Các danh sách sử dụng trong quá trình điều phối (2) C huyển đổi giữa các danh sách điều phối Điều phối tác vụ (job scheduling) Quyết định lựa chọn tác vụ nào được đưa vào hệ thống và nạp những tiến trình của tác vụ đó vào bộ nhớ chính để thực hiện Chức năng điều phối tác vụ quyết định mức độ đa chương của hệ thống Đ ược kích hoạt khi hệ thống tạo lập một tiến trình có một tiến trình kết thúc xử lý Đ iều phối tác vụ có tần suất hoạt động thấp Điều phối tiến trình Chọn một tiến trình ở trạng thái sẵn sàng ( đã được nạp vào bộ nhớ chính , và có đủ tài nguyên để hoạt động ) và cấp phát CPU cho tiến trình đó thực h iện C ó tần suất hoạt động cao , sau mỗi lần xảy ra ngắt Điều phối t rung gian K ết hợp cả hai cấp độ điều phối tác vụ và tiến trình Chiến lược điều phối FIFO CPU được cấp phát cho tiến trình đầu tiên trong danh sách sẵn sàng có yêu cầ u Đ iều phối theo nguyên tắc độc quyền Có thể xảy ra hiện tượng tích lũy thời gian chờ K hông phù hợp với các hệ phân chia thời gian Chiến lược điều phối xoay vòng bộ điều phối lần lượt cấp phát cho từng tiến trình trong danh sách một khoảng thời gian sử dụng CPU gọi là quantum khi một tiến trình sử dụng CPU đến hết thời gian quantum dành cho nó, hệ điều hành thu hồi CPU và cấp cho tiến trình kế tiếp trong danh sách Chiến lược điều phối ưu tiên Mỗi tiến trình được gán cho một độ ưu tiên tương ứng tiến trình có độ ưu tiên cao nhất sẽ được chọn để cấp phát CPU đầu tiên Giải thuật điều phối với độ ưu tiên có thể theo nguyên tắc độc quyền hay không độc quyền Tình trạng ‘ đói CPU’ (starvation) là một vấn đề chính yếu Chiến lược công việc ngắn nhất Khi CPU được tự do, nó sẽ được cấp phát cho tiến trình yêu cầu ít thời gian nhất để kết thúc - tiến trình ngắn nhất . Giải thuật này cũng có thể độc quyền hay không độc quyền Khó khăn thực sự của giải thuật SJF là không thể biết được thời gian yêu cầu xử lý còn lại của tiến trình Chiến lược điều phối với nhiều mức độ ưu tiên (1) phân lớp các tiến trình tùy theo độ ưu tiên Chiến lược điều phối với nhiều mức độ ưu tiên (2) các tiến trình có cùng độ ưu tiên được áp dụng một giải thuật điều phối thích hợp để điều phối giải thuật điều phối giữa các nhóm , thường là giải thuật không độc quyền Chiến lược điều phối Xổ số phát hành một số vé số và phân phối cho các tiến trình trong hệ thống Khi đến thời điểm ra quyết định điều phối, sẽ tiến hành chọn 1 vé "trúng giải", tiến trình nào sỡ hữu vé này sẽ được nhận CPU 3. Cơ chế thông tin liên lạc giữa các tiến trình Nhu cầu liên lạc giữa các tiến trình Các vấn đề nảy sinh trong việc liên lạc giữa các tiến trình Các cơ chế liên lạc Nhu cầu liên lạc giữa các tiến trình C ác tiến trình là những thực thể độc lập , nhưng chúng vẫn có nhu cầu liên lạc với nhau để Chia sẻ thông tin Hợp tác hoàn thành tác vụ Các vấn đề nảy sinh trong việc liên lạc giữa các tiến trình Liên kết tường minh hay tiềm ẩn (explicit naming/implicit naming) Liên lạc theo chế độ đồng bộ hay không đồng bộ Liên lạc giữa các tiến trình trong hệ thống tập trung và hệ thống phân tán Liên lạc bằng tín hiệu (1) Tín hiệu là một cơ chế phần mềm tương tự như các ngắt cứng tác động đến các tiến trình. Một tín hiệu được sử dụng để thông báo cho tiến trình về một sự kiện nào đó xảy ra. Mỗi tiến trình s ở hữu một bảng biễu diễn các tín hiệu khác nhau . Với mỗi tín hiệu sẽ có tương ứng một trình xử lý tín hiệu . Liên lạc bằng tín hiệu (2) Các tín hiệu được gởi đi bởi : Phần cứng Hạt nhân hệ điều hành gởi đến một tiến trình Một tiến trình gởi đến một tiến trình khác Người dùng Liên lạc bằng tín hiệu (3) Khi một tiến trình nhận một tín hiệu , nó có thể xử sự theo một trong các cách sau : Bỏ qua tín hiệu Xử lý tín hiệu theo kiểu mặc định Tiếp nhận tín hiệu và xử lý theo cách đặc biệt của tiến trình Liên lạc bằng tín hiệu (4) Liên lạc bằng tín hiệu mang tính chất không đồng bộ Hơn nữa các tiến trình không thể kiểm tra được sự kiện tương ứng với tín hiệu có thật sự xảy ra ? các tiến trình chỉ có thể thông báo cho nhau về một biến cố nào đó , mà không trao đổi dữ liệu Liên lạc bằng đường ống (1) Một pipe là một kênh liên lạc trực tiếp giữa hai tiến trình : dữ liệu xuất của tiến trình này được chuyển đến làm dữ liệu nhập cho tiến trình kia dưới dạng một dòng các byte Liên lạc bằng đường ống (2) Tiến trình đọc pipe sẽ bị khóa nếu pipe trống, nó sẽ phải đợi đến khi pipe có dữ liệu để truy xuất. Tiến trình ghi pipe sẽ bị khóa nếu pipe đầy, nó sẽ phải đợi đến khi pipe có chỗ trống để chứa dữ liệu. Liên lạc bằng pipe là một cơ chế liên lạc một chiều (unidirectional) chỉ cho phép kết nối hai tiến trình có quan hệ cha-con, và trên cùng một máy tính. Liên lạc bằng v ùng nhớ chia sẻ (1) C ho nhiều tiến trình cùng truy xuất đến một vùng nhớ chung gọi là vùng nhớ chia sẻ (shared memory) . Một vùng nhớ chia sẻ tồn tại độc lập với các tiến trình . K hi một tiến trình muốn truy xuất đến vùng nhớ này , tiến trình phải kết gắn vùng nhớ chung đó vào không gian địa chỉ riêng của từng tiến trình Liên lạc bằng v ùng nhớ chia sẻ (2) phương thức này làm phát sinh các khó khăn trong việc bảo đảm sự toàn vẹn dữ liệu ( coherence ) không thể áp dụng hiệu quả trong các hệ phân tán Liên lạc bằng trao đổi thông điệp H ệ điều hành cung cấp các hàm IPC chuẩn (Interprocess communication) Send (message) : gởi một thông điệp Receive (message) : nhận một thông điệp Đơn vị truyền thông tin trong cơ chế trao đổi thông điệp là một thông điệp nên các tiến trình có thể trao đổi dữ liệu ở dạng có cấu trúc Liên lạc bằng socket (1) Một socket là một thiết bị truyền thông hai chiều tương tự như tập tin mỗi socket là một thành phần trong một mối nối nào đó giữa các máy trên mạng máy tính và các thao tác đọc / ghi chính là sự trao đổi dữ liệu giữa các ứng dụng trên nhiều máy khác nhau . Liên lạc bằng socket (2) Để thực hiện liên lạc bằng socket, cần tiến hành các thao tác :: Tạo lập hay mở một socket Gắn kết một socket với một địa chỉ Liên lạc : có thể liên lạc trong chế độ không nối kết hay có nối kết Liên lạc bằng socket (3) Liên lạc trong chế độ không liên kết hai tiến trình liên lạc với nhau không kết nối trực tiếp mỗi thông điệp phải kèm theo địa chỉ người nhận . người gởi không chắc chắn thông điệp của học được gởi đến người nhận , một thông điệp có thể được gởi nhiều lần , hai thông điệp đượ c gởi theo một thứ tự nào đó có thể đến tay người nhận theo một thứ tự khác . Liên lạc bằng socket (4) Liên lạc trong chế độ nối kết theo mô hình client – server server sử dụng lời gọi hệ thống listen và accept để nối kết với client client và server có thể trao đổi thông tin bằng cách sử dụng các primitive send và receive 4. Đồng bộ hoá tiến trình Nhu cầu đ ồng bộ hoá tiến trình Giải pháp « busy waiting » G iải pháp « sleep and wakeup » Yêu cầu độc quyền truy xuất (Mutual exclusion) Hệ thống có tài nguyên không thể chia sẻ chỉ chấp nhận một tiến trình sử dụng tại một thời điểm Nếu nhiều tiến trình sử dụng tài nguyên đồng thời , có nguy cơ xảy ra các kết quả không dự đoán được C ần bảo đảm tiến trình độc quyền truy xuất tài nguyên Yêu cầu phối hợp (Synchronization) M ối tương quan về tốc độ thực hiện của hai tiến trình trong hệ thống là không thể biết trước Như ng có những tình huống các tiến trình cần hợp tác trong việc hoàn thành tác vụ, khi đó cần phải đồng bộ hóa hoạt động của các tiến trình Vấn đề tranh đoạt điều khiển (race condition) (1) có hai tiến trình P 1 và P 2 thực hiện công việc kế toán , và cùng chia sẻ biến taikhoan phản ánh thông tin về tài khoản if ( taikhoan - tienrut >=0) taikhoan = taikhoan - tienrut ; else error(« khong the rut tien ! »); Giả sử trong tài khoản hiện còn 800, P 1 muốn rút 500 và P 2 muốn rút 400 Vấn đề tranh đoạt điều khiển (race condition) (2) P 1 kiểm tra điều kiện ( taikhoan - tienrut >=0) và hết thời gian xử lý , hệ điều hành cấp phát CPU cho P 2 . P 2 kiểm tra cùng điều kiện trên , nhận được kết quả là 400 (do P 1 vẫn chưa rút tiền ) và rút 400. Giá trị của taikhoan được cập nhật lại là 400 Khi P 1 được tái kích hoạt và tiếp tục xử lý , nó sẽ không kiểm tra lại điều kiện ( taikhoan - tienrut >=0)- vì đã kiểm tra trong lượt xử lý trước - mà thực hiện rút tiền . Giá trị của taikhoan sẽ lại được cập nhật thành -100. Tình huống lỗi xảy ra ! Miền găng (critical section) (1) Đoạn chương trình trong đó có khả năng xảy ra các mâu thuẫn truy xuất trên tài nguyên chung được gọi là miền găng (critical section) . if ( taikhoan - tienrut >=0) taikhoan = taikhoan - tienrut ; Miền găng (critical section) (2) Một phương pháp giải quyết tốt bài toán miền găng cần thõa mãn 4 điều kiện Không có hai tiến trình cùng ở trong miền găng cùng lúc . Không có giả thiết nào đặt ra cho sự liên hệ về tốc độ của các tiến trình , cũng như về số lượng bộ xử lý trong hệ thống Một tiến trình tạm dừng bên ngoài miền găng không được ngăn cản các tiến trình khác vào miền găng Không có tiến trình nào phải chờ vô hạn để được vào miền găng Giải pháp « busy waiting » Sử dụng các biến cờ hiệu Sử dụng việc kiểm tra luân phiên Giải pháp của Peterson Cấm ngắt Chỉ thị TSL (Test-and-Set) Sử dụng các biến cờ hiệu while (TRUE) { while (lock == 1); // waitlock = 1; critical-section (); lock = 0 ; Noncritical -section (); } Sử dụng việc kiểm tra luân phiên while (TRUE) { while (turn != 0) ; // wait critical-section (); turn = 1 ; Noncritical -section (); } (a) Cấu trúc tiến trình A while (TRUE) { while (turn != 1) ; // wait critical-section (); turn = 0 ; Noncritical -section (); } (b) Cấu trúc tiến trình B Giải pháp của Peterson while (TRUE) { int j = 1-i; // j là tiến trình còn lạiinteresse [i]= TRUE;turn = j;while (turn == j && interesse [j]==TRUE); critical-section (); interesse [i] = FALSE ; Noncritical -section (); } Cấm ngắt cho phép tiến trình cấm tất cả các ngắt trước khi vào miền găng , và phục hồi ngắt khi ra khỏi miền găng . Khi đó , ngắt đồng hồ cũng không xảy ra , do vậy hệ thống không thể tạm dừng hoạt động của tiến trình đang xử lý để cấp phát CPU cho tiến trình khác Chỉ thị TSL (Test-and-Set) Test-and- Setlock ( boolean target){ Test-and- Setlock = target; target = TRUE; } while (TRUE) { while (Test-and- Setlock (lock)); critical-section (); lock = FALSE ; Noncritical -section (); } Nhận xét Các giải pháp buộc tiến trình phải liên tục kiểm tra điều kiện để phát hiện thời điểm thích hợp được vào miền găng V iệc kiểm tra như thế tiêu thụ rất nhiều thời gian sử dụng CPU, do vậy tiến trình đang chờ vẫn chiếm dụng CPU G iải pháp « sleep and wakeup » while (TRUE) { if (busy){ blocked = blocked + 1; sleep();}else busy = 1; critical-section (); busy = 0 ; if(blocked){ wakeup(process); blocked = blocked - 1;} Noncritical -section (); } Semaphore (1) một semaphore s là một biến có các thuộc tính sau : Một giá trị nguyên dương e(s) Một hàng đợi f(s) lưu danh sách các tiến trình đang bị khóa ( chờ ) trên semaphore s Semaphore (2) Chỉ có hai thao tác được định nghĩa trên semaphore Down(s): giảm giá trị của semaphore s đi 1 đơn vị nếu semaphore có trị e(s) > 0, và tiếp tục xử lý . Ngược lại , nếu e(s) 0 Up(s) : tăng giá trị của semaphore s lên 1 đơn vị . Nếu có một hoặc nhiều tiến trình đang chờ trên semaphore s , bị khóa bởi thao tác Down , thì hệ thống sẽ chọn một trong các tiến trình này để kết thúc thao tác Down và cho tiếp tục xử lý Tổ chức truy xuất độc quyền với Semaphores while (TRUE) { Down(s) critical-section (); Up(s) Noncritical -section (); } Tổ chức đồng bộ hóa với Semaphores P1: while (TRUE) { job1(); Up(s); // đánh thức P2 } P2: while (TRUE) { Down(s); // chờ P1 job2(); } Monitors (1) Monitor là một cấu trúc đặc biệt bao gồm các thủ tục , các biến và cấu trúc dữ liệu có các thuộc tính sau Các biến và cấu trúc dữ liệu bên trong monitor chỉ có thể được thao tác bởi các thủ tục định nghĩa bên trong monitor đó . ( encapsulation ). Tại một thời điểm , chỉ có một tiến trình duy nhất được hoạt động bên trong một monitor ( mutual exclusive ). Monitors (2) Trong một monitor, có thể định nghĩa các biến điều kiện và hai thao tác kèm theo là Wait và Signal như sau : gọi c là biến điều kiện được định nghĩa trong monitor: Wait(c): chuyển trạng thái tiến trình gọi sang blocked , và đặt tiến trình này vào hàng đợi trên biến điều kiện c . Signal(c) : nếu có một tiến trình đang bị khóa trong hàng đợi của c , tái kích hoạt tiến trình đó , và tiến trình gọi sẽ rời khỏi monitor. Monitors (3) monitor condition ; ; procedure Action 1 (); { } .... procedure Action n (); { } end monitor ; Cấu trúc một monitor Monitors (4) while (TRUE) { Noncritical -section (); . Actioni ; //critical-section(); Noncritical -section (); } Cấu trúc tiến trình Pi trong giải pháp monitor Trao đổi thông điệp (1) Send(destination, message): gởi một thông điệp đến một tiến trình hay gởi vào hộp thư Receive(source,message) : nhận một thông điệp thừ một tiến trình hay từ bất kỳ một tiến trình nào , tiến trình gọi sẽ chờ nếu không có thông điệp nào để nhận Trao đổi thông điệp (2) while (TRUE) { Send(process controler , request message);Receive(process controler , accept message); critical-section (); Send(process controler , end message); Noncritical -section (); }
File đính kèm:
- he_dieu_hanh_chuong_02_quan_ly_tien_trinh.ppt