Nghiên cứu xây dựng mô hình ương dưỡng nghêu giống (Meretrix Lyrata) khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh

TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018 - 19
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MÔ HÌNH ƯƠNG DƯỠNG NGHÊU GIỐNG 
(MERETRIX LYRATA)KHU VỰC VEN BIỂN TỈNH TRÀ VINH
Study on hard clam (Meretrix lyrata) seed nursery model 
in the coastal area of Tra Vinh province
 Tạ Thị Kim Oanh 1 và nnk 2 
Viện Địa lý Tài nguyên TP. HCM 
Email: ttkoanh@hcmig.vast.vn
TÓM TẮT 
Nghề nuôi nghêu thương phẩm khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh phụ thuộc nhiều vào nguồn nghêu 
giống. Hàng năm nghêu cám tự nhiên xuất hiện trên bãi bồi ven biển Trà Vinh với mật độ khác nhau 
thường được khai thác và mang đi nơi khác ương dưỡng. Để góp phần khai thác hiệu quả nguồn lợi tự 
nhiên, từng bước chủ động nguồn nghêu giống địa phương, mô hình ương dưỡng nghêu giống được 
nghiên cứu thực hiện. 
Mô hình ương dưỡng nghêu giống khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh được thực hiện trong thời gian 9 
tháng từ tháng 6/2016 đến 2/2017 gồm 2 giai đoạn. Giai đoạn ương dưỡng trên bờ biển được thực 
hiện ở THT Phương Nam xã Đông Hải huyện Duyên Hải, và giai đoạn ương dưỡng trên bãi bồi tự 
nhiên ở HTX Thành Đạt xã Hiệp Thạnh TX Duyên Hải. Nguồn nghêu cám sử dụng trong mô hình 
nầy là nghêu cám tự nhiên khai thác ở khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh. Tổng số 30 kg nghêu cám cấp 
I (kích thước 150.000 con / kg) được thả vào ao ương dưỡng, sau 4 tháng thu được 220 kg nghêu 
giống cấp II (kích thước 15.000 con/kg), đạt 73,3%. Từ tháng 10/2016, toàn bộ 220 kg nghêu giống 
nầy được thả trên 5.000 m2 bãi nuôi nghêu ở HTX Thành Đạt. Vào tháng 2/2017, kết quả thu được 2,4 
triệu con nghêu giống có kích cỡ khoảng 600- 650 con/ kg, đạt 72,7%. Việc xây dựng mô hình ương 
nghêu giống tự nhiên nhằm khai thác hiệu quả nguồn lợi nghêu giống của tỉnh, góp phần phát triển 
bền vững nghề nuôi nghêu ở ven biển Trà Vinh. 
Từ khóa:bãi biển, bãi triều, nghêu, nghêu giống tự nhiên, ương dưỡng.
ABSTRACT 
Commercial clam aquaculture in the coastal area of Tra Vinh province is heavily dependent on clam 
seed source. Annually, naturally breeding populations of hard clam occure on the tidal sandflats along 
the coast of Tra Vinh with different densities and often are exploited and brought to other places for 
nursery. In order to contribute to the efficient exploitation of natural resources, step by step take initia-
tive in local clam seed sources, the model of clam seed nursery was studied.
The model of clam seed nursery in the coastal area of Tra Vinh province was implemented during 
9 months from June 2016 to February 2017 including 2 phases. Nursery in the coastal beachridge 
was conducted in Phuong Nam Cooperative Group, Dong Hai Commune, Duyen Hai District, and the 
nursing stage on the tidal flat of Thanh Dat Cooperative, Hiep Thanh Commune, Duyen Hai Town. 
The clam seed source used in this model is the natural seed harvested in the coastal area of Tra Vinh 
province. Total 30 kg of clam grade I (150,000 ind. / kg) was released into the nursing pond. After 4 
months, 220 kg of grade II clams (15,000 ind. / kg) was obtained, reaching 73.3% survival rate. From 
October 2016, all 220 kg of clam seed is released on 5,000 m2 of clam fishery ground in Thanh Dat 
Cooperative. In February 2017, the result was 2.4 million clam individuals with the size of 600- 650 
ind./kg reaching 72.7% survival rate. Establishing the model of natural hard clam seed nursery is to 
exploit effectively clam seed resources of the province, contribute to the sustainable development of 
clam fishery in Tra Vinh coastal areas.
Key words: coastal beach, hard clam, natural clam seed, nursery,
1 Phó Giáo sư Tiến sỹ - Viện Địa lý Tài nguyên TP HCM.
2 nnk: Phó Giáo sư Tiến sỹ Nguyễn Văn Lập, Thạc sỹ Nguyễn Thị Mộng Lan, Kỹ sư Phạm Công Luyện -Viện Địa 
lý Tài nguyên TP HCM.
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
20 - TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018
I. GIỚI THIỆU
Ở khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh, nghề nuôi 
trồng và khai thác nghêu ven biển đang phát triển 
theo hướng tích cực và mang lại nhiều lợi íchcho 
hàng vạn người lao động, đóng góp cho việc ổn 
định trật tự xã hội và phát triển kinh tế địa phương. 
Với thực trạng và tiềm năng của tỉnh, ngành thủy 
sản lập qui hoạch sử dụng đất bãi bồi, cồn nổi để 
phát triển nuôi trồng thủy sản ở thị xã Duyên Hải 
và 3 huyện ven biển nhằm phát triển bền vững và 
làm nền tảng để tiếp tục thực hiện định hướng nuôi 
trồng thủy sản ven biển đến năm 2020 [7]. Hiện 
nay tỉnh Trà Vinh có 9 THT/HTX nuôi nghêu tập 
trung ở thị xã Duyên Hải, các huyện Duyên Hải, 
Châu Thành và Cầu Ngang với tổng diện tích thực 
nuôi là khoảng 1.125 ha chiếm 30% tổng diện tích 
được tỉnh giao cho các THT/HTX nuôi nghêu [3]. 
Tương tự như ở các cơ sở nuôi nghêu ở ĐBSCL 
cũng như cả nước, hiện nay nghêu giống là một 
trong những mối quan tâm hàng đầu của các THT/
HTX nuôi nghêu ven biển tỉnh Trà Vinh. Mỗi năm, 
sự xuất hiện của nghêu cám tự nhiên ở các bãi 
nuôi nghêu cũng như bãi bồi ven biển thường 
không ổn định về mật độ cũng như không gian 
phân bố. Sự xuất hiện lượng lớn nghêu cám tự 
nhiên thường phù hợp với sự hiện diện lượng lớn 
nghêu trưởng thành trên các bãi nghêu và yếu tố 
môi trường thuận lợi như nhiệt độ ổn định, độ mặn 
cao, mực nước lũ thấp [1]. Mỗi năm nguồn nghêu 
cám thường xuất hiện chủ yếu từ tháng 5- 8, ngoài 
ra một lượng nhỏ cũng xuất hiện vào tháng 12- 
2 năm sau. Vào khoảng tháng 9, do điều kiện tự 
nhiên không thuận lợi như chế độ thủy- hải văn 
ven bờ, nước ngọt từ thượng nguồn đổ về, sóng 
gió và dòng chảy ven bờ ... tác động bất lợi đến 
nghêu cám như làm chết hoặc cuốn trôi đi nơi 
khác [6]. 
Với đặc điểm và điều kiện tự nhiên nêu trên, 
khi nghêu cám xuất hiện các THT/HTX tổ chức 
khai thác và bán toàn bộ lượng nghêu cám trên 
diện tích quản lý. Ở các bãi bồi tự nhiên, người 
dân địa phương và từ nơi khác đến khai thác tự 
phát và tận thu vượt quá giới hạn kiểm soát ... làm 
giảm đáng kể số lượng và chất lượng nghêu cám 
khai thác. Phần lớn lượng nghêu cám khai thác 
được ở khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh được bán 
và chuyển đến các cơ sở nuôi nghêu tỉnh Bến Tre, 
và đây là nơi tổ chức ương dưỡng thành nghêu 
giống và cung cấp cho các cơ sở nuôi nghêu ven 
biển trong đó có tỉnh Trà Vinh. 
Việc nghiên cứu sản xuất giống và ương nuôi 
nghêu Meretrix lyrata đã được thực hiện [2, 4]. 
Hiện nay kỹ thuật sảnxuất giống nhân tạo và ương 
nghêu trên bể lót bạt đã được áp dụng trên một số 
địa phương[4, 5]. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề 
tồn tại trong quá trình sản xuất giốngvà ương nuôi 
loài nghêu này.Việc ương dưỡng nghêu cám tự 
nhiên ven biển tỉnh Trà Vinh cũng đã được quan 
tâm thử nghiệm. Tháng 5 – 7/ 2012, THT Phương 
Nam đã ương dưỡng nghêu cám thành công. 
Nghêu cám kích cỡ khoảng 90.000- 100.000 con/ 
kg được ương dưỡng trên ao trải bạt, sau 30 ngày 
chăm sóc, nghêu đạt kích cỡ 60.000 con/ kg và 
được thu hoạch, tuy nhiên đây mới là thử nghiệm 
bước đầu. Để góp phần khai thác hiệu quả nguồn lợi 
tự nhiên, từng bước chủ động nguồn nghêu giống 
địa phương, mô hình ương dưỡng nghêu giống 
được nghiên cứu thực hiện. Vào tháng 5- 6/2015, 
Viện Địa lý tài nguyên Tp.HCM phối hợp với THT 
Phương Nam thu mua khoảng 20 kg nghêu cám 
kích cỡ 150.000 con / kg và ương dưỡng trên ao 
trải bạt. Sau 35 ngày ương dưỡng, toàn bộ nghêu 
cám bị chết do nguồn nước bị nhiễm phèn. Từ 
tháng 06/2016, mô hình ương dưỡng nghêu giống 
được tiếp tục thực hiện với nguồn nghêu cám tự 
nhiên khai thác ở khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh. 
Mô hình này được nghiên cứu thực hiện với sự 
hợp tác của THT Phương Nam xã Đông Hải và 
HTX Thành Đạt xã Hiệp Thạnh. Bài báo này trình 
bày kết quả nghiên cứu xây dựng mô hình ương 
dưỡng nghêu giống tự nhiên,cũng là một phần 
kết quả của đề tài “Đánh giá thực trạng vùng nuôi 
nghêu ven biển tỉnh Trà Vinh và xây dựng mô hình 
nuôi trồng khai thác bền vững” hợp tác nghiên cứu 
giữa Viện Hàn lâm KHCNVN và Sở KHCN tỉnh Trà 
Vinh. Chúng tôi chân thành cảm ơn Viện Hàn lâm 
KHCNVN và Sở KHCNtỉnh Trà Vinh cấp kinh phí 
và tạo điều kiện thuận lợithực hiệnđề tài;cảm ơn 
sự hợp tác của Viện Hải dương học, THT Phương 
Nam và HTX Thành Đạt.
TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018 - 21
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
II. PHƯƠNG PHÁP VÀ VẬT LIỆU NGHIÊN 
CỨU
1. Khảo sát thực địa thu thập tài liệu thực tế
-Chọn địa điểm xây dựng mô hình trên cơ sở 
các tài liệu, số liệu về đặc điểm tự nhiên bãi biển 
(địa hình địa mạo bãi bồi, bờ biển, thuỷ- hải văn 
ven bờ ) và môi trường sinh thái thích hợp, kết 
hợp với THT/HTX triển khai thực hiện. 
- Lấy mẫu nước, bùn đáy, đo độ mặn, nhiệt độ 
và pH (máy đo hiện trường HORIBA- Nhật).
2. Phân tích trong phòng thí nghiệm
Các yếu tố về chất lượng môi trường (DO, 
BOD5 , Chlorophyll-a, TSS, TN, TP, TC) trong các 
mẫu nước, trầm tích được phân tích theo quy 
phạm nghiên cứu biển hiện hành của Viện Hải 
dương học. 
3. Nghêu cám tự nhiên xuất hiện vào chính vụ 
(tháng 6) ở bãi bồi ven biển tỉnh Trà Vinh được 
THT Phương Nam thu mua. Nghêu cám kích cỡ 
nghêu cấp 1, kích thước đều, con giống khỏe, vỏ 
bóng có ánh xám- xanh.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Đặc điểm khí hậu, thủy- hải văn liên quan 
đến mô hình ương dưỡng nghêu giống
Khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh có khí hậu nhiệt 
đới gió mùa cận xích đạo, có 2 mùa mưa và nắng. 
Mùa nắng từ tháng 11- 4 với hướng gió chính là 
đông và đông bắc; mùa mưa từ tháng 5- 10 với 
gió mùa Tây nam; tổng lượng mưa năm là khoảng 
1.200 - 1.450 mm. Nhiệt độ trung bình năm khoảng 
26,6 °C, thấp nhất khoảng 25 °C vào tháng 1 và cao 
nhất vào tháng 4 khoảng 29- 32 ºC nên ảnh hưởng 
đáng kể đến nuôi thủy hải sản, đặc biệt là các bãi 
nghêu ven biển. 
- Chế độ bán nhật triều không đều có biên độ 
khoảng 2,9 - 3,4 m với mực triều thấp nhất khoảng 
-2,5 m đến -1,7 m và triều cao nhất khoảng 1,0 m 
đến 1,6 m. Biên độ cực đại thuỷ triều hàng tháng 
khoảng 2,7- 3,5 m và có xu thế giảm dần từ cửa 
Cung Hầu đến cửa Định An nên dòng chảy ven 
bờ và dòng triều có hướng chung từ Đông Bắc - 
Tây Nam.
- Vào mùa gió Tây Nam, điều kiện lặng gió kết 
hợp với dòng triều yếu, biên độ triều thấp và sóng 
yếu là điều kiện tốt cho sự hình thành các bãi đáp 
của nghêu cám. Ngược lại gió mùa Đông Bắc có 
vận tốc khá cao, đạt cực đại khoảng 5 - 8 m/s vào 
tháng 2 - 3, tạo nên sóng cao và dòng chảy mạnh 
gây xói lở bờ, làm xáo trộn nền đáy bãi bồi là các 
nguyên nhân làm nghêu chết.
- Các bãi bồi, cồn nổi có thời gian phơi bãi mỗi 
tháng khoảng 8 - 14 ngày và mỗi ngày khoảng 2 - 6 
giờ tùy thuộc vào con nước triều. 
- Nhiệt độ nước biển ở bãi nuôi nghêu với 
thành phần cát mịn thường cao hơn so với bãi bùn 
và nơi nước sâu. Nhiệt độ nước biển trung bình 
hàng tháng khoảng 26,1- 30,0oC vào ban ngày 
và 25,5- 29,5ºC vào ban đêm. Thời kỳ giao mùa 
là điều kiện quan trọng kích thích sự sinh sản và 
phát triển của các ấu trùng nghêu vào tháng 5 - 8 
hàng năm. 
- Độ mặn nước biển ở vùng cửa sông thay đổi 
đáng kể trong năm khoảng từ 1,3- 30,2‰. Độ mặn 
giảm thấp vào mùa mưa, thấp nhất khoảng 1,3- 
3‰ vào tháng 9- 10 và cao nhất khoảng 32,4 ‰ 
vào tháng 4. Độ mặn nước biển nơi các bãi nuôi 
nghêu có giá trị phù hợp cho nghêu sinh sống và 
phát triển. Tùy thuộc vào vị trí ở gần hoặc xa khu 
vực cửa sông và kích cỡ nghêu đang sinh sống, 
thay đổi độ mặn ảnh hưởng đáng kể ở HTX Thành 
Công, Thành Đạt, ít hoặc ảnh hưởng không đáng 
kể ở HTX Phương Đông. Riêng trường hợp THT 
Phương Nam vì nằm ở phía bắc cửa sông Định An 
nên việc giảm độ mặn ảnh hưởng không đáng kể 
đến sự phát triển của nghêu. Vào mùa mưa nước 
sông đổ ra biển và tiếp tục chảy về phía Tây Nam 
do tác động của dòng chảy ven bờ hướng Đông 
Bắc- Tây Nam. Độ mặn ở khu vực THT Phương 
Nam tuy bị giảm thấp nhưng tăng cao chỉ sau 2- 3 
giờ khi triều lên cao, và nghêu vùi trong lớp cát bãi 
triều nên tránh được thời gian có độ mặn thấp. 
- Vào khoảng tháng 9- 10 hiện tượng bùn bồi 
lấp xảy ra ở các bãi nuôi nghêu HTX/THT Thành 
Đạt, Phương Đông và Phương Nam. Khi thời tiết 
xấu, ảnh hưởng của áp thấp vào mùa gió Đông 
Bắc, lớp bùn dầy khoảng 10- 30 cm thường xuất 
hiện quanh trũng thấp, ven bờ biển và rìa ngoài đới 
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
22 - TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018
gian triều khoảng 5- 8 ngày/ đợt, có thể làm nghêu 
chết vì vậy việc dự báo và di chuyển nghêu đến 
nơi an toàn là cần thiết. 
- Mỗi năm vào khoảng tháng 10- 11 việc xử lý 
ao nuôi tôm xả thải ra biển lượng lớn bùn và nước 
thải làm ảnh hưởng đến môi trường các bãi nuôi 
nghêu ven biển. 
2. Đặc điểm môi trường sinh thái nước và 
bùn đáy bãi bồi HTX Thành Đạt
Bãi bồi nuôi nghêu của HTX Thành Đạt được 
chọn để thực hiện giai đoạn 2 ương dưỡng trên bãi 
bồi tự nhiên. Việc nghiên cứu đánh giá đặc điểm 
môi trường sinh thái nước và bùn đáy đã được 
thực hiện. Việc lấy mẫu phân tích được thực hiện 
vào các tháng 11/2016, 02/2017 và 08/2017 tương 
ứng với thời kỳ thả giống ương dưỡng giai đoạn 2 
đến kết thúc mô hình (Bảng 1, 2).
 Bảng 1. Các yếu tố sinh thái môi trường nước tại bãi nghêu HTX Thành Đạt
Giá 
trị
NSSH 
(thô) BOD5 
(mg/l)
DO 
(mg/l)
TN 
(µg/l)
TP 
(µg/l)
POC 
(µg/l)
NH4-N 
(µg/l)
NO2-N 
(µg/l)
NO3-N 
(µg/l)
TSS 
(mg/l)
Chl-a 
(µg/l)(mgC/m3/
ngày)
Tháng 11/2016
TB 57,03 1,81 6,16 932,08 99,08 332,92 75,31 16,15 397,23 61,04 11,69
CT 17,90 1,14 5,52 536,0 65,00 192,00 29,90 9,90 145,20 39,41 7,02
Min 107,20 2,63 7,30 1333,0 148,0 458,00 168,30 24,20 479,10 78,82 17,11
Tháng 3/2017
TB 120,58 1,68 6,45 1239,67 47,50 308,00 68,09 25,36 153,62 150,46 4,99
Min 70,10 1,32 6,13 985,0 30,0 301,0 31,0 12,2 72,9 107,5 3,15
Max 179,30 2,12 6,97 1551,0 110,0 314,00 110,00 35,10 199,00 190,67 6,34
Tháng 8/2017
TB 169,23 1,40 5,77 1356,25 162,75 193,33 195,97 36,91 320,04 87,25 6,74
Min 19,40 0,65 4,88 1054,00 94,00 11 ... h (QC10:2015/BTNMT). 
Các giá trị NH4 và TSS cao hơn nhiều lần so 
với giới hạn của tiêu chuẩn, hiện tượng này đã 
được đề cập nhiều trong các báo cáo quan trắc 
môi trường của tỉnh Trà Vinh. NSSH, DO và TSS 
khá tương đồng so với những nghiên cứu bãi nuôi 
nghêu xã Hiệp Thạnh và một số bãi nuôi trong tỉnh 
Trà Vinh những năm trước [4].
Diễn biến chất lượng môi trường nước qua các 
đợt khảo sát cho thấy: các thông số BOD5, TN và 
NO2 ít có sự biến động, các thông số khác có sự 
biến động qua các thời kỳ mùa vụ và thường xảy 
ra chủ yếu vào tháng 08/2017 – thời điểm chính 
của mùa mưa trong vùng và hàm lương oxy trung 
bình thấp nhất cũng xuất hiện vào giai đoạn này.
Nền đáy có thành phần chủyếu là cát mịn, cát- 
bột chứa ít xác bã sinh vật. Cấp hạt trầm tích nền 
đáy từ 0,25-0,063mm trong đó cát mịn chiếm ưu 
thế khoảng 72,8 - 79,2 %.Các kết quả phân tích 
cho thấy hàm lượng TOM, TN và TP ít có sự biến 
động theo thời gian. Các thành phần TOM, TOC 
trong trầm tích thu tại các vị trí ở dọc cửa sông có 
hàm lượng hữu cơ cao hơn từ 2- 5 lần so với các 
TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018 - 23
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
vị trí nằm trong bãi nuôi, và tương đương với các 
vị trí bên rìa ngoài bãi nuôi. Trong khi các yếu tố 
liên quan đến N, P thì không có sự khác nhau lớn 
giữa hầu hết các điểm. Tương tự, hàm lượng dầu 
trong trầm tích ở khu vực bãi nghêu Hiệp Thạnh 
có hàm lượng thấp và có biên độ dao động trong 
phạm vi hẹp.
Bảng 2. Các yếu tố sinh thái môi trường trầm tích tại bãi nghêu HTX Thành Đạt
Giá trị TOM (mg/g)
TOC 
(mg/g)
Tổng N 
(mg/g)
Tổng P 
(mg/g)
Chl-a 
(mg/m2)
Dầu mỡ 
(µg/g)
Tháng 11/2016
TB 20,89 4,39 1,14 0,05 7,52 16,13
Min 6,73 0,13 0,26 0,04 0,68 12,10
Max 46,85 11,81 3,45 0,06 15,79 22,80
Tháng 3/2017
TB 28,57 0,90 0,97 0,04 7,60 13,45
Min 10,55 0,23 0,74 0,02 0,77 11,30
Max 58,15 1,79 1,37 0,06 20,82 15,60
Tháng 8/2017
TB 35,03 7,77 0,82 0,06 10,42 2,33
Min 12,10 2,74 0,56 0,04 3,50 1,80
Max 69,81 15,27 0,97 0,08 25,25 3,20
n 12 12 12 12 12 4
3. Xây dựng mô hình ương dưỡng nghêu 
giống 
Nghêu cám sử dụng trong mô hình được thu 
mua từ nguồn nghêu cám tự nhiên ven biển tỉnh 
Trà Vinh. Mô hình ương dưỡng nghêu giống gồm 
2 giai đoạn: giai đoạn 1 được thực hiện trongao 
ương dưỡng trên bờ biển và giai đoạn 2 ương 
dưỡng trên bãi bồi ven biển trong điều kiện môi 
trường tự nhiên. 
3.1. Giai đoạn 1: Ương dưỡng nghêu giống 
trong ao trên bờ biển
Vị trí triển khai mô hình: THT nuôi nghêu 
Phương Nam ấp Phước Thiện xã Đông Hải huyện 
Duyên Hải. Do thuận lợi về sự xuất hiện nghêu 
cám và điều kiện thời tiết, chúng tôi thực hiện 2 
đợt thu mua nghêu cám, mỗi đợt khoảng 15 kg 
trong thời gian cách nhau khoảng 10- 15 ngày và 
tổ chức ương dưỡng.
3.1.1. Xây dựng và lắp đặt ao ương dưỡng 
Các ao ương dưỡng và ao cấp nước được xây 
dựng và lắp đặt trên giồng cát ven biển có địa hình 
khoảng 3,2- 3,6 m, cách biển khoảng 500- 600 m 
và được che chắn gió bởi các hàng cây phi lao. 
- Ao ương dưỡng được đào trên giồng cát, 
kích thước khoảng 40 x 7,5 x 1,0 m, chiều cao bờ 
bao khoảng 0,6- 0,8 m, số lượng 04 ao. Ao được 
lót tấm bạt hai da và lắp đặt hệ thống ống (ống 
nhựa PVC đường kính 114- 150 mm) đểcấp và xả 
thải nước.
- Ao cung cấp nước có diện tích khoảng 5.000 
m2, sâu khoảng 1,8- 2,0 m được cải tạotừ ao 
nuôi tôm, số lượng 01 ao. Ao nầy được nối liền 
với biển qua kênh dẫn có chiều dài khoảng 500- 
600m. Nước biển được lấy và trữ trong ao cung 
cấp nước nhằm ổn định các chỉ số pH, độ mặn 
và nhiệt độ nước phù hợp với sự phát triển của 
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
24 - TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018
nghêu cám. Vào thời kỳ mưa liên tục hoặc nắng 
nóng nhiều ngày làm thay đổi độ mặn và nhiệt độ 
của nước trong ao sẽ ảnh hưởng bất lợi đến độ 
lớn của nghêu giống hoặc làm nghêu giốngchết. Vì 
vậy việc ổn định các chỉ số pH, độ mặn và nhiệt độ 
nước trong ao cung cấp nước được thực hiện qua 
việc đóng - mở kênh dẫn nước phù hợp. 
- Nước từ ao cung cấp được bơm vào ao ương 
dưỡng, đây là môi trường sống và nguồn thức ăn 
cho nghêu giống, đồng thời việc xả thải nước từ 
ao ương dưỡng sẽ làm vệ sinh ao góp phần quan 
trọng cho sự phát triển của nghêu giống. Ao ương 
dưỡng được rải một lớp mỏng cát mịn hạt và sạch 
(cát bãi biển) trên đáy ao có chiều dầy khoảng 5- 6 
mm. 
3.1.2. Thả nghêu cám và tổ chức chăm sóc
Nguồn nghêu cám tự nhiên được thả vào ao 
ương dưỡng. Tổng số 2 đợt thả nghêu cám với số 
lượng và kích cỡ như sau:
Đợt 1 ngày 12/6/2016, thả vào ao 1 số lượng 
15 kg, kích cỡ 150.000 con/ kg; 
Đợt 2 ngày 10/7/2016, thả vào ao 2 số lượng 
15 kg, kích cỡ 150.000 con/ kg;
Công việc theo dõi và chăm sóc nghêu cám 
được thực hiện như sau:
- Nước trong ao ương dưỡng được bơm vào 
từ ao cấp nước và được thay nướcmới sau 1- 2 
ngày sử dụng. Mỗi lần thay nước, khoảng 3/4 
lượng nước trong ao ương dưỡng được xả thải ra 
kênh và một lượng nước mới tương đương được 
bơm bổ sung vào từ ao cung cấp nước. 
- Nước trong ao ương dưỡng được đo các 
chỉ số pH, nhiệt độ và độ mặn, đồng thời nhiệt độ 
lớp cát đáy ao cũng được kiểm tra, đặc biệt trong 
các ngày nắng nóng. Kết quả cho thấy nước trong 
ao ương dưỡng thường cócác chỉ số phù hợp 
nhưnhiệt độ khoảng 28,2 -31,4° C, độ mặn 10,5- 
16,3 %o, pH: 6,85- 7,95; và nhiệt độ lớp cát đáy ao 
là khoảng 29,5- 30,9° C. 
- Cùng với việc thay nước là rải một lượng nhỏ 
cát mịn phủ đều trên đáy ao ương dưỡng. Đây là 
cát biển hạt mịn, là cát sạch, không chứa mảnh 
thực vật, mảnh sò ốc cũng như tàn tích thực vật 
phân hủy. 
- Thức ăn cung cấp cho nghêu chủ yếu là tảo 
silic và phiêu sinh từ nguồn nước ao ương dưỡng 
và cát mịn hạt của bãi biển. Kết quả phân tích 
mẫu nước từ ao cấp nước cho thấy nhóm tảo silic 
nước lợ chiếm ưu thế khoảng 48,5- 72,8% và đặc 
trưng bởi Cyclotella caspia, C. styrolum và Paralia 
sulcate; nhóm nước ngọt chiếm khoảng 18,7- 
22,5 % với các đại diện là Aulacoseira granulate, 
Caloneis sp., và Nitzchia spp. Thành phần tảo silic 
từ cát mịn bãi biển cho thấy nhóm biển- nước lợ 
bám đáy chiếm ưu thế khoảng 45,8- 68,8% và đặc 
trưng bởi Diploneis smithii, Dip. suborbicularis, 
Nitzschia sigma and Nit. Cocconeisformis, tiếp 
theo là nhóm nước lợ khoảng 15,6- 24,5 % và biển 
phù du khoảng 11,4- 17,6 % đặc trưng bởi các 
giống loài Coscinodicus radiatus, Cos. Nodulifer, 
Thalassiosira excentrica, và Cyclotella caspia và 
Cyc. Styrolum.
- Sau thời gian theo dõi chăm sóc khoảng 25 
ngày, nghêu cámở ao 1 được san thưa vào ao 3 
nhằm đảm bảo điều kiện phát triển. 
Hình 1. Sàng nghêu giống với kích thước 15.000 con/kg ra khỏi cát bằng lưới
TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018 - 25
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
- Tiếp tục bơm nước từ ao cấp nước vào các 
ao ương dưỡng và thay nước 2 ngày/ 1 lần;
- Đồng thời rải một lượng cát mịn và sạch phủ 
đều đáy ao ương dưỡng, 1 lần/ ngày.
Đầu tháng 09/2016, chuyển toàn bộ nghêu 
cám kích cỡ 45.000 con/kg từ các ao 1, 2 và 3 vào 
ao 4 có bổ cấp khí oxy. Ao ương dưỡng có bơm 
cấp khí oxy làm ổn định môi trường ương dưỡng, 
gia tăng sự phát triển của nghêu và hạn chế rủi ro 
nghêu giống chết. Việc bơm bổ cấp khí oxy được 
nghiên cứu bổ sung trong quá trình thực hiện 
mô hình.
- Các chỉ số nước trong ao ương dưỡng được 
đo và theo dõi với nhiệt độ nước 31,4°C, độ mặn 
12,3%o, pH: 7,85; nhiệt độ lớp cát đáy ao 30,9°C. 
Ao cấp nước có nhiệt độ nước 30,8° c, độ mặn 
15,2%o, pH: 8,21; 
Sau 4 tháng ương dưỡng, nghêu giống đạt kích 
cỡ 15.000 con/kg, kết thúc giai đoạn 1, khai thác 
nghêu giống ở ao ương dưỡng. Dùng lưới để sàng 
nghêu giống tách ra khỏi cát. Ngày 21/10/2016: thu 
hoạch nghêu giống trong ao ương dưỡng, tổng số 
220 kg nghêu giống với kích thước: 15.000 con/kg, 
đạt 73,3% tỷ lệ sống.
3.2. Giai đoạn 2: Ương dưỡng giống trên 
bãi bồi tự nhiên 
Theo kế hoạch nghêu giống thu được từ giai 
đoạn 1 sẽ được thả nuôi ở bãi bồi ven biển thuộc 
THT Phương Nam, tuy nhiên từ cuối tháng 9/2016 
đến khi thu hoạch nghêu giống giai đoạn 1, do 
điều kiện sóng và dòng chảy ven bờ không thuận 
lợi, chúng tôi chuyển nghêu giống đến bãi nghêu 
HTX Thành Đạtđể thực hiện giai đoạn 2 ương 
dưỡng nghêu giống trên bãi bồi tự nhiên. Ngày 
22/10/2016, lượng nghêu giống 220 kg được thả 
xuống 5.000 m2 bãi nuôi nghêu thuộc HTX Thành 
Đạt. Bãi bồi có địa hình khá bằng phẳng, thuận 
lợi cho việc chăm sóc và ương dưỡng, diện tích 
khoảng 5000m2 (250 x 20 m) và cách bờ biển 
khoảng 450- 500 m. Bãi bồi ương nghêu được dọn 
sạch vỏ nhuyễn thể, san bằng bãi trước khi thả 
nghêu. Kết quả phân tích trên cho thấy các thông 
số về môi trường trầm tích, nước đạt yêu cầu cho 
sự phát triển của nghêu giống trên bãi bồi HTX 
Thành Đạt (Bảng 1, 2). Nghêu giống được chăm 
sóc, san thưa và kiểm tra độ tăng trưởng với kết 
quả như sau: 
- Ngày 22/10/2016: Thả nghêu giống xuống 
bãi, kích cỡ: 15.000 con /kg
- Ngày 23/11/2016: kích cỡ nghêu khoảng 
8.000 - 9.000 con /kg
- Ngày 05/12/2016: kích cỡ khoảng 4.000- 
5.000 con /kg
- Ngày 28/12/ 2016: kích cỡ khoảng 1.000- 
2.000 con /kg;
- Ngày 11/1/ 2017: kích cỡ khoảng 700- 800 
con /kg;
- Ngày 11/2/ 2017: kích cỡ khoảng 600 - 650 
con /kg, số lượng 2.400.000 con.
Khảo sát tổng quát phân bố nghêu giống trên 
bãi ương dưỡng nghêu giống và thực hiện 5 hố 
đào ngẫu nhiên, mỗi hố có diện tích 0,0625 m2 (25- 
25 cm), đếm số lượng nghêu trên mỗi hố, kích cỡ 
nghêu khoảng 600- 650 con/kg. Số lượng nghêu 
giống thu được trong giai đoạn nầy là 2,4 triệu con. 
Hình 2. Kiểm tra mặt độ và kích thước nghêu giống
CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KH&CN
26 - TẠP CHÍ THÔNG TIN KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ TỈNH TRÀ VINH - SỐ 1 NĂM 2018
Mô hình ương dưỡng nghêu giống giai đoạn 2 kết 
thúc, nghêu giống có tỷ lệ sống là 72,7%. Toàn bộ 
lượng nghêu giống nầy tiếp tục chuyển sang giai 
đoạn nuôi nghêu thương phẩm cũng trên cùng vị 
trí bãi nghêu HTX Thành Đạt
4. Đánh giá mô hình ương dưỡng nghêu 
giống 
Mô hình ương dưỡng nghêu giống được thực 
hiện 2 giai đoạn ở trên bờ biển và bãi bồi ven biển. 
Kết quả nghiên cứu cho thấy với môi trường ương 
dưỡng phù hợp, đặc biệt là việc bổ cấp khí oxy 
nên tỷ lệ sống và khả năng phát triển nghêu khá 
tốt. Sau 5 tháng thu được 220 kg nghêu giống đạt 
cỡ 15.000 con /kg từ 30 kg nghêu cám tự nhiên 
có kích cở 150.000 con /kg, tỷ lệ sống đạt 73,3 %. 
Giai đoạn 2 ương dưỡng nghêu giống trên bãi bồi 
tự nhiên trong thời gian 4 tháng, từ 220 kg nghêu 
giống kích cở 15.000 con/ kg thu được 2,4 tấn 
nghêu kích cỡ 600 con/ kg, đạt tỷ lệ sống 72,7%. 
Kết quả nầy cho thấy với đặc điểm tự nhiên và môi 
trường khu vực ven biển tỉnh Trà Vinh, mô hình 
ương dưỡng nghêu giống từ nguồn nghêu cám tự 
nhiên ven biển thực hiện theo các bước chăm sóc 
2 giai đoạn nêu đạt kết quả khá tốt.
IV. KẾT LUẬN 
- Mô hình ương dưỡng nghêu giống từ nguồn 
nghêu cám tự nhiên ven biển tỉnh Trà Vinh đã 
được xây dựng đạt kết quả tốt. Mô hình gồm 2 
giai đoạn: giai đoạn đầu ương dưỡng trong ao trên 
bờ biển và giai đoạn ương dưỡng trên bãi bồi ven 
biển trong điều kiện tự nhiên.
- Đặc điểm sinh thái môi trường nước, trầm 
tích đáy của bãi bồi HTX Thành Đạt được chọn để 
thực hiện giai đoạn 2 ương dưỡng trên bãi bồi tự 
nhiên thích hợp với sự phát triển của nghêu giống 
được ương dưỡng.
- Kết quả đạt được của mô hình:Giai đoạn ương 
dưỡng trên ao: 30kg nghêu cám tự nhiên (150.000 
con/kg) được thả ương dưỡng, sau 5 tháng thu 
được 220 kg (15.000 con/kg) đạt tỷ lệ sống 73,3%.
Giai đoạn ương dưỡng trên bãi bồi: thả 220 kg 
(15.000 con/kg) trên diện tích 5.000m2 bãi bồi, 
sau 4 tháng ương dưỡng thu được 2.400.000 con 
(kích cỡ 600 con/kg) đạt tỷ lệ sống 72,7%.
- Mô hình bước đầu được nghiên cứu và thực 
hiện đạt kết quả khả quan, tuy nhiên đểđưa vào 
triển khai cần có thêm những nghiên cứu thử 
nghiệm để điều chỉnh và hoàn thiện.
[1] Nguyễn Văn Hảo, Nguyễn Đinh Hùng, Phạm 
Công Thành, Trần Quang Minh, Nguyễn 
Thanh Tùng, 2001. Nghiên cứu một số chỉ 
tiêu môi trường, đặc điểm sinh học và nguồn 
lợi nghêu Meretrix lyrata (Sowerby, 1851) ở 
ĐBSCL. Tuyển tập báo cáo khoa học hội thảo 
động vật thân mềm toàn quốc lần thứ nhất. 
NXB Nông Nghiệp: 176-189.
[2] Nguyễn Văn Hảo, 2001. Đặc điểm sinh học 
sinh sản nghêu (Meretrix lyrata) ở đồng bằng 
sông Cửu Long. Tuyển tập báo cáo khoa học 
Hội nghị Khoa học “Biển Đông - 2000”. Nha 
Trang, 219 - 230.
[3] Nguyễn Đinh Hùng, Phạm Công Thành, Trần 
Quang Minh, Nguyễn Thanh Tùng. 1999. Ng-
hiên cứu một số chỉ tiêu môi trường, đặc điểm 
sinh học và nguồn lợi nghêu (Meretrix lyra-
ta) ở đồng bằng sông Cửu Long. BCKH Viện 
NCNTTS 2.
[4] Tạ Thị Kim Oanh, Nguyễn Văn Lập, Nguyễn 
Thị Mộng Lan, Phạm Công Luyện, 2014. Đặc 
điểm tự nhiên và môi trường khu vực ven biển 
tỉnh Trà Vinh phục vụ phát triển nuôi nghêu. 
Tạp chí Thông tin Khoa học và Công nghệ 
tỉnh Trà Vinh số 1/2014. 
[5] Nguyễn Hữu Phụng, 1996. Đặc điểm sinh học 
và kỹ thuật ương nuôi nghêu (Meretrix lyrata, 
Sowerby). Thông tin KH-CN thủy sản, số 7 và 
8, trang 13-21 và 14-18.
[6] Chu Chí Thiết và Kumar M. S., 2008. Tài liệu 
về kỹ thuật sản xuất giống ngao Bến Tre 
(Meretrix lyrata).
[7] Nguyễn Thanh Tùng và nnk, 2010. Nghiên cứu 
xây dựng mô hình bảo vệ và phát triển nguồn 
lợi nghêu Meretrix lyrata (Sowerby, 1851), 
sò huyết Andara granosa (Linaeus, 1758) ở 
vùng cửa sông ven biển Tiền Giang, Bến Tre, 
Trà Vinh. Báo cáo tổng hợp. Bộ KH&CN. 197 
trang. 
[8] UBND tỉnh Trà Vinh - Sở Tài nguyên và môi 
trường - Sở thủy sản tỉnh Trà Vinh, 2007.“Quy 
hoạch sử dụng đất bãi bồi, cồn mới nổi. 
Phát triển nuôi trồng thủy sản ven biển ba-
huyện Duyên Hải, Cầu Ngang và Châu 
Thành, tỉnh Trà Vinh đến năm 2010 và định 
hướng đến 2020”, 119 trang.
TÀI LIỆU THAM KHẢO