Thiết kế nhà máy cơ khí - Chương 1: Những vấn đề cơ bản về thiết kế nhà máy cơ khí

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY-VIỆN CƠ KHÍ
THIẾT KẾ NHÀ MÁY 
CƠ KHÍ
TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Nhà máy cơ khí
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Nội dung
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THIẾT
KẾ NHÀ MÁY CƠ KHÍ
CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ, QUY HOẠCH TỔNG
MẶT BẰNG NHÀ MÁY CƠ KHÍ
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ XƯỞNG CƠ KHÍ
CHƯƠNG 4: THIẾT KẾ PHÂN XƯỞNG LẮP RÁP
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THIẾT 
KẾ NHÀ MÁY CƠ KHÍ
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
NỘI DUNG
1.1 Khái niệm chung
1.2 Nội dung kinh tế kỹ thuật và tổ chức của công trình
thiết kế
1.3 Tài liệu ban đầu
1.4 Phương pháp thiết kế
1.5 Các giai đoạn thiết kế
1.6 Hồ sơ trình duyệt để thẩm định đề án thiết kế nhà máy
cơ khí
1.7 Mô hình tổng quát về quá trình thiết kế nhà máy cơ khí
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.1 Khái niệm chung
1.1.1 Ý nghĩa kinh tế, kỹ thuật và xã hội
Lĩnh vực chuyên môn quan trọng của ngành cơ khí
mang tính tổng hợp cao
 Thiết kế kết cấu sản phẩm
 Thiết kế công nghệ chế tạo sản phẩm
 Thiết kế trang thiết bị
 Thiết kế dụng cụ sản xuất
 Tổ chức sản xuất theo dây truyền công nghệ
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Ảnh hưởng lâu dài đến quá trình sản xuất nhà máy
được cải tạo hoặc xây dựng mới
Thiết kế mới, cải tạo nhà máy giúp tận dụng hiệu
quả sức sản xuất, tăng thu nhập, cải thiện đời sống
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.1.2 Quá trình sản xuất là cơ sở thiết kế
Chức năng nhà máy là chế tạo các mặt hàng cơ khí.
Đáp ứng nhanh và có hiệu quả nhu cầu thị trường.
Có sức cạnh tranh trên thị trường hàng hoá cơ khí
nội địa và quốc tế.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Tổng quan về quá trình sản xuất
Đầu vào:
- vật tư
- Vốn
- Loại SP
- Sản lượng
Tạo
phôi
Quá trình chế tạo sản phẩm cơ khí
Gia
công
Lắp
ráp
Đóng
gói
Đầu ra:
- Sản phẩm
- Chất lượng
- Giá thành
- Năng suất
- Lợi nhuận
Các quá trình phụ:
năng lượng, vận
chuyển, bảo quản,
sửa chữa, quản lý,
đào tạo
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.1.3 Nội dung thiết kế
Thiết kế cải tạo: để thay đổi mặt hàng hoặc tăng sản
lượng hoặc thay đổi về công nghệ chế tạo
 Phân tích sự thay đổi của chương trình sản xuất.
 nghiên cứu hoạt động sản xuất kinh doanh hiện tại.
 đưa ra phương án cải tạo hợp lý: tận dụng tối đa
năng lực sản xuất hiện có, loại trừ hạn chế của quá
trình sản xuất.
Ưu điểm: không cần vốn đầu tư lớn nhưng có khả
năng mang lại hiệu quả cao.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Thiết kế mới:
 Phân tích các tài liệu ban đầu về sản phẩm
 Sản lượng
 Phương án công nghệ.
 Tổ chức sản xuất.
 Đinh mức lao động
 Thời hạn đưa công trình vào hoạt động
 Để ra phương án thiết kế hợp lý nhất.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Loại thiết kế mới: mang tính chất hệ thống, hoàn chỉnh, phản ứng
kịp thời với những thành tựu và giải pháp tiên tiến về kỹ thuật và
công nghệ
Nhìn chung khi thiết kế nhà máy cần quan tâm:
 Chương trình sản xuất
 Qui trình công nghệ chế tạo sản phẩm
 Qui hoạch tổng mặt bằng và các mặt bằng bộ phận
 Phương tiện vận chuyển, kho tàng, vật tư kỹ thuật
 Để đảm bảo cho quá trình sản xuất đạt hiệu quả cao, tương ứng
với trình độ phát triển khoa học kỹ thuật về mặt kỹ thuật sản xuất và
tổ chức sản xuất
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.1.4 Tổ chức công tác thiết kế
Thiết kế nhà máy cơ khí là công việc tổng hợp và phức tạp.
Cộng tác chặt chẽ
 Chuyên gia khoa học kỹ thuật
 Quản lý kinh tế-kỹ thuật thuộc nhiều chuyên môn khác nhau
trong từng giai đoạn thiết kế.
Phải có một chủ nhiệm công trình quản lý và điều hành.
 Có trình độ chuyên môn về cơ khí chế tạo
ít nhất phải có một kỹ sư cơ khí có khả năng tổ chức, điều
hành tập thể thiết kế đạt hiệu quả tốt nhằm đảm bảo chất
lượng và thời hạn thiết kế công trình.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.1.5 Những qui định chung
Khi thiết kế nhà máy cơ khí cần phải tuân thủ mọi
pháp lệnh và quy định về quản lý kinh tế xã hội của
nhà nước
 Luật tổ chức doanh nghiệp
 Luật đầu tư, luật lao động
 Luật đất đai
 Luật bảo vệ tài nguyên và môi trường....
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Một số khái niệm cơ bản
Công trình: Là đơn vị có tính chất độc lập về kỹ thuật
và không gian của nhà máy hoặc phân xưởng thíêt kế:
toà nhà, trạm điện, kho,...
 Một công trình gồm nhiều hạng mục công trình
Chủ đầu tư: Là cơ quan cấp hoặc cho vay vốn đầu tư.
 Ngân hàng đầu tư và phát triển, ngân hàng tín dụng, công
ty cổ phần...
 Chủ đầu tư còn là chủ dự án, nghĩa là có chức năng huy
động và tìm nguồn vốn cho công trình.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Cơ quan thiết kế:
 Là tổ chức đảm nhận chức năng thiết kế công trình
 Cung cấp các tài liệu và bản vẽ thiết kế công trình
 Giám sát quá trình thực hiện đề án thiết kế công
trình trong thực tế
 Xây dựng và vận hành khai thác công trình.
 Cơ quan thiết kế thường là phòng thiết kế tại các bộ
hoặc các viện: viện Cơ Khí-ĐHBKHN, Viên
Narime, viện IME, LILAMA, COMA
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Cơ quan xây lắp và tổ chức:
 Chịu trách nhiệm xây dựng và lắp đặt công trình
(nhà xưởng, thiết bị) từ khi bắt đầu thi công đến khi
bàn giao nghiệm thu: Công ty xây dựng thăng long,
tổng công ty lắp máy LILAMA
Hạn ngạch công trình:
 Là mức quy định hiện thời về giá trị vốn đầu tư xây
dựng để phân cấp công trình theo: công trình dưới
hạn ngạch và công trình trên hạn ngạch.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Tài liệu thiết kế: gồm các bản vẽ và thuyết minh về toàn bộ công trình
Khi thiết kế công trình, cần có những tài liệu cơ bản sau:
 Hợp đồng thiết kế công trình.
 Luận chứng kinh tế kỹ thuật về công trình
 Các bản vẽ sản phẩm, bộ phận, cụm, nhóm, chi tiết cơ khí.
 Các tài liệu điều tra, khảo sát về địa điểm xây dựng công trình.
 Các văn bản thiết kế về hợp tác (liên doanh, liên kết) trong thiết kế, xây
dựng công trình và trong quá trình sản xuất tại nhà máy sau này (cung
ứng vật tư kỹ thuật , lao động, năng lượng, vốn, tiêu thụ sản phẩm, đào
tạo nhân lực kỹ thuật.....)
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Khi trình duyệt đề án thiết kế công trình, ta cần có những tài liệu sau:
 Tập thuyết minh giải trình về toàn bộ công trình đã thiết kế gồm toàn bộ
các nội dung đã tính toán thiết kế về công nghệ, kiến trúc và xây dựng,
các bản thống kê, sơ đồ, biểu đồ, các bản vẽ... được xây dựng theo luận
cứ kinh tế kỹ thuật-xã hội-môi trường.
 Các bản vẽ mặt bằng tổng thể và mặt bằng từng bộ phận công trình.
 Các bản vẽ kiến trúc, nhà xưởng công trình.
 Các số liệu kinh tế kỹ thuật cơ bản của công trình (năng lực và hiệu quả
sản xuất, hiệu quả đầu tư, thời hạn hoàn thành vốn đầu tư,....), nêu cụ
thể cho từng hạn mục công trình (phân xưởng, bộ phận)
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.2. Nội dung kinh tế kỹ thuật và tổ chức của
công trình thiết kế
1.2.1 Nội dung kinh tế
1-Xác định chương trình sản xuất gồm:
 loại sản phẩm, sản lượng, thời hạn tồn tại, giá thành ước tính theo
khả năng cạnh tranh trên thị trường...trên cơ sở hoạt động tiếp cận
thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước (marketting)
2-Tìm hiểu và dự trữ nguồn cung cấp các nhu cầu cho quá trình
sản xuất của công trình (nguyên vật liệu chính và phụ, nhiên liệu,
khí nén, nước, điện, lao động...)
3-Phối hợp các cơ quan chức năng để điều tra, khảo sát, lựa trọn
địa điểm xây dựng công trình.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
4-Xác định quy mô, cấu tạo của công trình (lớn, vừa, nhỏ).
5-Lập kế hoạch dự kiến khả năng mở rộng và phát triển nhà máy
sau này.
6-Lập phương án liên doanh, liên kết sản xuất với các xí nghiệp.
7-Giải quyết vấn đề cung cấp vốn đầu tư, thiết bị, vật liệu xây
dựng...trên cơ sở phối hợp trách nhiệm với các cơ quan có liên
quan và phía đối tác xây dựng công trình.
8-Nghiên cứu, lập phương án giải quyết vấn đề đời sống, sinh
hoạt, văn hoá, phúc lợi xã hội đối với lực lượng lao động trong
nhà máy.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.2.2 Nội dung kỹ thuật
1-Thiết kế các quá trình công nghệ và dây truyền sản xuất để
chế tạo sản phẩm cơ khí (chế tạo phôi, gia công cơ, nhiệt, kiểm
tra chất lượng, lắp ráp, bảo quản, bao gói..) theo trương trình
của nhà máy thiết kế là trọng tâm kỹ thuật rất quan trọng và
phức tạp.
2-Xác định thời gian cần thiết để chế tạo một sản phẩm và toàn
bộ sản lượng.
3-Tính toán, xác định số lượng, chủng loại trang thiết bị và dụng
cụ công nghệ cần thiết ứng với các công đoạn, phân xưởng sản
xuất (chế tạo phôi, gia công, nhiệt luyên, lắp ráp, kiểm tra...)
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
4-Xác định bậc thợ và số lượng công nhân sản xuất,
số lượng kỹ thuật viên, lực lượng quản lý và phục
vụ sản xuất.
5-Xác định khối lượng và giải pháp cung cấp phôi
liệu, nhiên liệu, năng lượng, nước ...cho các công
đoạn và phân xưởng sản xuất.
6-Lập sơ đồ vận chuyển, xác định phương tiện vận
chuyển trong từng phân xưởng, bộ phận sản xuất và
toàn nhà máy.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
7-Giải quýêt các vấn đề vệ sinh kỹ thuật, môi trường, an
toàn lao động, phòng chống cháy nổ, đảm bảo điều kiện
thông gió, chiếu sáng và môi trường làm việc thích hợp,
bố trí thao tác và chỗ làm việc khoa học để lao động với
chất lượng và năng suất cao nhất.
8-Xác định nhu cầu về diện tích, bố trí hợp lý mặt bằng
sản suất các phân xưởng, bộ phận và tổng mặt bằng nhà
máy.
9-Xác định kết cấu kiến trúc nhà xưởng cho các hạng
mục công trình.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.2.3 Nội dung tổ chức
1-Xác định cơ cấu của hệ thống quản trị và điều khiển
nhà máy quy định quan hệ giữa các phòng ban, phân
xưởng, bộ phận; nêu rõ chức năng của từng đơn vị dưới
sự điều hành của hội đồng quản trị xí nghiệp, công ty
(ban điều hành), hội đồng doanh nghiệp.
2-Tổ chức hệ thống quản lý kỹ thuật và sản xuất kinh
doanh trong nhà máy từ phó giám đốc kỹ thuật, phòng
kỹ thuật, công nghệ, kỹ thuật viên, quản đốc phân
xưởng đến công nhân sản xuất tại các dây truyền công
nghệ.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
3-Lập các phương thức tổ chức và quản lý lao động, bồi
dưỡng chuyên môn, đào tạo lao động (thi nâng bậc thợ, đào
tạo lại, đào tạo nâng cao)
4-Tổ chức hệ thống bảo vệ nhà máy.
5-Giải quýêt các hoạt động sinh hoạt chính trị, văn hoá xã
hội của các nhân viên trong nhà máy.
Tóm lại: Yêu cầu cơ bản ở đây là đảm bảo cho nhà máy thiết
kế là một hệ thống đồng bộ về các mặt kỹ thuật, tổ chức và
kinh tế phù hợp với trình độ phát triển của khoa học kỹ thuật
và điều kiện sản xuất cụ thể sao cho quá trình sản xuất của nhà
máy đạt hiệu quả cao và đáp ứng tốt nhu cầu xã hội.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3 Tài liệu ban đầu
Hợp đồng thiết kế là văn bản ký kết trách nhiệm
kinh tế giữa chủ công trình và tổ chức thiết kế.
Giải trình về công trình sẽ thiết kế gọi là luận
chứng kinh tế kỹ thuật về công trình được xây dựng
dưới dạng dự án.
Các bản vẽ sản phẩm gồm: bản vẽ lắp sản phẩm, bộ
phận, cụm; các bản vẽ chi tiết cơ khí có trong các
sản phẩm chính và phụ với các điều kiện kỹ thuật
cần thiết
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Các tài liệu điều tra, khảo sát về địa điểm xây dựng nhà
máy.
Các văn bản liên doanh liên kết, hợp tác sản xuất và
tiêu thụ sản phẩm gồm: hợp đồng dài hạn về cung ứng
nguyên vật liệu, năng lượng và các nhu cầu khác cho
quá trình sản xuất, hợp đồng về tiêu thụ sản phẩm.
Trong các tài liệu trên thì luận chứng kinh tế kỹ thuật là
tài liệu ban đầu quan trọng nhất, quyết định nhất đối với
quá trình thiết kế công trình.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.1.Luận chứng kinh tế kỹ thuật về công trình
Nhà máy cơ khí
 Là một công trình phải được khai thác, sử dụng tối
ưu và lâu dài, thường là trên 30 năm.
 Vì vậy phải qua giai đoạn phân tích, nghiên cứu, so
sánh, lựa trọn sơ bộ để đưa ra những kết quả làm cơ
sở cho các chủ đầu tư xem xét để quyết định.
 Giai đoạn này gọi là lập dự án sơ bộ hay dự án tiền
khả thi.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Nội dung cơ bản của luận chứng kinh tế kỹ thuật
về công trình bao gồm:
1-Tên gọi chính xác và tên gọi tắt được quốc tế hoá,
chức năng sản xuất và kinh doanh của nhà máy cơ
khí: nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo
2-Phương án sản phẩm chính, phụ, nêu rõ điều kiện
kỹ thuật cơ bản, giá trị sử dụng, qui cách, mẫu mã,
nhãn hiệu,...
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
3-Sản lượng hàng năm, quy mô sản xuất của từng
loại sản phẩm sẽ được chế tạo:
 Chiến lược tiếp thị trên cơ sở nghiên cứu, phân tích
sản phẩm về thị hiếu và nhu cầu sử dụng
 Khả năng cạnh tranh để chiếm lĩnh thị trường tiêu
thụ, xác định các kênh phân phối sản phẩm.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
4-Xác định phạm vi và chức năng của nhà máy
trong hệ thống công nghiệp chế tạo sản phẩm cơ khí
nói chung.
 Khả năng hỗ trợ và phát triển kinh tế ngành
 Kinh tế vùng lãnh thổ khi cần thiết
 Chức năng bảo hành
 Sửa chữa thiết bị
 Sản xuất phụ tùng thay thế....
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
5-Địa điểm xây dựng nhà máy, dự kiến khả năng phát
triển và mở rộng sau này.
6-Các phương án đầu tư về công nghệ và các giải pháp
kỹ thuật phù hợp với quá trình sản xuất trên cơ sở
 Các số liệu về diện tích và mặt bằng sản xuất
 Trang thiết bị công nghệ
 Nguồn đào tạo và bổ sung nhân lực.
 Từ đó ước tính giá trị vốn đầu tư cần thiết để xây dựng
nhà máy, ước tính chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
7-Phân tích các số liệu về chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật
nhằm phản ánh tính khả thi, tính hiệu quả của công
trình
 Chế độ lao động (số ca sản xuất hàng ngày, số ngày
làm việc hàng năm)
 Năng suất lao động tính cho một đơn vị diện tích sản
xuất
Một công nhân sản xuất
Một đơn vị giá trị vốn đầu tư...
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
8-Xác định thời hạn hoàn vốn đầu tư xây dựng công trình
trên cơ sở phân tích đầy đủ và khách quan về chi phí doanh
thu và lợi nhuận.
9-Phương án tổ chức và kế hoạch thực hiện quá trình thiết kế
nhà máy
 phân chia các giai đoạn thiết kế
 Nội dung chi tiết của từng giai đoạn thiết kế
 Các thiết kế phải nối tiếp nhau chặt chẽ và hài hoà
 Đảm bảo chất lượng, thời gian thiết kế và mục tiêu dự án.
10-Kết luận và những kiến nghị cần thiết khác.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.2. Xác định trương trình sản xuất của nhà
máy cơ khí.
Chương trình sản xuất (CTSX) của nhà máy (doanh
nghiệp) cơ khí được xác định theo những cơ sở quan
trọng sau:
Quy mô của công trình theo quy hoạch phát triển chung
của nền kinh tế và định hướng liên doanh, liên kết sản
xuất.
Dữ liệu ban  ... đại diện
của nhóm.
K = K1.K2.K3
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
K1 là hệ số quy đổi theo trọng lượng sản phẩm hoặc
chi tiết cơ khí, xác định theo biểu thức thực nghiệm
sau:
Qi là trọng lượng loại đang xét i
Q0 là trọng loại đại diện của nhóm.
3
2
0
1 )(
Q
Q
K i 
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
K2 là hệ số quy đổi theo độ phức tạp về kết cấu và
công nghệ, có thể xác định như sau:
A- là tổng thời gian cần thiết để chế tạo hoàn chỉnh
một đối tượng loại i
B- là tổng thời gian cần thiết để chế tạo hoàn chỉnh
một đối tượng loại đại diện.
B
A
t
t
K
nc
inc

 
0
2
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
K3 là hệ số quy đổi theo sản lượng, có thể xác định
theo biểu thức thực nghiệm sau:
N0 = (0,1÷10).Ni thì x = 0,15÷0,2; là sản lượng yêu
cầu của loại đại diện.
Ni là sản lượng yêu càu của loại đang xét i.
x
iN
N
K )( 03 
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Chú ý
Nếu số loại sản phẩm nhiều, số lượng từng loại ít và sản
phẩm có kết cấu giống nhau thì nên phân loại chi tiết
theo các dạng cơ bản là: hộp, trục, càng, bạc, bánh răng,
Chọn chi tiết đại diện theo các nhóm kích thước (nhỏ,
vừa, lớn), rồi lập quy trình công nghệ và định mức thời
gian chế tạo theo chi tiết đại diện cho từng nhóm kích
thước đó.
Nếu định hướng sản xuất chưa cụ thể (chỉ định hướng
theo khối lượng sản phẩm hoặc giá trị sản lượng tính
bằng tiền. Thí dụ 1000 tấn sản phẩm/năm, 100 tỉ đồng
giá trị sản xuất/năm. Thì cần chọn sản phẩm đại diện.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.3 Các yếu tố cơ bản trong tài liệu ban đầu 
(chìa khoá thiết kế).
1.3.3.1 Sản phẩm
 Sản phẩm của nhà máy cơ khí thường là các loại
máy móc, trang bị cơ khí phục vụ các ngành kinh tế
khác nhau như: GTVT, điện lực, hoá chất, chế biến
lương thực và thực phẩm, dệt may
Những sản phẩm này do nhiều loại chi tiết có hình
dạng và kích thước khác nhau lắp ghép thành. Cần
phải phân tích tính công nghệ trong kết cấu, bộ
phận, cụm và chi tiết.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
 Phân tích điều kiện kỹ thuật của sản phẩm, bộ phận, cụm, chi
tiết để xác định giải pháp công nghệ chế tạo tối ưu.
 Phân tích các chuỗi kích thước cơ bản của sản phẩm, bộ
phận, cụm để xác định các phương pháp lắp ráp và kiểm tra
thích hợp.
 Phân tích kết cấu sản phẩm và chi tiết để chọn loại thiết bị có
kích thước và công suất phù hợp và tỹ lệ từng loại thiết bị.
Chú ý định hướng đa dạng hoá sản phẩm trong sản xuất,
nghĩa là nhà máy cần phải chế tạo nhiều loại sản phẩm với kết
cấu đa dạng, nhiều cỡ phù hợp với thị hiếu của người sử dụng,
đồng thời có thể khai thác ở mức độ cao năng lực sản xuất của
các dây truyền công nghệ.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.3.2. Sản lượng và dạng sản xuất
a. Sản lượng
Là số lượng sản phẩm được chế tạo theo chương trình sản xuất
hàng năm của nhà máy, còn gọi là sản lượng định hình.
Số lượng cụ thể của các loại chi tiết trong sản phẩm cần chế tạo
được xác định như sau:
 Ni là số lượng cần chế tạo của loại chi tiết i (chiếc/năm)
 N0 là sản lượng định hình của sản phẩm (chiếc/năm)
 mi là số lượng chi tiết loại i trong sản phẩm
 là tỷ lệ % số chi tiết dự trữ để phòng ngừa sự cố.
 là tỷ lệ % số chi tiết phế phẩm không tránh khỏi.
)
100
1)(
100
1.(.0
ii
ii mNN
 
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
b. Dạng sản xuất
Các yếu tố đặc trưng của dạng sản xuất là:
 sản lượng
 tính ổn định của sản phẩm
 tính lặp lại của quá trình sản xuất
 trình độ chuyên môn hoá các trạm công nghệ trong
quá trình sản xuất.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Dạng sản xuất có thể được xác định gần đúng theo
các yếu tố sau:
 Trọng lượng và số lượng chi tiết (tra bảng)
 Độ lớn của loạt chi tiết (tra bảng)
 Trình độ chuyên môn hoá các trạm công nghệ (tra
bảng)
 Trình độ chuyên môn hoá các trạm công nghệ có
liên quan đến số lượng các nguyên
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Trình độ chuyên môn hóa được tính: Kc = n/m
 Kc là hệ số chuyên môn hóa.
 n là số lượng các nguyên công khác nhau được thực
hiện
m là số lượng thiết bị công nghệ được sử dụng.
 Khi xác định dạng sản xuất theo mức độ chuyên
môn hoá Kc phải có quy trình công nghệ chính xác vì
phải có số lượng các nguyên công và số lượng thiết bị
công nghệ.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.3.3 Quá trình công nghệ chế tạo sản phẩm
Quá trình công nghệ chế tạo sản phẩm cơ khí là
 tài liệu ban đầu quan trọng nhất để thiết kế nhà máy và
các phân xưởng sản xuất
 Nó cho biết quá trình sản xuất sẽ diễn ra như thế nào
 thứ tự các công đoạn và thứ tự các nguyên công của từng
công đoạn
 các quá trình biến đổi trạng và tính chất của đối tượng
ứng với các công đoạn
 hình thức vận chuyển trong sản xuất theo quá trình vận
động dòng vật liệu trên từng đơn vị mặt bằng sản xuất
trong phạm vi không gian theo thiết kế.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.3.4 Các hoạt động phụ trợ
Các hoạt động phụ trợ cho quá trình chế tạo sản phẩm như
 quản lý điều hành sản xuất
 sửa chữa nhà xưởng và thiết bị
 cung cấp và bảo quản vật tư kỹ thuật
 cung cấp năng lượng
 kỹ thuật an toàn và vệ sinh lao động
 đảm bảo các mặt sinh hoạt đời sống, văn hoá, y tế 
có tác dụng góp phần đảm bảo hiệu quả sản xuất. Các phân
xưởng và các bộ phận phụ trợ được thiết kế hợp lý và bố trí
hài hoà trong phạm vi mặt bằng nhà máy.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.3.3.5 Các yếu tố thời gian
Phải định mức thời gian để chế tạo một sản phẩm chính xác,
hợp lý theo quy trình công nghệ chế tạo đã được kiểm
nghiệm và hiệu chỉnh ở điều kiện bán sản xuất (sản xuất thử
bằng phương án công nghệ đã xác lập), để góp phần nâng
cao chất lượng của đề án thiết kế nhà máy.
Ngoài ra cần chú ý thời gian thiết kế, thời gian thi công, thời
hạn đưa nhà máy vào hoạt động, thời hạn sản xuất, thời hạn
tồn tại của sản phẩm trên thị trường để tổ chức thực hiện
quá trình thiết kế thi công xây dựng công trình một cách
khoa học, khẩn trương và đạt hiệu quả tốt.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.4 Phương pháp thiết kế
1.4.1 Phương pháp thiết kế chính xác
Thiết kế thử nghiệm chính xác quá trình công nghệ chế tạo
sản phẩm cơ khí (chế tạo các chi tiết cơ khí, lắp ráp sản
phẩm cơ khí).
Định mức thời gian nguyên công và cả quy trình công nghệ
cho các khâu gia công lắp ráp.
Xác định khối lượng lao động cần thiết cho cả sản lượng
theo các khâu gia công lắp ráp.
Xác định nhu cầu về trang thiết bị, dụng cụ, lao động, vật
liệu, năng lượng, diện tích.
Xác định các số liệu kinh tế kỹ thuật đặc trưng cho năng lực
và hiệu quả sản xuất của nhà máy thiết kế.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.4.2 Phương pháp gần đúng
Thiết kế, thử nghiệm quá trình công nghệ cho đối tượng
đại diện.
Định mức thời gian nguyên công và cả quá trình công
nghệ cho các khâu gia công, lắp ráp đối tượng đại diện.
Xác định khối lượng lao động cần thiết cho cả sản
lượng các loại đã quy đổi ra loại đại diện.
Xác định nhu cầu về trang thiết bị, dụng cụ, lao động,
vật liệu, năng lượng, diện tích cho quá trình sản xuất
của nhà máy.
Xác định các số liệu kinh tế kỹ thuật đặc trưng cho
năng lực và hiệu quả sản xuất của nhà máy thiết kế.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5 Các giai đoạn thiết kế
Gồm 2 giai đoạn chính: thiết kế kỹ thuật và thiết kế thi công.
1.5.1 Thiết kế kỹ thuật
Kiểm tra tính hợp lý của công trình tại địa điểm xây dựng đã
được xác định về các mặt kỹ thuật, kinh tế, môI trường, an
ninh
Xác lập các dây chuyền công nghệ chế tạo sản phẩm cơ khí
ứng với các công đoạn sản xuất.
Xác định nguồn cung cấp vật tư, động lực, lao động, phương
tiện vận tải cho xây dựng công trình và cho quá trình sản
xuất của nhà máy thiết kế.
Xác định phương án kết cấu kiến trúc chủ yếu cho các hạng
mục công trình.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5 Các giai đoạn thiết kế
Xác định khối lượng xây lắp, phân chia vốn đầu tư theo các
phần: thiết bị, xây lắp cho các hạng mục công trình.
Xác định khả năng và điều kiện điều kiện thi công, thời gian
xây dựng, thời hạn đưa từng phần và toàn bộ công trình vào
hoạt động.
Xác định các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật của nhà máy, so sánh
với các công trình tương đương đang hoạt động, phân tích
hiệu quả vốn đầu tư và tác dụng của công trình đối với nền
kinh tế; phân tích hiệu quả chung của phương án thiết kế
trên cơ sở các yếu tố kỹ thuật sản xuất và tổ chức sản xuất.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5.1 Thiết kế kỹ thuật
Trọng tâm của giai đoạn thiết kế kỹ thuật là thiết kế và thử
nghiệm công nghệ chế tạo sản phẩm theo các nội dung sau:
Thiết kế và thử nghiệm quá trình công nghệ chế tạo sản
phẩm cơ khí bao gồm các công đoạn: chế tạo phôi, gia công
cơ khí, nhiệt luyện, làm sạch, kiểm tra, lắp ráp, sơn mạ, bao
gói trên cơ sở chuyển giao công nghệ phù hợp.
Xác định chính xác số lượng thiết bị, công nhân, nhân viên,
diện tích sản xuất, diện tích phụ.
Xác định khối lượng vận chuyển và phương tiện vận chuyển
trong quá trình sản xuất.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5.1 Thiết kế kỹ thuật
Xác định phương tiện cần thiết để boả quản trang bị và
dụng cụ công nghệ, vật liệu, bán thành phẩm, sản phẩm
và các loại vật tư kỹ thuật khác; xác định nhu cầu về
kho tàng.
Xác định nhu cầu về năng lượng, nhiên liệu, nước, khí,
hơi; xác định hệ thống và phương tiện kỹ thuật cung cấp
các yếu tố này.
Xác định biện pháp và phương tiện an toàn lao động, vệ
sinh công nghiệp, phòng chống cháy nổ, bảo vệ môi
trường.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5.1 Thiết kế kỹ thuật
Bố trí mặt bằng chính xác cho từng phân xưởng, bộ phận.
Xác định hệ thống tổ chức,quản lý và bảo vệ nhà máy về các
mặt kỹ thuật, kinh tế, nhân sự.
Tính toán chính xác giá thánh sản phẩm theo chi phí sản
xuất hàng năm và sản lượng hàng năm.
Xác định chính xác vốn đầu tư xây dựng nhà máy, phân chia
theo tỷ lệ hợp lý vốn đầu tư cho các hạng mục chính và phụ.
Xác định các chỉ tiêu kinh tế, kỹ thuật đặc trưng về năng lực
và hiệu quả sản xuất của nhà máy thiết kế.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5.2.Thiết kế thi công
Thiết kế thi công là giai đoạn được thực hiện sau
khi kết quả của giai đoạn thiết kế kỹ thuật được
chấp nhận và nghiệm thu.
Nội dung của giai đoạn thiết kế thi công là lập kế
hoạch thi công và tạo lập các bản vẽ thi công xây
dựng công trình, cụ thể cho từng hạng mục trên cơ
sở thiết kế và tính toán hợp lý các phương án.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.5.2.Thiết kế thi công
Những bản vẽ cần phải tạo lập trong quá trinh thiết kế thi
công là:
Bản vẽ tổng mặt bằng công trình có xác định rõ đọ cao,
khoảng cách giới hạn giữa các hạng mục (nhà xưởng, hệ
thống cấp thoát nước, hơi, nhiệt, hệ thống vận chuyển).
Bản vẽ kiến trúc của từng hạng mục với đầy đủ các mặt cắt
ngang, mặt cắt dọc, thể hiện rõ các hệ thống điện, nước, hơi,
thiết bị công nghệ, thiết bị phục vụ
Bản vẽ kết cấu các chi tiết kiến trúc và xây dựng như khung,
dầm, bệ 
Bản vẽ mặt bằng lắp đặt thiết bị công nghệ, lắp đặt các thiết
bị phụ.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Những điểm cần chú ý trong giai đoạn
thiết kế thi công:
Bản vẽ nguyên công phải chú thích rõ quy cách về vật liệu xây
dựng, nêu rõ trình tự thi công và biện pháp thi công cũng như
biện pháp an toàn lao động, vệ sinh công nghiệp và bảo vệ
môi trường.
Bản vẽ thiết kế của nước ngoài cần được biên dịch chính xác
ra tiếng việt, đặc biệt là các dữ kiện và yêu cầu ghi trên các
bản vẽ thi công.
Không được thay đổi tuỳ tiện các số liệu đã được xác định và
nghiệm thu ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
Những điểm cần chú ý trong giai đoạn
thiết kế thi công:
Khi sử dụng các đề án thiết kế mẫu không được hiệu chỉnh
tuỳ tiện mà phải trao đổi và xin ý kiến cơ quan ban hành và
quản lý các đề án này để được chấp nhận cho phép điều
chỉnh thiết kế mẫu phù hợp với điều kiện cụ thể của công
trình thiết kế.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.6 Hồ sơ trình duyệt để thẩm định đề án
thiết kế nhà máy cơ khí
1.6.1 Tập thuyết minh
Tập thuyết minh gồm các phần sau:
1.6.1.1 Phần tổng quan về công trình
1.6.1.2 Phần nội dung của công trình
1.6.1.3 Phần xây dựng của công trình
1.6.1.4 Phân tích hiệu quả kinh tế của công trình
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.6 Hồ sơ trình duyệt để thẩm định đề
án thiết kế nhà máy cơ khí
Bản đồ khu vực và địa điểm xây dựng công trình.
Bản vẽ địa chất, thuỷ văn của khu đất xây dựng công trình
Bản vẽ chuẩn bị địa bàn xây dựng.
Bản vẽ công nghệ chế tạo sản phẩm ứng với các công đoạn.
Bản vẽ hệ thống phụ trợ.
Bản vẽ tổng mặt bằng công trình.
Bản vẽ mặt bằng từng hạng mục.
Bản vẽ thi công 
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.7. Mô hình tổng quát về quá trình thiết
kế nhà máy cơ khí.
1: xác định hợp đồng thiết kế nhà máy cơ khí
2: xác định chương trình sản xuất của nhà máy cơ khí
3: phân loại sản phẩm, chọn sản phẩm đại diện
4: thiết kế công nghệ chế tạo sản phẩm đại diện
5: xác định chỉ tiêu sử dụng vật liệu, hệ số sử dụng vật liệu
thực tế
6: xác định nhu cầu về vật liệu chính xác, so sánh với các chỉ
tiêu quy định.
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.7. Mô hình tổng quát về quá trình thiết
kế nhà máy cơ khí.
7: Xác định nhu cầu về thiết bị công nghệ so sánh với các
chỉ tiêu quy định.
8: Xác định nhu cầu về công nhân sản xuất, so sánh với các
chỉ tiêu quy định về năng suất lao động.
9: xác định nhu cầu về năng lượng và hệ thống cung cấp
năng lượng.
10: xác định lượng dự trữ trung bình của vật liệu chính và
các loại vật tư kỹ thuật quan trọng.
11: lập sơ đồ sản xuất và sơ đồ công nghệ chế tạo sản phẩm
12: xác định nhu cầu về các loại vật liệu phụ
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.7. Mô hình tổng quát về quá trình thiết
kế nhà máy cơ khí.
13: xác định kết cấu của các bộ phận phụ trợ
14: xác định bậc thợ và số lượng theo từng bậc thợ ứng với
các loại thợ, xác định chi phí về lượng.
15: xác định nhu cầu về diện tích của từng hạng mục (phân
xưởng, bộ phận)
16: xác định tổng diện tích cần thiết và chọn kết cấu nhà
xưởng hợp lý cho các hạng mục công trình.
17: kiểm tra địa điểm xây dựng công trình
18: thiết kế hệ thống đường vận chuyển giữa nhà máy với
bên ngoài
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên
1.7. Mô hình tổng quát về quá trình thiết
kế nhà máy cơ khí.
19: thiết kế các hệ thống cấp thoát nước và cung cấp năng
lượng
20: xây dựng quy hoạch tổng mặt bằng toàn nhà máy
21: xác định kiểu loại và số lượng phương tiện vận chuyển
cần thiết
22: tổng hợp vốn đầu tư, xác định chi phí sản xuất
23: xác định các chỉ tiêu kinh tế,kỹ thuật của nhà máy
24: lập đề án thiết kế nhà máy
Thiết Kế Nhà Máy Cơ Khí - TS. Nguyễn Ngọc Kiên