365 lời khuyên về sức khỏe

MUÅC LUÅC 
Chûúng 1 XÛÃ LYÁ NHANH VÚÁI NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ VÏÌ SÛÁC KHOEÃ HAÂNG NGAÂY ................................... 2 
Chûúng 2 NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ CHÑNH VÏÌ PHOÂNG BÏÅNH, PHAÁT HIÏÅN VAÂ TRÕ BÏÅNH ........................ 49 
Chûúng 3 ÀÏÍ COÁ SÛÁC KHOEÃ VAÂ GIÛÄ ÀÛÚÅC SÛÁC KHOEÃ .................................................................... 76 
Chûúng 4 THÛÅC PHÊÍM VAÂ SÛÁC KHOEÃ ................................................................................................ 92 
Chûúng 5 PHÛÚNG PHAÁP SUÅT CÊN - NÙÅNG BAO NHIÏU TUYÂ YÁ ................................................... 105 
Chûúng 6 LAÂM GÒ ÀÏÍ THÙÆNG STRESS............................................................................................... 119 
Chûúng 7 LIÏN QUAN GIÛÄA CAÃM XUÁC VAÂ SÛÁC KHOEÃ.................................................................... 135 
Chûúng 8 THOAÁT LY VOÂNG NGHIÏÅN NGÊÅP...................................................................................... 145 
Chûúng 9 NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ SÛÁC KHOEÃ RIÏNG CUÃA PHUÅ NÛÄ ......................................................... 163 
Chûúng 10 NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ RIÏNG CUÃA PHAÁI NAM....................................................................... 181 
Chûúng 11 HAÅNH PHUÁC VAÂ SÛÁC KHOEÃ TRONG CUÖÅC SÖËNG TÒNH DUÅC..................................... 189 
Chûúng 12 SÛÁC KHOEÃ TÖËT SAU TUÖÍI 55.......................................................................................... 201 
Chûúng 13 KHOEÃ TRÏN ÀÛÚÂNG ÀI DU LÕCH................................................................................... 211 
chûúng 14 BIÏËT CAÁCH ÀÏÌ PHOÂNG SEÄ GIÛÄ ÀÛÚÅC AN TOAÂN ........................................................... 223 
Chûúng 15 HAÂM RÙNG ÀEÅP, SÛÁC KHOEÃ TÖËT ................................................................................... 242 
Chûúng 16 NHÛÄNG NHU CÊÌU VÏÌ Y TÏË ............................................................................................. 250 
PHÊÌN PHUÅ LUÅC MÖÅT SÖË TEST VÏÌ SÛÁC KHOEÃ LIÏN QUAN TÚÁI THOÁI QUEN CUÃA MÖÎI NGÛÚÂI 271 
Chûúng 1 
XÛÃ LYÁ NHANH VÚÁI NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ VÏÌ SÛÁC KHOEÃ HAÂNG NGAÂY 
Phêìn lúán caác lúâi chó dêîn trong cuöën saách naây àïìu cuâng coá muåc àñch giuáp 
caác baån àïì phoâng hay xûã trñ vúái möåt söë bïånh thûúâng gùåp: laâm thïë naâo àïí traánh 
àûúåc caác bïånh tim maåch, cai thuöëc laá thïë naâo àïí phoâng bïånh ung thû, caách 
chöëng hiïån tûúång cùng thùèng thêìn kinh - stress - dêîn túái huyïët aáp cao, aãnh 
hûúãng túái maåch maáu naäo, tûå kiïìm chïë viïåc uöëng rûúåu thïë naâo àïí àïì phoâng bõ xú 
gan. Nhiïìu bïånh khaác cuäng àûúåc àïì cêåp túái. Chûáng úå húi, àau ngûåc, àau lûng, 
mïåt moãi, chaãy maáu cam, söët... tuy khöng phaãi laâ nhûäng trûúâng húåp cêìn àûa ài 
cêëp cûáu nhûng cuäng laâm cho chuáng ta rêët khoá chõu. 
Chûúng naây coá 49 trûúâng húåp vïì sûác khoeã maâ caác baån thûúâng gùåp möîi 
ngaây, cuâng nhûng lúâi khuyïn nïn àïì phoâng chûa trõ hay àöëi phoá nhû thïë naâo 
cho nhanh nhêët. 
1. Caách ngûâa vaâ laâm dõu cún àau àêìu 
Nhiïìu ngûúâi bõ khöí vò bïånh àau àêìu. Thúâi Trung Cöí, ngûúâi ta àaä nghô 
rùçng do bõ quyã nhêåp vaâo àêìu nïn cêìn àuåc möåt löî nhoã úã soå cho quyã thoaát ra. 
Thêåt laâ may mùæn cho chuáng ta, vò ngaây nay caác baác sô àaä hiïíu khaá hún vïì caác 
nguyïn nhên gêy ra chûáng bïånh naây vaâ coá thïí chó dêîn cho ta nhiïìu phûúng 
phaáp chûäa trõ. 
Hiïån tûúång àau àêìu coá nhiïìu loaåi: Àau àêìu vò huyïët aáp hay vò sûå cùng cú 
thûúâng xaãy ra úã phêìn mùåt, cöí, da àêìu laâm ta caãm thêëy àau nhûác nhû buáa böí 
nhêët laâ úã traán, hai bïn thaái dûúng vaâ sau gaáy. Nguyïn nhên coá thïí do: mêët 
nguã, sûå cùng thùèng thêìn kinh vò bêån bõu cöng viïåc töëi ngaây, phaãi laänh traách 
nhiïåm möåt cöng viïåc quan troång, àoåc saách liïn tuåc v.v... 
Nhûác àêìu laâ bïånh thûúâng gùåp úã caác baâ quaá lo toan viïåc gia àònh àïën mûác 
sûác khoeã bõ suy nhûúåc. Hoå caãm thêëy rêìn rêåt úã thaái dûúng, àau nûãa bïn àêìu àöi 
khi laåi keâm theo caác hiïån tûúång buöìn nön, oái, mùæt múâ hay hoa mùæt, uâ tai. 
Àau àêìu vò viïm xoang, thûúâng thêëy àau nhûác úã vuâng mùåt, úã traán, dûúái 
traán, quaäng dûúái traán túái hai bïn maá, söëng muäi. Sûå viïm nhiïîm vaâ nûúác muäi 
gêy khoá chõu cho ngûúâi bïånh êën tay vaâo vuâng viïm cuäng laâm àau thïm. 
Nguyïn nhên, coá thïí do caãm laånh, dõ ûáng vúái möåt söë phêën hoa, möåt söë vêën 
àïì aãnh hûúãng túái àûúâng hö hêëp nhû khöng khñ bõ ö nhiïîm. 
Àïí laâm dõu con àau, nïn: 
- Nùçm nghó trong phoâng yïn tônh, phoâng töëi (àoáng cûãa söí che maân), nhùæm 
mùæt laåi. 
- Duâng ngoán tay caái, xoa tûâ tai túái gaáy (phêìn dûúái soå). Day nheå hai bïn 
thaái dûúng. 
- Tùæm nûúác noáng. 
- Àùæp möåt khùn têím nûúác laånh lïn mùæt. 
- Uöëng möåt liïìu thuöëc aspirin (nhûäng ngûúâi bõ viïm loeát daå daây tuyïåt àöëi 
khöng àûúåc uöëng vò coá thïí bõ chaãy maáu daå daây nguy hiïím). 
- Thûåc hiïån nhûäng àiïìu chó dêîn úã chûúng VI vïì phûúng phaáp thû daän nhû 
ngöìi tônh toaå, khöng suy nghô (thiïìn), thúã sêu. 
Àïì phoâng bïånh, nïn: 
- Chuá yá àïí biïët mònh hay bõ àau àêìu vaâo thúâi gian naâo. Theo doäi baáo chñ 
àïí biïët tin vïì thúâi gian vaâ àõa àiïím coá dõch bïånh. 
- Ghi nhúá caác triïåu chûáng bïånh àïí coá thïí caãm thêëy luác sùæp bõ àau. 
- Traánh ùn möåt söë thûác ùn coá khaã nùng gêy àau àêìu àöëi vúái möåt söë ngûúâi 
dïî phaãn ûáng nhû: 
+ Chuöëi 
+ Caâ phï vaâ caác thûåc phêìm coá thaânh phêìn caâ-phï. 
+ Chocolate (Söcöla). 
+ Chanh, giêëm. 
+ Thõt muöëi. 
+ Böåt ngoåt. 
+ Thõt cûâu khö. 
+ Haânh, toãi. 
+ Rûúåu àoã. 
+ Sûäa chua (yaout). 
Chuá yá: nïn àïën baác sô àïí khaám bïånh nïëu baån bõ àau àêìu liïn tuåc, trong 
möåt thúâi gian daâi hay baån caãm thêëy mònh bõ àau nhûác möåt caách àùåc biïåt khaác 
laå vúái nhûäng lêìn khaác. 
2. Laâm thïë naâo khi bõ söët? 
Khöng phaãi têët caã caác tûúâng húåp coá thên nhiïåt cao laâ sûå truåc trùåc vïì sûác 
khoeã. Nhiïìu ngûúâi khoeã coá thên nhiïåt vaâo quaäng trïn dûúái 37oC laâ bònh 
thûúâng. Nhûng nïëu thên nhiïåt lêëy úã miïång túái 37o2 thò chùæc chùæn àaä bõ söët. 
Thûúâng thên nhiïåt cuãa chuáng ta thêëp luác saáng súám vaâ cao hún vaâo buöíi 
chiïìu vaâ buöíi töëi. Thên nhiïåt lêëy úã hêåu mön chñnh xaác nhêët vaâ thûúâng cao hún 
thên nhiïåt lêëy úã miïång 0,3oC. 
Nïëu baån lêëy thên nhiïåt úã miïång ngay sau khi uöëng nûúác noáng thò baån 
cuäng cú thïí tûúãng lêìm rùçng mònh bõ söët. Thên nhiïåt cuãa baån coá thïí cao hún 
bònh thûúâng do caác nguyïn nhên sau: 
- Mùåc nhiïìu quêìn aáo quaá. 
- Vûâa luyïån têåp hoùåc hoaåt àöång maånh. 
- Thúâi tiïët noáng, êím. 
- Lûúång hooác-mön tùng, giaãm (sau khi ruång trûáng, thên nhiïåt cuãa phuå nûä 
thûúâng tùng cao). 
Nïëu thên nhiïåt ào àûúåc tûâ 37o2 - 37o7C trúã lïn, chùæc chùæn laâ baån àaä bõ 
söët. Cêìn phaãi túái baác sô nïëu hiïn tûúång naây xaãy ra: 
- Vúái möåt treã em dûúái 6 thaáng tuöíi. 
- Nïëu thên nhiïåt àûáa treã cûá giûä úã 38o3C (lêëy úã miïång) hay 38o8C (lêëy úã 
hêåu mön) khöng thuyïn giaãm trong suöët 48 giúâ. 
- Cuäng nhû vêåy trong liïìn 5 ngaây, àöëi vúái ngûúâi lúán. Coá caác hiïån tûúång: cöí 
bõ cûáng, àau ngûåc, nön oái, óa chaãy, ài laão àaão, phaát ban, ho, àau tai. 
Hiïån tûúång söët dûúái 40oC laâ bònh thûúâng. Nïëu cao hún 40oC vaâ keáo daâi, 
thò cêìn phaãi chûäa trõ. 
Àïí laâm dõu cún söët, haå thên nhiïåt, baån nïn: 
- Uöëng nûúác hoùåc nûúác traái cêy. Lau ngûúâi bùçng khùn ûúát thêëm nûúác maát 
21oC. 
- Uöëng aspirin hoùåc acetaminophen vúái liïìu lûúång thñch húåp vúái àöå tuöíi 
caách 3-4 giúâ möåt lêìn (nhûäng ngûúâi dûúái 19 tuöíi vaâ nhûäng ngûúâi àau daå daây 
khöng nïn duâng aspirin). 
- Nùçm nghó, khöng hoaåt àöång. 
- Khöng mùåc nhiïìu quêìn aáo hoùåc àùæp chùn, mïìn quaá daây. 
- Traánh cûã àöång maånh. 
3. Chûáng coá gaâu úã da àêìu 
Chûáng naây vö haåi. Laâ möåt chûáng bïånh ngoaâi da thûúâng thêëy úã caác àiïím coá 
caác tuyïën möì höi laâm chöî àoá nhúân vaâ coá caác vaãy trùæng dïî bong ra. Coá ngûúâi bõ 
caã úã löng maây. Caác vaãy gaâu rúi xuöëng vaâ tuå têåp úã vaânh tai, gaáy, rúi xuöëng lûng. 
Ngûúâi ta chûa roä àûúåc nguyïn nhên, nhûng chûáng bïånh naây coá thïí do di truyïìn 
hoùåc tiïëp theo caác hiïån tûúång: 
- Stress, cùng thùèng thêìn kinh. 
- Khöng göåi àêìu luön luön bùçng xaâ phoâng göåi. 
- Ngûúâi coá möì höi dêìu. 
- AÃnh hûúãng thúâi tiïët (noáng, laånh, êím hay khö quaá). Phûúng phaáp töët 
nhêët laâ luön göåi àêìu bùçng xaâ phoâng göåi, chuá yá: 
- Gaäi da àêìu cho hïët gaâu, nhûng àûâng laâm xûúác da. 
- Duâng loaåi xaâ-phoâng chöëng gaâu coá chûáa Selenium sunfit. 
Trûúâng húåp nùång, cêìn àïën baác sô àïí àûúåc chó àõnh duâng caác loaåi thuöëc böi 
coá thaânh phêìn cortisone. 
4. 8 caách chöëng bïånh mêët nguã 
Baån coá bao giúâ mêët nguã khöng? Nïëu coá thò cuäng laâ chuyïån thûúâng thöi vò 
ngûúâi ta ûúác lûúång möîi töëi vêîn coá 30 triïåu ngûúâi Myä úã trong tònh traång naây. 
Hoå coá thïí nguã àûúåc möåt ñt luác múái vaâo giûúâng, túái nûãa àïm hay múâ saáng 
thò thûác giêëc vaâ khöng sao nguã tiïëp àûúåc nûäa. Thêåt ra, nhû vêåy thò khöng phaãi 
laâ hoå khöng nguã àûúåc: hoå chó khöng nguã àêîy giêëc thöi. Tuy vêåy, nïëu hiïån tûúång 
naây quêëy rêìy baån túái 3 tuêìn liïìn, thò àêëy cuäng laâ möåt vêën àïì cêìn chuá yá. 
Sau àêy laâ möåt söë biïån phaáp cêìn aáp duång: 
- Khöng uöëng caâ phï, traâ sau bûäa trûa. Nïn kiïng luön caác loaåi sö-cö-la, 
nûúác uöëng Cola coá chûáa chêët kñch thñch. 
- Boã giêëc nguã trûa, kïí caã nhûäng luác chúåp mùæt möåt laát - àïìu coá aãnh hûúãng 
túái giêëc nguã ban àïm. 
- Trûúác khi nguã nïn tùæm lêu bùçng nûúác noáng àïí caác cú trong ngûúâi àûúåc 
thû giaän. 
- Àoåc truyïån nheå nhaâng hay laâm cöng viïåc gò coá tñnh àïìu àïìu lùåp ài lùåp lai 
àïí khöng phaãi nghô ngúåi gò, nhû àan len chùèng haån. 
- Khöng nïn coi ti vi hoùåc nghe radio, nhûäng loaåi hònh giaãi trñ naây seä laâm 
caác baån thïm mêët nguã. 
- Haäy chuêín bõ chöî nguã thêåt thoaãi maái, tônh mõch, aánh saáng múâ múâ, chùn, 
göëi khùn traãi giûúâng thêåt saåch, nhiïåt àöå phoâng vûâa phaãi, khöng noáng, khöng 
laånh. 
- Khi àaä lïn giûúâng röìi thò khöng nghô gò túái cöng viïåc nûäa. Chó nghô túái 
viïåc nguã yïn têm maâ nguã. 
- Taåo ra nhûäng viïåc laâm theo thöng lïå möîi ngaây, trûúác khi ài nguã nhû: 
khoáa cûãa ra vaâo, àoáng cûãa söí, àaánh rùng, àoåc möåt àoaån truyïån trûúác khi nguã. 
- Àïëm chêåm chêåm trûúác giêëc nguã coá taác duång nhû ngûúâi bõ thöi miïn. 
Nghô túái nhûäng hònh aãnh múâ nhaåt, buöìn teã, lùåp ài, lùåp laåi. 
Nïëu cöë gùæng theo nhûäng biïån phaáp trïn àaä 3 tuêìn, maâ baån vêîn khöng nguã 
àûúåc thò nïn àïën baác sô khaám bïånh àïí xem nïn duâng thuöëc gò hay nïn theo sûå 
hûúáng dêîn thïmcuãa baác sô khoa têm lyá vaâ thêìn kinh. 
5. Bïånh àau mùæt àoã 
Möåt buöíó saáng naâo àoá, khi baån vûâa tónh dêåy, sûãa soaån àoán möåt ngaây múái 
thò chúåt nhêån thêëy mñ mùæt cöìm cöåm, khoá chõu. Nhòn vaâo gûúng, baån thêëy mùæt 
mònh sûng huáp lïn, loâng trùæng con ngûúi àoã quaåch sau möåt lúáp gheân, ró maâu 
vaâng. Vêåy laâ baån àa mùæc bïånh àau mùæt àoã röìi! Àau mùæt àoã laâ möåt chûáng viïm 
bïn trong mi mùæt trïn vaâ dûúái, vaâ loâng trùæng con ngûúi nûäa 
Nguyïn nhên coá thïí do: 
- Phaãn ûáng cuãa mùæt àöëi vúái möåt söë phêën hoa, buåi baám, löng thuá hoùåc nûúác 
bêín, dung dõch myä phêím... 
Vi truâng bïånh àau mùæt taåo ra nhiïìu gheân. Trong caã hai trûúâng húåp vûâa 
kïí, cêín nhoã thuöëc àau mùæt theo sûå chó dêîn cuãa baác sô. Àùæp mùæt bùçng möåt têëm 
gaåc têím thuöëc khaáng sinh. Bïånh seä khoãi sau 2, 3 ngaây chûäa trõ. 
- Möåt loaåi vi-ruát bïånh àau mùæt cuâng bïånh cuám vaâ caãm laånh. Loaåi vi-ruát 
naây sinh ra ñt gheân hún nhûng chaãy nhiïìu nûúác mùæt. Bïånh naây phaãi mêët tûâ 14 
túái 21 ngaây múái khoãi hùèn. 
Sau àêy laâ möåt söë biïån phaáp laâm giaãm bïånh: 
- Khöng àûúåc duâng tay súâ lïn mùæt. Muöën lau, rûãa, phaãi duâng khùn saåch. 
- Nhùæm mùæt laåi vaâ lêëy khùn thêëm nûúác êëm (khöng noáng) àùæp lïn mùæt, möîi 
lêìn àïí lêu chûâng 5 phuát. Laâm nhû vêåy, coá taác duång laâm tan àûúåc möåt phêìn 
nhûäng gheân úã mùæt. 
- Duâng öëng nhoã gioåt àïí nhoã thuöëc. Thuöëc àau mùæt seä laâm àúä ngûáa vaâ dõu 
mùæt. 
- Ngûng tö àiïím mùæt bùçng caác loaåi son, phêën, löng mi giaã. Khöng trao àöíi 
hay duâng chung nhûäng thûá àoá vúái ngûúâi khaác. 
- Khöng duâng bùng, gaåc, vaãi che mùæt. Nhûäng vêåt àoá coá thïí laâm mùæt nhiïîm 
bêín thïm. 
- Ngûng sûã duång caác loaåi kñnh àeo úã mùæt àïí phoáng àaåi (kñnh cuãa ngûúâi thúå 
àöìng höì hay kim hoaân). 
- Rûãa tay luön luön duâng khùn mùåt riïng. Bïånh àau mùæt àoã rêët dïî lêy lan 
tûâ ngûúâi naây qua ngûúâi khaác do tiïëp xuác baân tay, khùn lau... 
Cêìn túái baác sô nïëu tûå chûäa maâ bïånh khöng àúä sau 2, 3 ngaây, hoùåc thêëy 
mùæt àau nhûác vaâ nhòn ra aánh saáng bõ choái. 
6. Chùæp mùæt 
Chùæp mùæt coá thïí do möåt maåch nhoã úã mi mùæt bõ viïm nhiïîm. Chùæp mùæt coá 
thïí laâ möåt chêëm laâm cöåm mùæt vaâ cuäng coá thïí phaát triïín thaânh möåt haåt maâu àoã, 
gêy àau nhûác. 
Trûúác khi bõ lïn chùæp, coá thïí coá nhûng triïåu chûáng sau: 
- Thêëy ngûáa mi mùæt 
- Búâ mi coá maâu àoã 
- Caãm thêëy cöåm 
- Súâ vaâo thêëy caãm giaác khaác nhûäng àiïím khaác. Thoaåt àêìu, muån chùæp xuêët 
hiïån vúái caái àêìu nhoã, maâuvaâng vò bïn trong coá muã. Sau àoá chêëm vaâng núã dêìn 
thaânh haåt vaâ vúä. 
Khi coá chùæp, nïn: 
- Àùæp lïn mùåt miïëng gaåc thêëm nûúác êëm (khöng noáng) möîi ngaây 3-4 lêìn. 
Möîi lêìn tûâ 5 àïën 10 phuát. 
- Traánh àïí mùæt buåi bêín. 
- Khöng àûúåc súâ, nùæn chöî bõ chùæp, duâ baån söët ruöåt muöën nùån ra ngay. 
- Phêìn lúán muån chùæp àïìu coá thïí tûå chûäa úã gia àònh. Thûúâng sau 1, 2 ngaây 
muån chùæp seä khoãi. Nïëu quaá thúâi gian àoá, chùæp vêîn coân múái cêìn hoãi yá kiïën cuãa 
baác sô àïí duâng thïm thuöëc khaáng sinh. 
7. Mùæt mïåt moãi vò maáy tñnh 
Nhûäng ngûúâi phaãi laâm viïåc vúái maáy tñnh úã cöng súã thûúâng kïu than vïì àöi 
mùæt bõ moãi mïåt keâm vúái nhûäng chûáng àau lûng, nhûác vai vaâ thêìn kinh cùng 
thùèng. 
Tuy maân hònh cuãa maáy khöng phaát ra nhûäng tia coá haåi, nhûng hiïån tûúång 
ngöìi lêu úã möåt tû thïë, nhòn lêu vaâo möåt loaåi aánh saáng múâ, phaãi chuá yá theo doäi 
caác haâng chûä nhoã, àoá laâ nguyïn nhên cuãa nhûäng hiïån tûúång trïn. Nhûäng ngûúâi 
nùång "duyïn núå" vúái maáy vi tñnh nhû thïë, coá thïí laâm giaãm nhûäng taác àöång 
khöng töët cuãa maáy vúái mònh bùçng caác biïån phaáp sau: 
Àïí baão vïå mùæt: 
- Nïn àùåt maáy xa cûãa söí àïí traánh bõ choái vò aánh saáng trûåc tiïëp ngoaâi trúâi, 
hay aánh saáng phaãn chiïëu trïn mùåt hònh vaâo mònh. Nhûäng àeân tûâ trêìn roåi 
xuöëng nïn cho qua kñnh múâ. Nïëu coá àiïìu kiïån, àùåt thïm têëm chöëng choái trûúác 
maân hònh. Nïn àïí nhûäng giêëy túâ cêìn nhòn luác laâm viïåc vúái maáy 
ÚÃ gêìn mùæt àïí dïî àoåc. Thûúâng,  ...  
- Nïëu baån caãm thêëy mònh söët ruöåt, khöng àûúåc bònh tônh trong cuöåc hoåp 
thò laåi caâng khöng nïn uöëng. Vò luác naây baån coá thïí uöëng nhanh vaâ nhiïìu hún 
luác bònh thûúâng. Àiïìu àoá laâm baån thïm noáng tñnh, dïî àûa túái nhûäng kïët quaã 
khöng coá lúåi cho mònh. 
Nïëu baån sùæp vaâo möåt bûäa tiïåc àïí noái chuyïån vïì cöng viïåc laâm ùn, nïn: 
Chó uöëng 1 ly khai võ. Chó nhêëp miïång hoùåc khöng uöëng seä töët hún. 
- Nïëu coá sêm banh, chó nïn nhêm nhi, chêåm. 
- Luác vaâo tiïåc, nïn uöëng nûúác. 
- Traánh uöëng caån ly. 
202. Sau khi quaá cheán 
Töëi höm qua, húi say vò quaá cheán nïn saáng nay baån caãm thêëy àau àêìu, 
buång nön nao, tai uâ, thêåt khoá chõu. Khöng laâm sao chûäa hïët àûúåc traång thaái àoá. 
Tuy vêåy, coá thïí Laâm cho cún khoá chõu dõu ài bùçng caách. 
- Nùçm nghó, caâng lêu caâng töët. 
- Traánh aánh saáng choái, aánh nùæng hay àeân. 
- Uöëng aspirin. 
Baån coá thïí traánh àûúåc traång thaái naây, nïëu: 
- Trong bûäa tiïåc, ùn nhiïìu chêët beáo, thõt vaâ pho-maát coá thïí laâm baån àúä nön 
nao vaâ tim àêåp maånh khi ùn cuâng vúái uöëng rûúåu. 
- Nïn nhúá caác loaåi rûúåu nhû: bourbon, scotch, vang àoã, rûúåu àaâo coá chûáa 
nhûäng chêët coá taác duång laâm ngûúâi uöëng bõ khoá chõu lêu hún rûúåu gin vaâ vodka. 
- Töët nhêët laâ khöng bao giúâ nïn uöëng quaá sûác. 
203 Baån coá phaãi laâ ngûúâi nghiïån khöng? 
Muöën biïët baån chó laâ ngûúâi biïët uöëng rûúåu, uöëng vò ham vui hay baån àaä 
sùæp nghiïån, hoùåc laâ dên nghiïån chñnh cöëng röìi, xin haäy traã lúâi caác cêu hoãi sau 
àêy bùçng: "Coá" hay "Khöng" röìi cöång kïët quaã laåi: 
1. Baån coá bao giúâ coá yá àõnh thöi uöëng rûúåu 1 tuêìn, nhûng röìi chó nghó àûúåc 
coá vaâi ngaây khöng? 
2. Baån coá ngaåi rùçng coá ngûúâi thöi cöång taác vúái baån trong cöng viïåc laâm ùn 
vò biïët baån uöëng rûúåu khöng? 
8. Coá bao giúâ baån thay rûúåu naây bùçng loaåi rûúåu khaác vò nghô rùçng loaåi 
rûúåu múái naây àúä say hún khöng? 
4. Nùm ngoaái, baån coá uöëng lêìn naâo vaâo luác saáng súám khöng? 
5. Baån coá ûúác ao mònh àûúåc nhû anh chaâng A, B naâo àoá coá khaã nùng uöëng 
nhiïìu maâ khöng say khöng? 
6. Nùm ngoaái baån àaä gùåp möåt cêu chuyïån rùæc röëi naâo vò rûúåu hay chûa? 
8. Coá lêìn naâo, sau möåt bûäa tiïåc rûúåu baån laåi ài uöëng tiïëp hoùåc coá yá àõnh ài 
tiïëp vò chûa àûúåc uöëng " àaä àúâi " trong bûäa tiïåc khöng? 
9. Coá bao giúâ baån tuyïn böë: "Töi coá thïí boã rûúåu bêët cûá luác naâo!", nhûng sau 
àoá laåi bõ say khöng? 
10 Baån àaä phaãi nghó viïåc bao giúâ vò höm trûúác uöëng nhiïìu rûúåu hay 
khöng? ' 
11. Baån àaä bõ "xón" lêìn naâo vò rûúåu chûa? 
12. Coá bao giúâ baån coá yá nghô: “àúâi naây maâ khöng coá rûúåu thò seä ra caái quaái 
gò" khöng? 
Nïëu töíng söë lúâi, “coá" tûâ 4 trúã lïn, thò baån cêìn phaãi coá ngûúâi giuáp àúä àïí khoãi 
trúã thaânh möåt tay "Moåt rûúåu" röìi àêëy. 
204. Nhúâ ai giuáp mònh boã rûúåu 
Nhûäng núi baån coá thïí nhúâ giuáp àúä mònh cai rûúåu, göìm: 
1. Têm lyá trõ liïåu - Möåt chuyïn gia cho möåt ngûúâi cai nghiïån hay cho caã 
möåt nhoám àïìu rêët töët, àïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïì vïì tû tûúãng hoùåc têm lyá, 
nhûäng phaãn ûáng cuãa cú thïí trong quaá trònh cai rûúåu. 
2. Nhoám höî trúå - Nhûäng ngûúâi cai rûúåu coá thïí töí chûác thaânh nhoám àïí giuáp 
àúä, khuyïën khñch hoùåc giaãi quyïët giuâm cho nhau nhûäng khoá khùn trùæc trúã, 
trong thúâi gian cai. 
3. Duâng dûúåc liïåu - Baác sô coá thïí cho baån duâng chêët disulflram, laâ möåt 
chêët laâm cho mònh thêëy khoá chõu khi uöëng rûúåu.. 
4. Trung têm cai nghiïån - Laâ nhûäng àiïím laâm viïåc phöëi hoåp vúái caác bïånh 
viïån, viïån an dûúäng àïí àiïìu trõ bïånh àïí giuáp nhûäng ngûúâi cai nghiïån rûúåu. 
5. Baác sô gia àònh - Baác sô chuyïn lo sûác khoeã cho gia àònh cuãa baån àaä biïët 
roä tònh hònh uöëng rûúåu vaâ caác bïånh vïì rûúåu cuãa baån nhû thïë naâo röìi. Búãi vêåy, 
öng ta seä àïì ra caách chûäa trõ hoùåc phûúng phaáp cai rûúåu cho baån möåt caách saát 
vúái thûåc tïë hún. 
6. Haäng baão hiïím vïì caác vêën àïì gia àònh - Nhiïìu cöång àöìng coá liïn hïå vúái 
caác haäng baão hiïím hoùåc caác dõch vuå vïì gia àònh, giuáp thên chuã boã rûúåu haäy tòm 
trong cuöën niïn giaám àiïån thoaåi àïí biïët söë àiïån thoaåi cuãa caác töí chûác àoá. 
7. Cha àaåo - Haäy noái yá àõnh töët laânh "muöën boã rûúåu' cuãa baån àïí àûúåc sûå 
giuáp àúä, theo doäi vaâ khuyïën khñch cuãa võ CHA àõa phûúng hay võ Cha Àúä Àêìu. 
205 Haäy daåy con chaáu baån: khöng uöëng rûúåu? 
Uöëng rûúåu, nhêåu nheåt khöng phaãi chó laâ vêën àïì cuãa ngûúâi lúán. Ngaây xûa, 
lûáa tuöíi nhoã, nhêët laâ úã tuöíi gêìn trûúãng thaânh, cuäng uöëng rûúåu, gêy ra nhûäng 
hêåu quaã thêåt àaáng lo ngaåi: 
- Gêy nhûäng tai naån giao thöng; 
- Phaá haåi cuãa caãi cuãa gia àònh, coá nhûäng haânh àöång baåo lûåc, haånh kiïím 
bêët haão. 
- Trònh àöå vùn hoaá thêëp keám; 
- Gêy mêët trêåt tûå trong xaä höåi; 
- Gêy ra nhûäng vêën àïì cùng thùèng - stress, laâm cho cöång àöìng phaãi tòm 
caách àöëi phoá. 
Baån cêìn phaãi biïët roä vïì caác con chaáu trong nhaâ coá uöëng rûúåu hay khöng. 
Àïí giaáo duåc lúáp treã vïì vêën àïì naây, caác bêåc cha meå phaãi àïí caác con chaáu noi 
gûúng: 
- Töët nhêët laâ ngûúâi lúán khöng uöëng rûúåu. Hoùåc nïëu uöëng, phaãi biïët giûä 
mònh coá chûâng mûåc. Thûúâng thò con cuãa ngûúâi nghiïån rûúåu cuäng dïî nghiïån 
rûúåu hún 4 lêìn so vúái con cuãa nhûäng ngûúâi khöng uöëng rûúåu. 
- Luön luön toã thaái àöå chùm soác, yïu thûúng vaâ lo lùæng cho tûúng lai cuãa 
chuáng. 
- Chuá yá töí chûác caác cuöåc hoåp mùåt, ài nghó caã gia àònh v v... Khöng khñ vaâ 
nïì nïëp cuãa gia àònh dïî thu huát con caái vaâ ngùn chùån chuáng khoãi bõ caác aãnh 
hûúãng vaâ sinh hoaåt khöng töët cuãa xaä höåi löi keáo. 
- Noái chuyïån thùèng thùæn vaâ cúâi múã vúái caác con caái vaâ taác haåi cuãa rûúåu vaâ yá 
kiïën cuãa böë meå vïì vêën àïì con caái uöëng rûúåu. Phaãi ngùn chùån trûúác khi chuáng 
vûúáng sêu vaâo vêën àïì naây. 
- Dùån con chaáu khöng bao giúâ lïn xe coá ngûúâi laái xe àang say rûúåu. Thaâ 
àúåi böë meå túái àoán hoùåc nghô caách khaác àïí vïì nhaâ hún laâ trao phoá tñnh maång 
mònh cho tûã thêìn. 
206. Nïëu biïët ai duâng thuöëc nguã quaá liïìu, haäy àûa ài cêëp cûáu ngay! 
Horses, Harry, Scag, Junk, Lords, Schoolboy, Morpho, Hocus, Uncie, 
Powder, Joy, Snow, Miss Em ma, Dollies. Àêëy laâ tïn nhûäng àûúâng phöë úã Myä coá 
baán thuöëc nguã, thuöëc gêy mï, maâ ai cuäng biïët. Ngoaâi ra, coân caã nhûäng loaåi 
thuöëc cêëm, bõ liïåt vaâo loaåi ma tuyá nhû heroni, morphin vaâ cocain. 
Ngûúâi duâng quaá liïìu caác loaåi dûúåc phêím naây thûúâng coá caác triïåu chûáng 
nhû: 
- Traång thaái bõ kñch thñch bêët thûúâng; 
- Ngûúâi àúâ àêîn, thúâ ú vúái moåi viïåc chung quanh; 
- Tñnh khñ thay àöíi bêët thûúâng; 
- Àöìng tûã mùæt bõ thu heåp; 
- Da mêín àoã; 
- Muäi àoã, chaãy maáu cam; 
- Chên, tay coá nhiïìu vïët seåo vò chñnh thuöëc. 
Ngûúâi duâng thuöëc quaá liïìu, coá caác triïåu chûáng nhû: 
- Àöìng tûã mùæt co heåp. 
- Da taái, ûúát möì höi. 
- Maåch chêåm 
- Húi thúã ngùæn 
- Co giêåt 
- Ngêët. 
Nïëu biïët ai coá nhûäng triïåu chûáng trïn vò duâng caác loaåi thuöëc an thêìn, 
thuöëc mï, thuöëc nguã quaá hïëu, phaãi goåi xe cêëp cûáu vaâ àûa ngay túái bïånh viïån 
hay traåm y tïë gêìn nhêët. 
207 Laâm thïë naâo àïí biïët con chaáu mònh coá dñnh túái ma tuyá khöng? 
Möåt söë cha meå coá con àaä lúán trûúác khi nguã cuäng nïn múã mùæt àïí canh 
phoâng con caái. Tuöíi múái lúán rêët dïî phaåm vaâo nhûäng chuyïån sai lêìm khoá maâ 
tûúãng tûúång nöíi. Trong söë caác vêën àïì cêìn quan têm nguy hiïím nhêët laâ vêën àïì 
ma tuyá. Khöng coá gò àaáng lo vaâ buöìi bùçng coá möåt àûáa con trai hay con gaái dñnh 
vaâo chuyïån huát, chñch ma tuyá. 
Nïëu coá nhûäng àûáa treã huát ma tuyá, thò hiïån tûúång àêìu tiïn böë meå coá thïí 
nhêån thêëy laâ quêìn aáo, giûúâng nïåm, chùn göëi cuãa chuáng coá muâi khoái thuöëc, hoùåc 
möåt muâi laâ laå. Ngoaâi ra chuáng coân coá caác hiïån tûúång sau: 
- Luön cêìn tiïìn, túái mûác coá thïí ùn cùæp. 
- Coá 1, 2 àûáa baån thûúâng gùåp gúä nhau trong thúâi gian ngùæn (vò chó àïí huát 
chñch), têm traång thay àöíi thêët thûúâng, dïî noáng giêån hoùåc súå sïåt. 
- Ùn hoùåc nguã nhiïìu hún bònh thûúâng. 
- Ngûúâi suát cên mau choáng. 
- Veã ngûúâi uã ruä, thêët voång. 
- Thúâ ú vúái moåi viïåc chung quanh, khöng chuá yá vúái vïå sinh quêìn aáo, ùn 
mùåc löi thöi. 
- Che giêëu moåi ngûúâi trong gia àònh vïì caác baån beâ cuãa mònh, nhêët laâ söë 
baån múái quen. 
- Tri thûác suát keám. 
Nïëu thêëy con caái coá caác hiïån tûúång nhû trïn, cêìn phaãi noái thùèng thùæn vúái 
chuáng rùçng böë meå àang nghi chuáng huát chñch ma tuyá. Phaãi bònh tônh giaãng giaãi 
cho chuáng thêëy taác haåi cuãa rûúåu vaâ ma tuyá àöëi vúái nhên phêím, sûác khoeã vaâ 
tûúng lai cuãa chuáng. 
Ma tuyá coân khiïën chuáng coá thïí phaåm phaáp. Phaãi cûúng quyïët àöëi vúái con 
caái vïì vêën àïì naây vaâ cho chuáng biïët chûúng trònh haânh àöång cuãa böë meå vaâ gia 
àònh àïí ngùn caãn vaâ löi chuáng ra khoãi con àûúâng nghiïån ngêåp ma tuyá. 
Taåi sao khöng nïn huát MARIJUANA? 
ÚÃ Myä, Marijuana laâ möåt loaåi ma tuyá úã daång thuöëc huát nhû thuöëc laá, àûúåc 
nhiïìu ngûúâi biïët túái. Noá coá thïí laâm cho ngûúâi huát coá aão giaác, thêëy vui thñch 
trong loâng nhûng laåi laånh nhaåt vúái moåi ngûúâi vaâ moåi vêåt chung quanh, laâm 
loâng trùæng mùæt bõ àoã, tùng nhõp àêåp cuãa tim, ùn àûúåc nhiïìu hún luác bònh 
thûúâng, àêìu oác choaáng vaáng vaâ mêët trñ nhúá trong thúâi gian ngùæn. 
Boån treã thûúâng àua nhau, bùæt trûúác, thaách àöë nhau huát, coi nhû möåt troâ 
vui giöëng nhû bùæt chûúác möåt ngûúâi uöëng rûúåu vaâ huát thuöëc laá. Thêåt laâ möåt viïåc 
sai lêìm tai haåi. 
Caác bêåc cha meå cêìn ngùn chùån vaâ chó baão cho con caái sûå tai haåi cuãa 
Msnjuana nhû: 
- Ngûúâi huát Marijuana röìi laái xe cuäng nhû ngûúâi say rûúåu, dïî gêy tai naån. 
- Huát möåt mêíu marijuana bùçng huát 16 àiïëu thuöëc laá, coá taác duång suy 
giaãm sûác lûåc. 
- Vúái phaái nam marñjauna laâm suy giaãm: lûúång tinh truâng, söë tïë baâo maáu, 
lûúång testoterone laâ hooácmön sinh duåc nam. Do àoá, coá thïí àûa túái hiïån tûúång 
suy yïëu sinh lûåc hoùåc bêët lûåc. 
- Vúái nûä, marijauna coá thïí laâm sêíy thai. 
- Marijauna laâm ngûúâi huát mêët trò nhúá, mêët khaã nùng suy nghô vaâ nhêån 
xeát, mïåt moãi vaâ àêìn àöån. 
Noái chung, manjauna coá haåi cho naäo, phöíi, tim vaâ moåi cú quan trong cú 
thïí. 
Caác chêët khoái vaâ húi àïìu coá haåi. 
Khöng phaãi chó coá khoái thuöëc laá vaâ ma tuyá múái coá haåi, maâ hêìu hïët caác loaåi 
khoái vaâ húi àïìu khöng töët vúái sûác khoeã cuãa con ngûúâi, nhêët laâ àöëi vúái caác treã em 
tûâ 12 tuöíi trúã xuöëng, nhû caác chêët sún, keo, chêët àaánh moáng tay, chêët têíy rûãa, 
keo bùçng chêët deão v.v... Ngûúâi hñt phaãi nhiïìu chêët húi naây thûúâng bõ: 
- Ho, buöìn nön, hùæt húi, choáng mùåt, coá aão giaác. 
- treã em hñt phaãi nhûäng húi, khoái àöåc coá thïí bõ bïånh mêët maáu, bïånh baåch 
cêìu vaâ chïët bêët thònh lònh. 
208. Chúá àïí cocaine mï hoùåc! 
Trûúác nùm 1970, ngûúâi ta chó coi cocaine laâ möåt loaåi biïåt dûúåc coá khaã nùng 
laâm an thêìn, giaãm àau rêët hiïåu nghiïåm. Ngûúâi ta chó nghô àïën ûu àiïím cuãa noá 
maâ ñt nghô àïën taác haåi cuãa noá. Cocaine coá thïí laâm cho ngûúâi duâng noá thêëy tónh 
taáo, saãng khoaái, nhûng dêìn dêìn trúã thaânh nghiïån. 
Thiïëu cocaine, ngûúâi nghiïån bõ röëi loaån caã vïì têm lyá vaâ sinh lyá, khöng thïí 
laâm àûúåc viïåc gò caã. Trûúác kia, khi coá möåt böå phêån trong cú thïí bõ àau, ngûúâi ta 
duâng cocaine àïí giaãm àau. Bêy giúâ bõ nghiïån röìi, nïëu thiïëu cocaine thò toaân böå 
cú thïí bõ àau. Ngûúâi nghiïån coá thïí nhai, chñch, hñt cocaine vaâ phuå thuöåc vaâo noá 
suöët cuöåc àúâi. 
Duâng cocaine quaá liïìu lûúång, taác duång cuãa noá coá thïí keáo daâi tûâ 2 àïën 4 
ngaây, vúái caác triïåu chûáng: ho, ruä rûúåi hay lïn cún àau tim àöåt ngöåt. Ngûúâi duâng 
cocaune lêìn àêìu coá thïí bõ nhû vêåy. 
Sûã duång cocaine, phaãi: 
- Suy nghô túái taác haåi cuãa cocaine. 
- Àùåt ra mûác àöå sûã duång cocaine túái àêu, röìi coá kïë hoaåch boã dêìn dêìn, 
khöng duâng nûäa. 
- Khöng duâng cocaine nhiïìu lêìn trong ngaây, hoùåc nhiïìu ngaây liïìn. 
- Khöng nïn giêëu baån vaâ gia àònh vïì viïåc mònh duâng cocaine. Nhúá laâ 
cocaine coá haåi vúái sûác khoeã, cöng viïåc vaâ quan hïå cuãa baãn thên mònh vúái caác 
ngûúâi khaác. 
Nïëu baån thêëy baãn thên mònh hoùåc ngûúâi thên coá thïí àaä nghiïån cocaine, 
phaãi noái ngay vúái baác sô àïí tòm caách chûäa trõ. 
209. Haäy Cêín thêån, khi duâng valium? 
Valium hay Diazepan àûúåc coi laâ thuöëc an thêìn thöng duång. Nhûng duâng 
luön, coá thïí nghiïån. Ngûúâi duâng liïìn 2, 4 tuêìn coá thïí thêëy caác triïåu chûáng: 
- Coá caãm giaác lo súå, xuác àöång; 
- Thêìn kinh cùng thùèng, höët hoaãng, höìi höåp; 
- Khaã nùng ngûãi vaâ nïëm (muâi võ) giaãm; 
- Khoá nguã; 
Toám laåi, tònh hònh sûác khoeã cuãa baån coá thïí xêëu hún trûúác khi duâng thuöëc. 
Nïëu thêëy vêåy, nïn túái hoãi baác sô àiïìu trõ àïí coá biïån phaáp cùæt, giaãm liïìu lûúång vaâ 
thúâi gian duâng thuöëc. 
Nïëu cêìn duâng thuöëc, àïí traánh khöng bõ nghiïån, nïn nhúá: 
- Chó àûúåc duâng liïìu lûúång ñt. 
- Khöng àûúåc duâng liïìn quaá 3-4 tuêìn. 
- Khi caãm thêëy thuöëc khöng coá taác duång an thêìn nûäa, phaãi ngûng duâng 
ngay. 
- Nïn duâng caách quaäng 2 ngaây hoùåc theo àuáng sûå chó àõnh cuãa baác sô. 
Khi àaä uöëng valium, khöng àuâng thïm caác thuöëc an thêìn khaác. 
- Khöng àûúåc uöëng rûúåu trong thúâi gian duâng thuöëc 
- Phuå nûä coá thai, nghi vêën coá thai hoùåc coá yá àõnh thuå thai khöng àûúåc 
duâng thuöëc, valium coá aãnh hûúãng khöng töët túái sûå phaát triïín cuãa caái thai. 
210 Haäy cêín thêån khi duâng thuöëc nguã 
Ñt ai nghô rùçng: chuáng ta coá thïí nghiïån thuöëc nguã cuäng nhû nghiïån rûúåu. 
Nïëu baån duâng thuöëc nguã liïìn liïìn trong 2 tuêìn baån seä thêëy hònh nhû thuöëc bõ 
giaãm taác duång. Thñ duå, trûúác àêy baån chó uöëng möåt viïn thuöëc àaä nguã àûúåc, nay 
phaãi cêìn túái 1,5 viïn, röìi túái 2 viïn... 
Ngûúâi lúán tuöíi, ngûúâi giaâ cêìn cêín thêån hún khi duâng thuöëc, vò khaã nùng 
tiïëp nhêån thuöëc úã ngûúâi giaâ thêëp hún úã ngûúâi trung niïn vaâ thanh niïn. 
Nïëu coá thïí baån àaä túái giai àoaån sùæp nghiïån thuöëc röìi, baån seä coá caác triïåu 
chûáng: 
- Duâng buöíi töëi trûúác khi nguã, vûúåt quaá 2 tuêìn lïî. 
- Caâng ngaây caâng muöën duâng liïìu cao hún. 
- Baån àaä tûå àöång tùng liïìu, khöng coá yá kiïën cuãa baác sô. 
Ngûúâi duâng quaá liïìu thuöëc nguã khi bõ phaãn ûáng thûúâng noái lùæp bùæp lñu 
lûúäi, ngûúâi lú mú, àúâ àêîn, khöng têåp trung suy nghô àûúåc, nguã triïìn miïn vaâ coá 
thïí chïët. 
Cêìn phaãi àûa ngay túái núi cêëp cûáu. 
Nïëu baån caãm thêëy mònh nghiïån thuöëc, cêìn phaãi cho baác sô biïët àïí coá biïån 
phaáp ngûng thuöëc.