Luận án Đặc điểm dịch tễ học bệnh tay chân miệng và hiệu quả một số giải pháp can thiệp phòng chống dịch tại tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC 
BÙI DUY HƯNG 
ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
VÀ HIỆU QUẢ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CAN THIỆP 
PHÒNG CHỐNG DỊCH TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC 
THÁI NGUYÊN - 2021 
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC 
BÙI DUY HƯNG 
ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
VÀ HIỆU QUẢ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CAN THIỆP 
PHÒNG CHỐNG DỊCH TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN 
Chuyên ngành: Y tế công cộng 
Mã số: 9720701 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC 
Người hướng dẫn khoa học: 
1. PGS.TS NGUYỄN MINH TUẤN 2. PGS.TS HẠC VĂN VINH 
THÁI NGUYÊN - 2021 
i 
LỜI CAM ĐOAN 
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết 
quả được trình bày trong luận án là trung thực và chưa được ai công bố trong 
bất kỳ công trình khoa học nào. Nếu sai, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm. 
Thái Nguyên, tháng 5 năm 2021 
Tác giả luận án 
ii 
LỜI CẢM ƠN 
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Nguyễn Minh Tuấn và 
PGS.TS Hạc Văn Vinh là những người thầy đã tận tình hướng dẫn và động 
viên tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. 
Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới cơ sở đào tạo Đại học Thái Nguyên, 
đơn vị đào tạo trường Đại học Y- Dược Thái Nguyên đã tạo điều kiện để tôi 
hoàn thành khóa học và trình bày luận án. 
Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh 
Thái Nguyên và Trung tâm Y tế huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên là hai đơn 
vị y tế đã tạo điều kiện cung cấp số liệu cũng như phối hợp để tôi tiến hành 
chương trình can thiệp và hoàn thành luận án. 
Tôi xin cảm ơn đến các đồng nghiệp và bạn bè đã động viên, chia sẻ 
những kinh nghiệm trong quá trình tôi hoàn thành luận án. 
Với tình cảm thân thương nhất, tôi xin dành cho những người thân yêu 
trong gia đình, nơi đã tạo điều kiện tốt nhất, là điểm tựa, nguồn động viên tinh 
thần giúp tôi thêm nghị lực trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận án. 
Thái Nguyên, tháng 5 năm 2021 
Tác giả luận án 
iii 
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 
ATVSTP An toàn vệ sinh thực phẩm 
BC Biến chứng 
BCĐ Ban chỉ đạo 
BTN Bệnh truyền nhiễm 
BYT Bộ Y tế 
CBYT Cán bộ y tế 
CSHQ Chỉ số hiệu quả 
CSSKBĐ Chăm sóc sức khỏe ban đầu 
CSSKND Chăm sóc sức khỏe nhân dân 
CSYT Cơ sở y tế 
ĐTNC Đối tượng nghiên cứu 
DTTS Dân tộc thiểu số 
EV 71 Enterovirus 71 
GVMN Giáo viên mầm non 
HQCT Hiệu quả can thiệp 
KAP Kiến thức, thái độ, thực hành 
KCB Khám chữa bệnh 
KSBT Kiểm soát bệnh tật 
NCSK Nói chuyện sức khỏe 
NCST Người chăm sóc trẻ 
NTTCST Người trực tiếp chăm sóc trẻ 
NVYT Nhân viên y tế 
PCD Phòng chống dịch 
RTXP Rửa tay xà phòng 
SR-KST-CT Sốt rét- Ký sinh trùng- Côn trùng 
TCM Tay chân miệng 
THCS Trung học cơ sở 
THPT Trung học phổ thông 
TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh 
iv 
TT- GDSK Truyền thông giáo dục sức khỏe 
TTKSBT Trung tâm kiểm soát bệnh tật 
TTYT Trung tâm y tế 
TƯ Trung ương 
TVSK Tư vấn sức khỏe 
TYT Trạm y tế 
UBND Ủy ban nhân dân 
YTCS Y tế cơ sở 
YTDP Y tế dự phòng 
YTTB Y tế thôn bản 
v 
MỤC LỤC 
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i 
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii 
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... iii 
MỤC LỤC ............................................................................................................. v 
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... ix 
DANH MỤC HỘP ............................................................................................. xii 
ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................... 1 
Chương 1. TỔNG QUAN ................................................................................... 3 
1.1. Đặc điểm chung của bệnh tay chân miệng .................................................... 3 
1.1.1 Khái niệm bệnh tay chân miệng .................................................................. 3 
1.1.2 Tác nhân gây bệnh tay chân miệng ............................................................ 3 
1.1.3 Chẩn đoán bệnh tay chân miệng .................................................................. 3 
1.1.4 Điều trị bệnh tay chân miệng ...................................................................... 7 
1.1.5 Phòng bệnh và xử lý trường hợp bệnh/ổ dịch bệnh ................................... 7 
1.2. Đặc điểm dịch tễ bệnh tay chân miệng trên Thế giới và tại Việt Nam ....... 10 
1.2.1 Tình hình dịch bệnh tay chân miệng trên thế giới .................................... 10 
1.2.2 Tình hình dịch bệnh tay chân miệng tại Việt Nam ................................... 14 
1.2.3 Một số yếu tố ảnh hưởng đến sự lưu hành dịch bệnh tay chân miệng .... 17 
1.3. Đáp ứng phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở ......................................... 27 
1.3.1 Khái niệm về đáp ứng phòng chống dịch bệnh ........................................ 27 
1.3.2 Khả năng cảnh báo sớm dịch bệnh tay chân miệng ................................. 28 
1.3.3 Hệ thống giám sát, phòng chống dịch tại Việt Nam ................................. 29 
1.3.4 Hệ thống giám sát dịch bệnh tại tỉnh Thái Nguyên .................................. 30 
1.3.5 Sự tham gia của tuyến y tế cơ sở và cộng đồng trong phòng chống dịch 
bệnh truyền nhiễm ....................................................................................... 33 
1.4. Một số giải pháp can thiệp phòng chống dịch tay chân miệng ................... 34 
vi 
1.4.1 Một số giải pháp phòng chống dịch bệnh tay chân miệng ...................... 34 
1.4.2 Hiệu quả một số giải pháp can thiệp ......................................................... 37 
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 41 
2.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 41 
2.2. Địa điểm, thời gian nghiên cứu .................................................................... 42 
2.2.1 Địa điểm nghiên cứu: ................................................................................ 42 
2.2.2 Thời gian nghiên cứu: ............................................................................... 44 
2.3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 44 
2.3.1 Thiết kế nghiên cứu: .................................................................................. 44 
2.3.2 Cỡ mẫu và chọn mẫu cho nghiên cứu mô tả ............................................. 45 
2.3.3 Cỡ mẫu và chọn mẫu cho nghiên cứu can thiệp ....................................... 47 
2.3.4 Cỡ mẫu và chọn mẫu cho nghiên cứu định tính ........................................ 48 
2.3.5 Nội dung can thiệp .................................................................................... 50 
2.3.6 Chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................................... 53 
2.4. Tiêu chuẩn đánh giá...................................................................................... 55 
2.4.1 Phân độ lâm sàng bệnh tay chân miệng ................................................... 55 
2.4.2 Phân loại ổ dịch tay chân miệng............................................................... 57 
2.4.3 Tiêu chuẩn chấm điểm và phân loại mức độ KAP ................................... 57 
2.4.4 Tiêu chuẩn chấm điểm và đánh giá bằng bảng kiểm cho nhân viên y tế .... 58 
2.4.5 Kỹ năng đáp ứng phòng chống dịch ......................................................... 58 
2.4.6 Sự tham gia của cộng đồng trong công tác phòng chống dịch ................ 58 
2.5. Phương pháp thu thập thông tin ................................................................... 60 
2.5.1 Hồi cứu số liệu sẵn có ............................................................................... 60 
2.5.2 Phỏng vấn .................................................................................................. 60 
2.5.3 Quan sát: ................................................................................................... 60 
2.5.4 Phỏng vấn sâu ............................................................................................ 60 
2.5.5 Thảo luận nhóm ......................................................................................... 60 
vii 
2.6. Phương pháp xử lý số liệu: ........................................................................... 61 
2.7. Phương pháp khống chế sai số ..................................................................... 62 
2.8. Đạo đức trong nghiên cứu ............................................................................ 62 
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 64 
3.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh tay chân miệng tại tỉnh Thái Nguyên, giai 
đoạn 2011- 2015 .......................................................................................... 64 
3.2. Đáp ứng phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở và sự tham gia của cộng 
đồng tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................................................. 68 
3.2.1 Đáp ứng phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở...................................... 68 
3.2.2 Sự tham gia của cộng đồng trong phòng chống dịch bệnh tay chân miệng.. 77 
3.3. Hiệu quả can thiệp nâng cao năng lực phòng chống dịch của tuyến y tế 
cơ sở và cải thiện hành vi người chăm sóc trẻ trong phòng chống bệnh 
tay chân miệng ........................................................................................ 83 
3.3.1 Nâng cao năng lực phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở ...................... 85 
3.3.2 Cải thiện hành vi của người chăm sóc trẻ ................................................ 92 
3.3.3 Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về hiệu quả của chương trình can thiệp .... 98 
Chương 4. BÀN LUẬN .................................................................................. 101 
4.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh tay chân miệng tại tỉnh Thái Nguyên, giai 
đoạn 2011- 2015 ....................................................................................... 101 
4.1.1. Tỷ lệ mắc bệnh tay chân miệng tại tỉnh Thái Nguyên ........................... 101 
4.1.2. Diễn biến bệnh tay chân miệng tỉnh Thái Nguyên, năm 2011-2015 .... 103 
4.2. Đáp ứng phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở và sự tham gia của cộng 
đồng tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. .............................................. 104 
4.2.1 Đáp ứng phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở................................... 104 
4.2.2 Sự tham gia của cộng đồng trong phòng chống dịch tay chân miệng... 112 
4.3. Hiệu quả can thiệp nâng cao năng lực phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở 
và cải thiện hành vi người chăm sóc trẻ trong phòng chống tay chân miệng . 124 
viii 
4.3.1 Nâng cao năng lực phòng chống dịch của tuyến y tế cơ sở ................... 125 
4.3.2 Cải thiện hành vi của người chăm sóc trẻ ........................................ 130 
4.3.3 Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về chương trình can thiệp ........... 134 
4.3.4 Khả năng duy trì và nhân rộng hoạt động can thiệp ............................ 136 
4.4. Một số hạn chế của đề tài .......................................................................... 137 
KẾT LUẬN ...................................................................................................... 139 
KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................. 141 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 142 
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐƯỢC CÔNG BỐ. ... 154 
PHỤ LỤC 
ix 
DANH MỤC BẢNG 
Bảng 2.1. Số lượng giáo viên mầm non tại các xã nghiên cứu ....................... 46 
Bảng 2.2. Cỡ mẫu cho nghiên cứu định tính ................................................... 49 
Bảng 3.1. Tỷ lệ mắc bệnh TCM từ năm 2011 - 2015 ..................................... 64 
Bảng 3.2. Phân bố ca bệnh trong 5 năm 2011 - 2015 theo tuổi ..................... 65 
Bảng 3.3. Tỷ lệ mắc TCM năm 2011 - 2015 theo địa dư .............................. 66 
Bảng 3.4. Phân loại ổ dịch, độ lâm sàng và nơi điều trị tay chân miệng ........ 67 
Bảng 3.5. Trang thiết bị, hóa chất PCD hiện có tại tuyến YTCS ................... 68 
Bảng 3.6. Kinh phí chi cho hoạt động phòng chống dịch TCM .................... 69 
Bảng 3.7. Đặc điểm nhân khẩu học của NVYT cơ sở ................................... 70 
Bảng 3.8. Nhân lực và công tác tập huấn của NVYT xã về TCM ................ 71 
Bảng 3.9. Một số kỹ năng đáp ứng phòng chống dịch của NVYT xã .......... 71 
Bảng 3.10. KAP của NVYT về phòng chống TCM ..................................... 72 
Bảng 3.11. Đánh giá chung KAP của NVYT xã về phòng chống TCM ..... 73 
Bảng 3.12. Đánh giá kỹ năng TT- GDSK của NVYT xã về phòng chống TCM .. 74 
Bảng 3.13. Đánh giá kỹ năng khám và xử trí của CBYT xã về TCM ........... 74 
Bảng 3.14. Đánh giá của CBYT về phối hợp liên ngành trong PCD ............. 78 
Bảng 3.15 KAP của GVMN về phòng chống TCM ...................................... 80 
Bảng 3.16. KAP của bà mẹ về phòng chống TCM ......................................... 81 
Bảng 3.17. Nội dung các hoạt động can thiệp đã thực hiện trong 18 tháng ... 83 
Bảng 3.18. Hiệu quả hoạt động của BCĐ PCD .............................................. 85 
Bảng 3.19. Đánh giá của CBYT về phối hợp liên ngành tốt sau can thiệp ... 87 
Bảng 3.20. Sự thay đổi về KAP của NVYT xã về phòng chống TCM .......... 87 
Bảng 3.21. Hiệu quả cải thiện KAP của NVYT xã về phòng chống TCM .... 88 
Bảng 3.22. Sự thay đổi một số kỹ năng đáp ứng PCD của CBYT xã ............ 89 
Bảng 3.23. Sự thay đổi kỹ năng TT- GDSK của NVYT về phòng chống TCM .. 90 
Bảng 3.24. Hiệu quả can thiệp cải thiện kỹ năng TT- GDSK của NVYT xã . 91 
x 
Bảng 3.25. Hiệu quả can thiệp đối với kỹ năng khám, xử trí của CBYT ....... 91 
Bảng 3.26. Sự thay đổi kiến thức của NCST về phòng chống TCM ............. 92 
Bảng 3.27. Sự thay đổi thái độ của NCST về phòng chống TCM .................. 93 
Bảng 3.28. Sự thay đổi thực hành của NCST trẻ về phòng chống TCM ...... 95 
Bảng 3.29. So sánh KAP của NCST giữa xã can thiệp và đối chứng về TCM ... 96 
Bảng 3.30. Hiệu quả can thiệp cải thiện KAP của NCST về bệnh TCM ...... 97 
Bảng 3.31. Số ca mắc tại 4 xã nghiên cứu trước và sau can thiệp ................. 97 
xi 
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH 
Biểu đồ 1.1 Số mắc TCM tại Singapore giai đoạn 2013 - 2018 .................... 11 
Biểu đồ 1.2 Số mắc TCM tại Trung Quốc giai đoạn 2013 - 2018 .................. 13 
Biểu đồ 1.3. Số mắc TCM tại Việt Nam giai đoạn 2013 - 2018 ..................... 16 
Sơ đồ 1.1: Khung lý thuyết nghiên cứu ... ... (1, 2 và 3) 
1 
B9 
Theo chị, bệnh tay chân miệng đã có 
vắc xin phòng ngừa chưa? 
Gồm có 3 ý, chọn ý 2 
1 
B10 
Có những biện pháp nào để phòng 
chống bệnh TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 trong các ý 
(1, 2, 3) 
1 
THÁI ĐỘ VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
C Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
C1 
Đồng ý rằng bệnh TCM là một bệnh có thể 
gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ em? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1... 
C2 
Đồng ý với việc rửa tay bằng xà phòng là 
biện pháp có hiệu quả để phòng chống bệnh 
tay chân miệng? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C3 
Đồng ý với việc thường xuyên sử dụng 
dung dịch khử khuẩn để ngâm rửa đồ chơi 
của trẻ là cần thiết không? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
 C4 
Đồng ý với việc thường xuyên sử dụng 
dung dịch khử khuẩn để lau sàn nhà và các 
vật dụng trong nhà là cần thiết? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C5 
Đồng ý rằng khi trẻ đang bị bệnh TCM thì 
không nên cho trẻ tiếp tục đến trường học? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C6 
Đồng ý rằng việc phát hiện sớm, điều trị kịp 
thời là cần thiết để phòng biến chứng của 
bệnh TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C7 
Đồng ý rằng không nên sử dụng thuốc nam 
tùy tiện để điều trị bệnh tay chân miệng? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C8 
Có đồng ý rằng khi trẻ mắc bệnh TCM cần 
phải tư vấn hết sức chu đáo cho người CS 
trẻ, để tránh tình trạng vượt tuyến? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C9 
Có đồng ý rằng việc vệ sinh môi trường 
sống, vệ sinh cá nhân là biện pháp tốt nhất 
dự phòng bệnh TCM hiện nay? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C10 
Có đồng ý rằng sự tham gia của cộng đồng 
là cần thiết để phòng chống bệnh TCM 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
D Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
D1 
Trong 12 tháng qua, anh (chị) có thực 
hiện TT-GDSK về bệnh TCM không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 2 
1 
D2 
Nếu phải thực hiện TT-GDSK về bệnh 
TCM thì sẽ nhằm vào các đối tượng nào? 
Gồm có 5 ý, chọn đủ các ý (1,2, 
3, 4) 
1 
D3 
Khi nào thì cần chuyển trẻ từ bị bệnh 
TCM từ TYT lên tuyến trên? 
Gồm có 5 ý, chọn ý đủ các ý ( 
2,3,4,5) 
1 
D4 
Có tư vấn cho các bà mẹ nên cho trẻ nghỉ 
học nếu trẻ mắc bệnh TCM không 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D5 
Nếu trẻ mắc bệnh TCM anh (chị) có sắp 
xếp trẻ nằm phòng riêng không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D6 
Có rửa tay bằng xà phòng trước và sau 
khi chăm sóc trẻ bị bệnh TCM không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D7 
Khuyến cáo những thành viên trong gia 
đình bệnh nhân, không nên tham gia chế 
biến thức ăn phục vụ các bữa ăn tập thể? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
 D8 
Sẽ tư vấn cho bà mẹ có con bị bệnh TCM 
thực hiện những công việc gì sau đây? 
Gồm có 5 ý, chọn ý cả 5 ý 
1 
D9 
Nếu đã chẩn đoán xác định là trẻ mắc 
bệnh TCM độ 1, anh (chi) sẽ làm gì? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 
1 
D10 
Khi phát hiện người mắc bệnh TCM: ghi 
chép sổ sách báo cáo không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
 Phụ lục 15 
HƯỚNG DẪN CHẤM ĐIỂM PHIẾU ĐIỀU TRA KAP CỦA CÔ GIÁO MẦM NON 
VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
KIẾN THỨC VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
B Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
B1 
Anh (chị) đã từng nghe nói đến bệnh 
TCM chưa? (01 lựa chọn) 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
B2 Tác nhân nhân gây bệnh TCM là gì? Gồm có 5 ý, chọn ý 1 1 
B3 
bệnh tay chân miệng có thể lây truyền từ 
nguồn lây nào sang con người? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 
1 
B4 
Bệnh TCM lây truyền vào cơ thể con 
người qua đường nào là chủ yếu? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 
1 
B5 
Địa điểm sinh hoạt nào trẻ có nguy cơ dễ 
mắc bệnh TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 2 và 4 
1 
B6 Lứa tuổi nào dễ mắc bệnh TCM nhất? Gồm có 5 ý, chọn ý 1 1 
B7 
Khi trẻ mắc bệnh TCM sẽ có những biểu 
hiện như thế nào? 
Gồm có 5 ý, chọn ý (1 và 2) 
hoặc (1 và 3) hoặc (1, 2, 3) hoặc 
(2 và 3) 
1 
B8 
Nếu không điều trị kịp thời, bệnh tay 
chân miệng có thể gây biến chứng gì? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 trong các 
ý (1, 2, 3) 
1 
B9 TCM đã có vắc xin phòng ngừa chưa? Gồm có 3 ý, chọn ý 2 
1 
B10 
Có những giải pháp nào để phòng chống 
bệnh TCM? 
Gồm có 4 ý, chọn ý 1 trong các 
ý (1, 2, 3) 
1 
THÁI ĐỘ VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
C Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
C1 
Có đồng ý rằng bệnh TCM là một bệnh có 
thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ 
em? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1... 
C2 
Có đồng ý với việc rửa tay bằng xà phòng là 
biện pháp có hiệu quả để phòng chống bệnh 
tay chân miệng? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
 C3 
Chị có đồng ý với việc thường xuyên sử 
dụng dung dịch khử khuẩn để ngâm rửa đồ 
chơi của trẻ là cần thiết không? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C4 
Chị có đồng ý với việc thường xuyên sử 
dụng dung dịch khử khuẩn để lau sàn nhà và 
các vật dụng trong nhà là cần thiết? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C5 
Có đồng ý rằng khi trẻ đang bị bệnh TCM 
thì không nên cho trẻ tiếp tục đến trường 
học? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C6 
Có đồng ý rằng việc phát hiện sớm, điều trị 
kịp thời là cần thiết để phòng biến chứng 
của bệnh TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C7 
Có đồng ý rằng không nên sử dụng thuốc 
nam tùy tiện để điều trị bệnh tay chân 
miệng? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C8 
Có đồng ý rằng khi trẻ mắc bệnh TCM cần 
phải đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để khám 
bệnh? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C9 
Nếu có vắc xin phòng bệnh TCM, chị có 
đồng ý cho trẻ tiêm phòng không? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C10 
Có đồng ý rằng sự tham gia của cộng đồng 
là cần thiết để phòng chống bệnh TCM 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
D Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
D1 
Có rửa tay bằng xà phòng khi thực hiện 
các công việc sau đây không? 
Gồm có 5 ý, chọn đủ các ý (1, 
2, 3, 4) 
1 
D2 
Chị có hướng dẫn con tự rửa tay hoặc rửa 
tay cho trẻ bằng xà phòng khi thực hiện 
các công việc sau đây không? 
Gồm có 5 ý, chọn đủ các ý (1,2, 
4) 
1 
D3 
Chị có vệ sinh vật dụng ăn uống (bát, 
cốc, thìa...) bằng cách tráng nước sôi 
trước khi sử dụng không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D4 
Có cho trẻ dùng chung các đồ dùng sinh 
hoat như (Khăn mặt, bàn chải đánh 
răng) 
Gồm có 2 ý, chọn ý 2 
1 
 D5 
Để trẻ có thói quen mút tay, ăn bốc hoặc 
ngậm đồ chơi không? Gồm có 2 ý, chọn ý 2 
1 
D6 
Có ngâm rửa đồ chơi của trẻ bằng xà 
phòng ít nhất 1 tuần 1 lần không? Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D7 
Có lau nhà và các đồ dùng sinh hoạt 
(bàn, ghế,...) bằng các chất tẩy rửa thông 
thường 1-2 lần/tuần không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D8 
Sau khi trẻ đi đại tiện, chị đã xử lý phân 
của trẻ như thế nào? Gồm có 4 ý, chọn ý 1 
1 
D9 
Có để con mình chơi với trẻ đang bị bệnh 
tay chân miệng không? Gồm có 2 ý, chọn ý 2 
1 
D10 
Khi nghi ngờ con mình bị bệnh TCM chị 
có đưa con đến cơ sở y tế khám hay tự 
điều trị ở nhà? 
Gồm có 3 ý, chọn ý 1 
1 
 Phụ lục 16. 
HƯỚNG DẪN CHẤM ĐIỂM PHIẾU ĐIỀU TRA KAP BÀ MẸ CÓ CON DƯỚI 5 
TUỔI VỀ PHÒNG CHỐNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
KIẾN THỨC VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
B Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
B1 Tác nhân nhân gây bệnh TCM là gì? Gồm có 5 ý, chọn ý 1 1 
B2 
Theo chị, bệnh TCM có thể lây 
truyền từ nguồn lây nào sang con 
người? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 
1 
B3 
Bệnh TCM lây truyền vào cơ thể con 
người qua đường nào là chủ yếu? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 
1 
B4 
Theo chị, cách thức lây truyền bệnh 
TCM sang người như thế nào? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1, 2 và 3 
1 
B5 
Theo chị, địa điểm sinh hoạt nào trẻ 
có nguy cơ mắc bệnh tay chân 
miệng? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 2 và 4 
1 
B6 
Theo chị, lứa tuổi nào dễ mắc bệnh 
tay chân miệng nhất? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 1 
B7 
Theo chị, khi trẻ mắc bệnh TCM sẽ 
có những biểu hiện như thế nào? 
Gồm có 5 ý, chọn ý (1 và 2) hoặc (1 
và 3) hoặc (1, 2, 3) hoặc (2 và 3) 
1 
B8 
Theo chị, nếu không điều trị kịp thời, 
bệnh TCM có thể gây biến chứng gì? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 trong các ý 
(1, 2, 3) 
1 
B9 
Theo chị, bệnh tay chân miệng đã có 
vắc xin phòng ngừa chưa? 
Gồm có 3 ý, chọn ý 2 
1 
B10 
Theo chị, có những giải pháp nào để 
phòng chống bệnh TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1 trong các ý 
(1, 2, 3) 
1 
THÁI ĐỘ VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
C Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
C1 
Có đồng ý rằng bệnh TCM là một bệnh có thể 
gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ em? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1... 
C2 
Đồng ý với việc rửa tay bằng xà phòng là biện 
pháp có hiệu quả để bệnh phòng TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C3 
Đồng ý với việc sử dụng dung dịch khử khuẩn 
để ngâm rửa đồ chơi của trẻ là cần thiết không? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
 C4 
Chị có đồng ý với việc thường xuyên sử dụng 
dung dịch khử khuẩn để lau sàn nhà và các vật 
dụng trong nhà là cần thiết? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C5 
Có đồng ý rằng khi trẻ đang bị bệnh TCM thì 
không nên cho trẻ tiếp tục đến trường học? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C6 
Đồng ý rằng việc phát hiện sớm, điều trị kịp 
thời là cần thiết để phòng biến chứng của bệnh 
TCM? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C7 
Chị có đồng ý rằng không nên sử dụng thuốc 
nam tùy tiện để điều trị bệnh tay chân miệng? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C8 
Đồng ý rằng khi trẻ mắc bệnh TCM cần phải 
đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để khám bệnh? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C9 
Nếu có vắc xin phòng bệnh TCM, chị có đồng 
ý cho trẻ tiêm phòng không? 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
C10 
Có đồng ý rằng sự tham gia của cộng đồng là 
cần thiết để phòng chống bệnh TCM 
Gồm có 5 ý, chọn ý 1,2 
1 
THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG 
( tổng điểm là 10 điểm= 100%) 
D Nội dung câu hỏi Chọn các ý đúng Điểm 
D1 
Chị có rửa tay bằng xà phòng khi thực 
hiện các công việc sau đây không? 
Gồm có 5 ý, chọn đủ các ý (1, 
2, 3, 4) 
1 
D2 
Chị có hướng dẫn con tự rửa tay hoặc rửa 
tay cho trẻ bằng xà phòng khi thực hiện 
các công việc sau đây không? 
Gồm có 5 ý, chọn đủ các ý 
(1, 2, 4) 
1 
D3 
Chị có vệ sinh vật dụng ăn uống (bát, 
cốc, thìa...) bằng cách tráng nước sôi 
trước khi sử dụng không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D4 
Chị có mớm thức ăn cho trẻ, (mỗi khi 
cho trẻ ăn) không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 2 
1 
D5 
Chị có nhắc bé không được ngậm mút 
ngón tay không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D6 
Chị có ngâm rửa đồ chơi của trẻ bằng xà 
phòng ít nhất 1 tuần 1 lần không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 1 
1 
D7 
Có thường xuyên lau nhà và các đồ dùng 
sinh hoạt (bàn, ghế,...) bằng các chất tẩy 
rửa thông thường 1-2 lần/tuần không? 
Gồm có 3 ý, chọn ý 1 
1 
D8 
Sau khi trẻ đi đại tiện, chị đã xử lý phân 
của trẻ như thế nào? 
Gồm có 4 ý, chọn ý 1 
1 
 D9 
Chị có để con mình chơi với trẻ đang bị 
bệnh tay chân miệng không? 
Gồm có 2 ý, chọn ý 2 
1 
D10 
Khi nghi ngờ con mình bị bệnh TCM chị 
có đưa con đến cơ sở y tế khám hay tự 
điều trị ở nhà? 
Gồm có 4 ý, chọn ý 1 
1 
 Phụ lục 17. 
ĐIỀU KIỆN KHI XÂY DỰNG BỘ CÔNG CỤ ĐIỀU TRA 
Khi xây dựng bộ công cụ đánh giá tại mục 2.4.3, 2.4.4, 2.4.5 trong luận án, 
NCS đã tham khảo các tài liệu văn bản hướng dẫn có liên quan đến phòng chống, điều 
trị chăm sóc, giám sát bệnh tay chân miệng, những đề tài, luận văn, sách, giáo trình 
để xây dựng công cụ và bộ tiêu chí đánh giá phù hợp với luận án của NCS. Đồng thời 
để chuẩn hóa bộ công cụ và tiêu chí đánh giá NCS đã tham khảo ý kiến của các chuyên 
gia có uy tín, Giáo sư, PGS.TS đầu ngành, các Giảng viên Khoa YTCC của trường Đại học 
Y- Dược Thái Nguyên. Bộ công cụ điều tra được chuẩn hóa lần 1, điều tra thử để điều chỉnh 
phù hơp với mỗi bộ công cụ cho đối tượng nghiên cứu, tập huấn điều tra viên sau đó được 
chuẩn hóa lần 2 trước khi sử dụng trong nghiên cứu. Dưới đây là một số văn bản, tài liệu, đề 
tài, luận văn cơ bản mà NCS đã tham khảo: 
 - Bộ Y tế (2013), "Thông tư số: 13/2013/ TT-BYT. Hướng dẫn giám sát bệnh truyền 
nhiễm ", Hà Nội, năm 2013. 
 - Bộ Y tế - Cục Y tế dự phòng và môi trường (2009), Dịch tễ học thực địa, Nhà xuất 
bản Y học, Hà Nội 
 - Bộ Y tế (2012), Quyết định 581/QĐ-BYT về việc ban hành hướng dẫn giám sát và 
phòng chống bệnh tay chân miệng, tế, Bộ Y, Hà Nội. 
 - Bộ Y tế (2012), Quyết định 1003/QĐ-BYT về việc ban hành hướng dẫn chẩn đoán 
và điều trị bệnh tay chân miệng, Hà Nội. 
- Mẫu xây dựng bảng kiểm dùng đánh giá y tế trường học ban hành kèm theo: Thông 
tư liên tịch số 13/2016/TTLT-BYT-BGDĐT ngày 12 tháng 5 năm 2016 quy định công tác y tế 
trường học của Bộ trưởng Bộ Y tế và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) 
 - Nguyễn Tri Khoa (2012), Kiến thức, thái độ, thực hành về phòng bệnh tay 
chân miệng của bà mẹ có con dưới 5 tuổi tai Quận 11, TP. HCM năm 2012, Khóa luận 
tốt nghiệp, Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, TP. HCM 
 - Nguyễn Văn Tuyền (2012), Kiến thức, thái độ, thực hành về bệnh tay chân 
miệng của bà mẹ có con dưới 5 tuổi ở các trường mẫu giáo tại phường Lái Thiêu, thị 
xã Thuận An, tỉnh Bình Dương năm 2012, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Y 
Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố HCM. 
 - Lê Thị Kim Ánh, Đỗ Thị Thùy Chi và Lưu Thị Hồng (2013), "Kiến thức, thái độ, 
thực hành và một số yếu tố liên quan đến phòng bệnh tay chân miệng của giáo viên ở các 
trường mầm non tại huyện Lương Sơn, Hòa Bình, năm 2013 
 - Huỳnh Kiều Chinh và Nguyễn Đỗ Nguyên (2014), "Kiến thức, thái độ, thực 
hành phòng chống bệnh tay chân miệng của bà mẹ có con dưới 5 tuổi tại huyện dương 
minh châu, tỉnh tây ninh năm 2013", Tạp chí Y Học Thành phố Hồ Chí Minh. 
 - Nguyễn Thị Mai Hoa (2013), Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành về kỹ năng 
truyền thông giáo dục sức khỏe của cán bộ y tế các xã, thị trấn huyện Tam Đường năm 
2013, kỷ yếu các đề tài nghiên cứu khoa học của hệ truyền thông giáo dục sức khỏe 
năm 2014, Hà Nội. 
 Phụ lục 18. 
MỘT SỐ HÌNH ẢNH KHI TRIỂN KHAI ĐỀ TÀI LẬN ÁN TAI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 
Ảnh: Hội nghị triển khai công tác phòng chống dịch bệnh tay chân miệng tại 
huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên năm 2016 
Ảnh sau: Sau buổi hội thảo khoa học về công tác phòng chống dịch 
bệnh tay chân miệng tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên năm 2016 
 Ảnh: Nhóm nghiên cứu TT-GDSK về phòng chống TCM tai trường mầm non 
Ảnh: Sau buổi hội thảo về công tác giám sát, phòng chống bệnh tay chân miệng 
tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên. Có sự phối hợp giữa Trung tâm kiểm soát bệnh tât 
tỉnh, Trung tâm y tế huyện Đại Từ và nhóm nghiên cứu đề tà năm 2017 
Ảnh: Nhóm nghiên cứu giám sát và hướng đẫn Giáo viên mầm non thực hành vệ 
sinh cá nhân, vệ sinh đồ chơi sinh hoạt của trẻ tại Trường mầm non. 
Ảnh: Họp BCĐ chuẩn bị cho hoạt động diễn tập phòng chống dịch tại Trung tâm y tế 
huyện Đại Từ, có sự tham gia của lãnh đạo sở y tế và TTKSBT tỉnh Thái Nguyên. 
Ảnh: Hoạt động diễn tập tại đã và đang triển khai tại địa bàn can thiệp. 
Ảnh: Khám bệnh TT-GDSK phòng chống bệnh TCM tại hộ gia đình 
Phụ lục 19. 
MỘT SỐ QUYẾT ĐỊNH THÀNH LẬP BCĐ TẠI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU