Luận án Nghiên cứu nồng độ hormon sinh dục và một số dấu ấn sinh học chu chuyển xương ở bệnh nhân nam loãng xương

ĐẠI HỌC HUẾ 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC 
CAO THANH NGỌC 
NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ HORMON SINH DỤC 
VÀ MỘT SỐ DẤU ẤN SINH HỌC CHU CHUYỂN XƯƠNG 
Ở BỆNH NHÂN NAM LOÃNG XƯƠNG 
Chuyên ngành: Nội Tiết 
Mã số: 62720145 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC 
Người hướng dẫn khoa học: 
GS.TS. VÕ TAM 
TS.BS. LÊ VĂN CHI 
HUẾ - 2018 
LỜI CẢM ƠN 
Để hoàn thành luận án này, tôi xin trân trọng gởi lời cảm ơn đến: 
Ban Giám Đốc Đại học Huế, Ban giám hiệu Trường Đại học Y Dược Huế, 
Ban Đào tạo Sau đại học – Đại học Huế, Phòng Đào Tạo Sau đại học – Trường 
Đại học Y Dược Huế, Ban chủ nhiệm Bộ môn Nội đã tạo điều kiện thuận lợi 
cho tôi trong quá trình học nghiên cứu sinh. 
Ban giám hiệu Đại học Y Dược TPHCM và Bộ môn Lão khoa – Đại học 
Y Dược TPHCM đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi tham gia học nghiên cứu 
sinh. 
Tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến GS. Võ Tam – Phó hiệu trưởng Trường 
Đại học Y Dược Huế, TS. Lê Văn Chi – Phó trưởng Bộ môn Nội Trường Đại 
học Y Dược Huế đã tận tình hướng dẫn cho tôi thực hiện và hoàn thiện luận án 
từ khi bắt đầu cho đến khi hoàn thành. 
Tôi xin gởi lời cảm ơn đến GS. TS. Nguyễn Hải Thủy, PGS. TS. Hoàng 
Bùi Bảo, PGS. TS. Nguyễn Văn Trí đã luôn luôn động viên và chỉ dạy tận tình 
cho tôi trong quá trình học tập. 
Cảm ơn Thầy Cô, các cán bộ Bộ môn Nội và Phòng Đào tạo Sau đại học 
Trường Đại học Y Dược Huế đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập. 
Tôi xin trân trọng cảm ơn BS. Nguyễn Bảo Toàn – Trung tâm Chẩn đoán 
Y khoa Medic, các bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên của Bệnh viện Chợ Rẫy 
và Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, bệnh nhân và thân nhân bệnh nhân đã 
tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập số liệu nghiên cứu. 
Cảm ơn những người bạn và những người thân trong gia đình đã luôn ở 
bên cạnh tôi, chia sẻ những thuận lợi và khó khăn để tôi hoàn thành việc học. 
LỜI CAM ĐOAN 
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, 
kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ 
công trình nào khác. 
Tác giả luận án 
Cao Thanh Ngọc 
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
Tiếng Việt 
CSTL Cột sống thắt lưng 
CXĐ Cổ xương đùi 
LX 
KTC 
Loãng xương 
Khoảng tin cậy 
MĐX Mật độ xương 
NC Nghiên cứu 
TP Toàn phần 
Tiếng Anh 
AP Alkaline Phosphatase Phosphatase kiềm 
AUC Area Under the Curve Diện tích dưới đường cong 
BAP Bone Alkaline Phosphatase Phosphatase kiềm xương 
BMD Bone mineral density Mật độ xương 
BMI Body Mass Index Chỉ số khối cơ thể 
DEXA Dual energy Xray absorptiometry Phép đo hấp phụ tia X năng lượng kép 
COPD Chronic obstructive pulmonary 
disease 
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính 
FAI Free Androgen Index Chỉ số androgen tự do 
FEI 
IOF 
Free Estrogen Index 
International Osteoporosis 
Foundation 
Chỉ số estrogen tự do 
Hiệp hội loãng xương quốc tế 
ISCD International Society for Clinical 
Densitometry 
Hiệp hội Quốc tế về đo mật độ xương 
lâm sàng 
NOF National osteoporosis foundation Hội Loãng xương Hoa Kỳ 
OC Osteocalcin Osteocalcin 
PICP Procollagen type I C propeptide Propeptide C của procollagen typ 1 
PINP Procollagen type I N propeptide Propeptide N của procollagen typ 1 
PTH Parathyroid hormone Hormon tuyến cận giáp 
ROC Receiver Operating Characteristic Đường cong ROC 
SD Standard Deviation Độ lệch chuẩn 
SHBG Sex hormone binding globulin Globulin gắn hormon sinh dục 
MỤC LỤC 
Trang phụ bìa 
Lời cảm ơn 
Lời cam đoan 
Danh mục các chữ viết tắt 
Danh mục các bảng 
Danh mục các biểu đồ 
Danh mục các sơ đồ, hình 
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1 
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.............................................................................. 4 
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................... 5 
1.1. Chu chuyển xương ................................................................................. 5 
1.2. Loãng xương nam giới .......................................................................... 6 
1.3. Ảnh hưởng của hormon sinh dục trên chu chuyển xương ở nam giới 18 
1.4. Những thông số sinh hóa phản ánh chu chuyển xương ở nam giới .... 22 
1.5. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và tại Việt Nam về hormon sinh dục 
và dấu ấn chu chuyển xương ở nam giới ............................................. 32 
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............. 40 
2.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 40 
2.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 41 
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ ................................................................................. 60 
3.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu ............................................................... 60 
3.2. Đánh giá nồng độ hormon sinh dục, Osteocalcin, β-CTX ở nam giới 
loãng xương, không loãng xương và tương quan giữa nồng độ hormon 
sinh dục, Osteocalcin, β-CTX với mật độ xương ................................ 66 
3.3. Đánh giá các yếu tố liên quan loãng xương nam giới và xây dựng mô 
hình tiên đoán loãng xương ở nam giới ............................................... 81 
3.4. Độ nhạy, độ đặc hiệu, điểm cắt của các chỉ số trong chẩn đoán loãng 
xương ................................................................................................... 91 
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN .............................................................................. 96 
4.1. Đặc điểm dân số nghiên cứu ............................................................... 96 
4.2. Đánh giá nồng độ hormon sinh dục, Osteocalcin, β-CTX ở nam giới 
loãng xương, không loãng xương và tương quan giữa nồng độ hormon 
sinh dục, Osteocalcin, β-CTX với mật độ xương ................................ 96 
4.3. Đánh giá các yếu tố liên quan loãng xương nam giới và xây dựng mô 
hình tiên đoán loãng xương ở nam giới ............................................. 113 
4.4. Điểm cắt của Testosterone, Estradiol, Shbg, Osteocalcin, β-CTX trong 
chẩn đoán loãng xương nam giới ...................................................... 124 
KẾT LUẬN ................................................................................................... 126 
KIẾN NGHỊ .................................................................................................. 128 
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Phụ lục 1: Trang thông tin giới thiệu nghiên cứu cung cấp thông tin về nghiên 
cứu cho người tham gia nghiên cứu 
Phụ lục 2: Phiếu đồng ý tham gia nghiên cứu 
Phụ lục 3: Mẫu bệnh án nghiên cứu 
Phụ lục 4: Danh sách bệnh nhân tham gia nghiên cứu 
DANH MỤC BẢNG 
Bảng 1.1 Phân loại loãng xương nam giới ...................................................... 10 
Bảng 1.2 Chẩn đoán loãng xương theo tiêu chuẩn WHO 1994 ...................... 14 
Bảng 1.3 Các xét nghiệm thực hiện ở nam giới loãng xương ........................ 18 
Bảng 1.4 Các dấu ấn tạo xương ...................................................................... 24 
Bảng 1.5 Các dấu ấn hủy xương liên quan collagen ....................................... 29 
Bảng 1.6 Các dấu ấn hủy xương khác ............................................................. 30 
Bảng 1.7 Một số nghiên cứu trên thế giới về hormon sinh dục và mất xương ở 
nam giới ........................................................................................................... 33 
Bảng 1.8 Nghiên cứu trên thế giới về dấu ấn chu chuyển xương và mất xương 
ở nam giới ........................................................................................................ 35 
Bảng 2.1 Tiêu chuẩn chẩn đoán loãng xương theo WHO .............................. 40 
Bảng 2.2 Bảng tính cỡ mẫu dựa theo nghiên cứu của tác giả Lormeau ......... 42 
Bảng 2.3 Nồng độ bình thường của testosterone trong máu ở nam giới ........ 48 
Bảng 2.4 Nồng độ của estradiol toàn phần trong máu nam giới trưởng thành48 
Bảng 2.5 Nồng độ β-CTX trong máu theo tuổi ở nam ................................... 51 
Bảng 2.6 Biến số mật độ xương và các xét nghiệm cận lâm sàng .................. 55 
Bảng 2.7 Biến số về dấu ấn chu chuyển xương và hormon sinh dục ............. 56 
Bảng 3.1 Đặc điểm nhân khẩu học của các đối tượng nghiên cứu ................. 60 
Bảng 3.2 Đặc điểm các yếu tố nguy cơ loãng xương ..................................... 62 
Bảng 3.3 Mật độ xương tại cổ xương đùi, toàn bộ xương đùi, cột sống thắt lưng 
ở nam giới loãng xương và không loãng xương ............................................. 63 
Bảng 3.4 Đặc điểm các xét nghiệm sinh hóa .................................................. 65 
Bảng 3.5 Đặc điểm nồng độ hormon sinh dục ở nam giới loãng xương và không 
loãng xương ..................................................................................................... 66 
Bảng 3.6 Đặc điểm nồng độ osteocalcin, β-CTX ở nam giới loãng xương và 
không loãng xương .......................................................................................... 67 
Bảng 3.7 Hệ số tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và mật độ xương tại 
cột sống thắt lưng ............................................................................................ 69 
Bảng 3.8 Hệ số tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và mật độ xương tại 
cổ xương đùi .................................................................................................... 71 
Bảng 3.9 Hệ số tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và mật độ xương 
toàn bộ xương đùi ............................................................................................ 73 
Bảng 3.10 Hệ số tương quan giữa nồng độ osteocalcin, β-CTX và mật độ xương 
tại cột sống thắt lưng ....................................................................................... 74 
Bảng 3.11 Hệ số tương quan giữa nồng độ osteocalcin, β-CTX và mật độ xương 
tại cổ xương đùi ............................................................................................... 75 
Bảng 3.12 Hệ số tương quan giữa nồng độ osteocalcin, β-CTX và mật độ xương 
toàn bộ xương đùi ............................................................................................ 76 
Bảng 3.13 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến với kết cuộc là mật độ xương 
tại cột sống thắt lưng ....................................................................................... 77 
Bảng 3.14 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến với kết cuộc là mật độ xương 
tại cột sống thắt lưng với các biến qui về đơn vị độ lệch chuẩn ..................... 78 
Bảng 3.15 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến với kết cuộc là mật độ xương 
tại cổ xương đùi ............................................................................................... 78 
Bảng 3.16 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến với kết cuộc là mật độ xương 
tại cổ xương đùi với các biến qui về đơn vị độ lệch chuẩn............................. 79 
Bảng 3.17 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến với kết cuộc là mật độ xương 
toàn bộ xương đùi ............................................................................................ 80 
Bảng 3.18 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến với kết cuộc là mật độ xương 
toàn bộ xương đùi với các biến qui về đơn vị độ lệch chuẩn ......................... 80 
Bảng 3.19 Hệ số tương quan giữa hormon sinh dục, osteocalcin, β-CTX, mật 
độ xương và tuổi .............................................................................................. 82 
Bảng 3.20 Hệ số tương quan giữa hormon sinh dục, osteocalcin, β-CTX, mật 
độ xương và BMI ............................................................................................ 84 
Bảng 3.21 Hệ số tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và nồng độ 
osteocalcin ....................................................................................................... 86 
Bảng 3.22 Hệ số tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và nồng độ 
β-CTX .............................................................................................................. 87 
Bảng 3.23 Phân tích hồi quy logistic đơn biến xác định liên quan giữa nồng độ 
hormon sinh dục và tình trạng loãng xương ................................................... 88 
Bảng 3.24 Phân tích hồi quy logistic đơn biến xác định liên quan giữa nồng độ 
osteocalcin, β-CTX và tình trạng loãng xương ............................................... 89 
Bảng 3.25 Phân tích hồi quy logistic đa biến mối liên quan giữa loãng xương 
với các yếu tố .................................................................................................. 89 
Bảng 3.26 Hệ số hồi qui trong phân tích đa biến tương quan giữa loãng xương 
với các yếu tố .................................................................................................. 89 
Bảng 3.27 Ví dụ tính xác suất mắc loãng xương từ nồng độ testosterone và nồng 
độ β-CTX ......................................................................................................... 90 
Bảng 3.28 Độ nhạy, độ đặc hiệu, điểm cắt của β- CTX trong chẩn đoán loãng 
xương ............................................................................................................... 92 
Bảng 3.29 Độ nhạy, độ đặc hiệu, điểm cắt của testosterone trong chẩn đoán LX
 ......................................................................................................................... 93 
Bảng 4.1 So sánh nồng độ hormon sinh dục giữa các nghiên cứu ................. 99 
Bảng 4.2 Tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và mật độ xương trong 
các nghiên cứu ............................................................................................... 105 
Bảng 4.3 Tương quan giữa nồng độ osteocalcin, β-CTX với mật độ xương trong 
các nghiên cứu ............................................................................................... 107 
Bảng 4.4 Yếu tố tiên đoán mật độ xương tại CSTL trong các nghiên cứu ... 112 
Bảng 4.5 Yếu tố tiên đoán mật độ xương tại CXĐ trong các nghiên cứu .... 113 
Bảng 4.6 Các yếu tố tiên đoán loãng xương trong phân tích hồi qui logistic đa 
biến ở các nghiên cứu .................................................................................... 123 
DANH MỤC BIỂU ĐỒ 
Biểu đồ 3.1 Phân nhóm tuổi của 2 nhóm ........................................................ 61 
Biểu đồ 3.2 Phân nhóm BMI của 2 nhóm ....................................................... 61 
Biểu đồ 3.3 So sánh các giá trị mật độ xương tại cổ xương đùi, toàn bộ xương 
đùi, cột sống thắt lưng ..................................................................................... 63 
Biểu đồ 3.4 Tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và mật độ xương tại 
cột sống thắt lưng ............................................................................................ 68 
Biểu đồ 3.5 Tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục và mật độ xương tại 
cổ  ... 66. Lee A. J., Hodges S., Eastell R. (2000), "Measurement of osteocalcin", 
Ann Clin Biochem, 37 ( Pt 4), pp. 432-446. 
67. Legrand E.,Hedde C.,Gallois Y., et al. (2001), "Osteoporosis in men: a 
potential role for the sex hormone binding globulin", Bone, 29 (1), pp. 
90-95. 
68. Lim J. U.,Lee J. H.,Kim J. S., et al. (2017), "Comparison of World Health 
Organization and Asia-Pacific body mass index classifications in COPD 
patients", Int J Chron Obstruct Pulmon Dis, 12, pp. 2465-2475. 
69. Looker A. C.,Orwoll E. S.,Johnston C. C., Jr., et al. (1997), "Prevalence 
of low femoral bone density in older U.S. adults from NHANES III", J 
Bone Miner Res, 12 (11), pp. 1761-1768. 
70. Lormeau C.,Soudan B.,d'Herbomez M., et al. (2004), "Sex hormone-
binding globulin, estradiol, and bone turnover markers in male 
osteoporosis", Bone, 34 (6), pp. 933-939. 
71. Lumachi F.,Orlando R.,Fallo F., et al. (2012), "Relationship between bone 
formation markers bone alkaline phosphatase, osteocalcin and amino-
terminal propeptide of type I collagen and bone mineral density in elderly 
men. Preliminary results", In Vivo, 26 (6), pp. 1041-1044. 
72. Marques E. A.,Gudnason V.,Sigurdsson G., et al. (2016), "Are bone 
turnover markers associated with volumetric bone density, size, and 
strength in older men and women? The AGES-Reykjavik study", 
Osteoporos Int, 27 (5), pp. 1765-1776. 
73. Martin E. N.,Haney E. M.,Shannon J., et al. (2015), "Femoral volumetric 
bone density, geometry, and strength in relation to 25-hydroxy vitamin D 
in older men", J Bone Miner Res, 30 (3), pp. 562-569. 
74. Meier C., Seibel M. J., Kraenzlin M. E. (2009), "Use of bone turnover 
markers in the real world: are we there yet?", J Bone Miner Res, 24 (3), 
pp. 386-388. 
75. Meier Christian, Seibel Markus J., Kraenzlin Marius E. (2010), 
"Biochemical Markers of Bone Turnover – Clinical Aspects", In: Robert 
A. Adler, Editor Osteoporosis: Pathophysiology and Clinical 
Management, Humana Press, Totowa, NJ, pp. 131-155. 
76. Mellstrom D.,Johnell O.,Ljunggren O., et al. (2006), "Free testosterone is 
an independent predictor of BMD and prevalent fractures in elderly men: 
MrOS Sweden", J Bone Miner Res, 21 (4), pp. 529-535. 
77. Misiorowski W. (2017), "Osteoporosis in men", Prz Menopauzalny, 16 
(2), pp. 70-73. 
78. Naylor K., Eastell R. (2012), "Bone turnover markers: use in 
osteoporosis", Nat Rev Rheumatol, 8 (7), pp. 379-389. 
79. Naylor K. E.,Jacques R. M.,Paggiosi M., et al. (2016), "Response of bone 
turnover markers to three oral bisphosphonate therapies in 
postmenopausal osteoporosis: the TRIO study", Osteoporos Int, 27 (1), 
pp. 21-31. 
80. Nguyen H. T.,von Schoultz B.,Nguyen T. V., et al. (2015), "Sex hormone 
levels as determinants of bone mineral density and osteoporosis in 
Vietnamese women and men", J Bone Miner Metab, 33 (6), pp. 658-665. 
81. Orwoll E. S., Bevan L., Phipps K. R. (2000), "Determinants of bone 
mineral density in older men", Osteoporos Int, 11 (10), pp. 815-821. 
82. Papaioannou A.,Kennedy C. C.,Cranney A., et al. (2009), "Risk factors 
for low BMD in healthy men age 50 years or older: a systematic review", 
Osteoporos Int, 20 (4), pp. 507-518. 
83. Park K. Y., Hwang H. S., Park H. K. (2017), "Modifiable lifestyle factors 
associated with osteoporosis in Korean men: a case-control study", Arch 
Osteoporos, 12 (1), pp. 56. 
84. Pietschmann P.,Kudlacek S.,Grisar J., et al. (2001), "Bone turnover 
markers and sex hormones in men with idiopathic osteoporosis", Eur J 
Clin Invest, 31 (5), pp. 444-451. 
85. Popa Florina Ligia,Stanciu Mihaela,Bighea Adrian, et al. (2016), 
"Decreased serum levels of sex steroids associated with osteoporosis in a 
group of Romanian male patients", Revista Romana de Medicina de 
Laborator, 24 (1), pp. 75-82. 
86. Salamat M. R.,Salamat A. H.,Abedi I., et al. (2013), "Relationship 
between Weight, Body Mass Index, and Bone Mineral Density in Men 
Referred for Dual-Energy X-Ray Absorptiometry Scan in Isfahan, Iran", 
J Osteoporos, 2013, pp. 205963. 
87. Scholtissen S.,Guillemin F.,Bruyere O., et al. (2009), "Assessment of 
determinants for osteoporosis in elderly men", Osteoporos Int, 20 (7), 
pp. 1157-1166. 
88. Scopacasa F.,Horowitz M.,Wishart J. M., et al. (2000), "The relation 
between bone density, free androgen index, and estradiol in men 60 to 70 
years old", Bone, 27 (1), pp. 145-149. 
89. Seibel M. J. (2005), "Biochemical markers of bone turnover: part I: 
biochemistry and variability", Clin Biochem Rev, 26 (4), pp. 97-122. 
90. Shepherd J. A.,Schousboe J. T.,Broy S. B., et al. (2015), "Executive 
Summary of the 2015 ISCD Position Development Conference on 
Advanced Measures From DXA and QCT: Fracture Prediction Beyond 
BMD", J Clin Densitom, 18 (3), pp. 274-286. 
91. Shetty S.,Kapoor N.,Bondu J. D., et al. (2016), "Bone turnover markers: 
Emerging tool in the management of osteoporosis", Indian J Endocrinol 
Metab, 20 (6), pp. 846-852. 
92. Shetty Sahana,Kapoor Nitin,Naik Dukhabandhu, et al. (2014), 
"Osteoporosis in healthy South Indian males and the influence of life style 
factors and vitamin D status on bone mineral density", Journal of 
osteoporosis, 2014. 
93. Shou Z.,Jin X.,Bian P., et al. (2016), "Reference intervals of beta-C-
terminal telopeptide of type I collagen, procollagen type I N-terminal 
propeptide and osteocalcin for very elderly Chinese men", Geriatr 
Gerontol Int. 
94. Sidlauskas Kristel M, Sutton Emily E, Biddle Michael A (2014), 
"Osteoporosis in men: epidemiology and treatment with denosumab", 
Clinical interventions in aging, 9, pp. 593. 
95. Slemenda C. W.,Longcope C.,Zhou L., et al. (1997), "Sex steroids and 
bone mass in older men. Positive associations with serum estrogens and 
negative associations with androgens", J Clin Invest, 100 (7), pp. 1755-
1759. 
96. Sodergard R.,Backstrom T.,Shanbhag V., et al. (1982), "Calculation of 
free and bound fractions of testosterone and estradiol-17 beta to human 
plasma proteins at body temperature", J Steroid Biochem, 16 (6), pp. 801-
810. 
97. Stathopoulos Ioannis P, Ballas Efstathios G, Lampropoulou-Adamidou 
Kalliopi (2014), "A review on osteoporosis in men", HORMONES, 13 
(4), pp. 441-457. 
98. Szulc P. (2011), "Biochemical bone turnover markers and osteoporosis in 
older men: where are we?", J Osteoporos, pp. 704015. 
99. Szulc P., Montella A., Delmas P. D. (2008), "High bone turnover is 
associated with accelerated bone loss but not with increased fracture risk 
in men aged 50 and over: the prospective MINOS study", Ann Rheum Dis, 
67 (9), pp. 1249-1255. 
100. Szulc P., Kaufman J. M., Delmas P. D. (2007), "Biochemical assessment 
of bone turnover and bone fragility in men", Osteoporos Int, 18 (11), pp. 
1451-1461. 
101. Szulc P.,Munoz F.,Claustrat B., et al. (2001), "Bioavailable estradiol may 
be an important determinant of osteoporosis in men: the MINOS study", 
J Clin Endocrinol Metab, 86 (1), pp. 192-199. 
102. Szulc P.,Garnero P.,Munoz F., et al. (2001), "Cross-sectional evaluation 
of bone metabolism in men", J Bone Miner Res, 16 (9), pp. 1642-1650. 
103. U S. Department of Health and Human Services and US Department of 
Agriculture. (2015), "2015–2020 Dietary Guidelines for Americans", 
Edition 8 (Available at 
 pp. 101. 
104. van den Beld A. W.,de Jong F. H.,Grobbee D. E., et al. (2000), "Measures 
of bioavailable serum testosterone and estradiol and their relationships 
with muscle strength, bone density, and body composition in elderly 
men", J Clin Endocrinol Metab, 85 (9), pp. 3276-3282. 
105. Vanderschueren D.,Laurent M. R.,Claessens F., et al. (2014), "Sex steroid 
actions in male bone", Endocr Rev, 35 (6), pp. 906-960. 
106. Venkat K.,Desai M.,Arora M. M., et al. (2009), "Age-related changes in 
sex steroid levels influence bone mineral density in healthy Indian men", 
Osteoporos Int, 20 (6), pp. 955-962. 
107. Watts N. B.,Adler R. A.,Bilezikian J. P., et al. (2012), "Osteoporosis in 
men: an Endocrine Society clinical practice guideline", J Clin Endocrinol 
Metab, 97 (6), pp. 1802-1822. 
108. Willson T.,Nelson S. D.,Newbold J., et al. (2015), "The clinical 
epidemiology of male osteoporosis: a review of the recent literature", Clin 
Epidemiol, 7, pp. 65-76. 
109. Woo J.,Kwok T.,Leung J. C., et al. (2012), "Sex steroids and bone health 
in older Chinese men", Osteoporos Int, 23 (5), pp. 1553-1562. 
110. Wu F. C.,Tajar A.,Pye S. R., et al. (2008), "Hypothalamic-pituitary-
testicular axis disruptions in older men are differentially linked to age and 
modifiable risk factors: the European Male Aging Study", J Clin 
Endocrinol Metab, 93 (7), pp. 2737-2745. 
111. Yoshimura N.,Muraki S.,Oka H., et al. (2011), "Biochemical markers of 
bone turnover as predictors of osteoporosis and osteoporotic fractures in 
men and women: 10-year follow-up of the Taiji cohort", Mod Rheumatol, 
21 (6), pp. 608-620. 
112. Zhang X.,Lin J.,Yang Y., et al. (2018), "Comparison of three tools for 
predicting primary osteoporosis in an elderly male population in Beijing: 
a cross-sectional study", Clin Interv Aging, 13, pp. 201-209. 
PHỤ LỤC 
PHỤ LỤC 1: TRANG THÔNG TIN GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 
CUNG CẤP THÔNG TIN VỀ NGHIÊN CỨU CHO 
NGƯỜI THAM GIA NGHIÊN CỨU 
1. Giới thiệu về đề tài nghiên cứu 
Nghiên cứu này được thực hiện tại khoa Chấn thương Chỉnh hình, khoa 
Nội cơ xương khớp và phòng khám Nội tổng quát Bệnh viện Chợ Rẫy, phòng 
khám Lão khoa Bệnh viện Đại học Y Dược từ 2013 - 2017 trên những bệnh 
nhân nam ≥ 50 tuổi, nhằm xác định mối liên quan giữa nồng độ hormon sinh 
dục, dấu ấn chu chuyển xương với mật độ xương, tình trạng loãng xương để từ 
đó xây dựng mô hình tiên đoán loãng xương ở nam giới. 
2. Mục đích của nghiên cứu 
‒ So sánh nồng độ hormon sinh dục (testosterone, estrogen, SHBG), nồng độ 
osteocalcin, β-CTX ở bệnh nhân nam loãng xương và không loãng xương. 
‒ Xác định tương quan giữa nồng độ hormon sinh dục, dấu ấn chu chuyển 
xương với mật độ xương ở nam giới. 
‒ Xác định các yếu tố liên quan loãng xương nam giới và xây dựng mô hình 
tiên đoán loãng xương ở nam giới. 
‒ Xác định độ nhạy, độ đặc hiệu, điểm cắt của testosterone, estradiol, SHBG, 
osteocalcin, β-CTX trong chẩn đoán loãng xương ở nam giới 
3. Giới thiệu về nghiên cứu 
Nghiên cứu này được thực hiện bởi NCS Cao Thanh Ngọc - là học viên 
lớp NCS Nội tiết khóa 2013 - 2017, dưới sự hướng dẫn của GS.TS. Võ Tam, 
TS.BS. Lê Văn Chi cùng với sự giúp đỡ của các BS khoa Chấn thương Chỉnh 
hình, khoa Nội cơ xương khớp và phòng khám Nội tổng quát BV Chợ Rẫy, 
phòng khám Lão khoa Bệnh viện Đại học Y Dược. 
4. Quy trình thực hiện nghiên cứu 
‒ Chọn lựa bệnh nhân 
‒ Hỏi và khám bệnh 
‒ Thu thập kết quả xét nghiệm từ hồ sơ bệnh án 
‒ Lấy máu làm xét nghiệm 
‒ Phân tích số liệu 
5. Những rủi ro khi tham gia nghiên cứu 
Nghiên cứu thu thập số liệu dựa trên hồ sơ bệnh án và không thực hiện bất 
cứ thủ thuật hay phương pháp điều trị nào ngoài chỉ định thông thường nên 
người tham gia nghiên cứu an toàn và không gặp rủi ro. Người tham gia nghiên 
cứu không phải chi trả bất kỳ chi phí nào ngoài chỉ định của bác sĩ thăm khám 
bệnh. Các chi phí xét nghiệm liên quan nghiên cứu mà bác sĩ lâm sàng không 
chỉ định do nghiên cứu viên chi trả. 
6. Những lợi ích của đối tượng khi tham gia nghiên cứu 
Thông qua thăm khám và thực hiện các cận lâm sàng cần thiết giúp phòng 
ngừa hoặc xác định nguyên nhân loãng xương. 
7. Trả công cho người tham gia nghiên cứu: Không 
8. Đảm bảo sự bí mật riêng tư của đối tương nghiên cứu 
Đảm bảo bí mật về thông tin của bệnh nhân theo quy định. 
9. Nghĩa vụ của người tham gia nghiên cứu: trả lời các câu hỏi của nghiên 
cứu viên. 
10. Sự tình nguyện tham gia và rút lui khỏi nghiên cứu: Hoàn toàn tự nguyện 
11. Phương thức liên hệ với những người tổ chức nghiên cứu 
Liên hệ trực tiếp hoặc qua điện thoại, email: 
- BS Cao Thanh Ngọc 
- Số ĐT: 0908484246 
- Email: ngoc.ct@umc.edu.vn , caothanhngoc@gmail.com 
12. Những cam kết của nhà nghiên cứu đối với đối tượng tham gia 
nghiên cứu 
Người tham gia nghiên cứu sẽ được hưởng tất cả các chế độ theo quy định 
của bệnh viện, được thông tin, tư vấn rõ ràng về tình trạng bệnh, được tự do lựa 
chọn tham gia nghiên cứu, rút khỏi nghiên cứu và được hưởng ưu đãi tốt nhất 
(nếu có) theo quy định. 
PHỤ LỤC 2: PHIẾU ĐỒNG Ý THAM GIA NGHIÊN CỨU 
Họ tên:  
Năm sinh:  
Địa chỉ:  
Sau khi được cán bộ nghiên cứu giải thích tôi đã hiểu về mục đích của đề 
tài nghiên cứu, quyền lợi, nghĩa vụ khi tham gia nghiên cứu. 
Tôi biết rằng sự tham gia của tôi là hoàn toàn tự nguyện và tôi có thể rút lui 
khỏi nghiên cứu bất cứ lúc nào mà không cần nêu lý do. Việc tham gia hay rút 
lui khỏi nghiên cứu không ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc và điều trị của 
tôi được những người có trách nhiệm liên quan đến nghiên cứu xem xét. Tôi 
đồng ý cho họ truy cập những ghi chép trong hồ sơ bệnh án của tôi. 
Tôi đồng ý tình nguyện tham gia vào nghiên cứu này và không khiếu nại gì 
về sau. 
TPHCM, ngày .. tháng .. năm .. 
Họ tên 
(Ký và ghi rõ họ tên) 
PHỤ LỤC 3: MẪU BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU 
Mã số nghiên cứu:  
Số hồ sơ:  
Địa chỉ liên lạc:  
Điện thoại nhà/di động:  
I/ ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN 
Họ tên: Năm sinh: Năm sinh thật:... 
Trình độ học vấn:  Mù chữ  Cấp 1  Cấp 2  Cấp 3  Trên cấp 3 
Nơi sống:  Thành phố/Thị xã  Thị trấn  Xã/Ấp 
Chiều cao: Cân nặng: 
Nghề nghiệp:  Nông dân  Công nhân  Buôn bán 
  Viên chức  Lao động chân tay  Khác 
II/ TIỀN CĂN: 
1/ Hút thuốc lá:  Có  Không 
  Chưa từng hút 
  Đã ngưng hút: Thời gian ngưng hút: .. 
  Đang hút: Số gói năm:  
2/ Uống rượu:  Có  Không 
 Loại rượu:  Rượu nặng (30-400)  Rượu nhẹ (10-150)  Bia 
 Số lượng uống trong ngày:  
 Số ngày uống trong tuần: .. 
 Tổng số lượng trong tuần:  
3/ Té ngã trong vòng 12 tháng trước nhập viện 
  Có  Không 
 Nếu có: số lần 
4/ Tiền sử người thân bậc 1 bị gãy xương  Có  Không 
 Nếu có: Tuổi gãy: . 
 Vị trí gãy:  
 Nguyên nhân gãy: .. 
5/ Tiền sử bản thân bị gãy xương trong 5 năm  Có  Không 
 Nếu có, vị trí gãy:  Cổ xương đùi 
  Cột sống 
  Xương cẳng tay 
  Xương cổ tay 
 Tuổi gãy: .. 
 Nguyên nhân gãy:  
 Phương pháp điều trị:  Bó bột  Kết hợp xương 
  Thay khớp  Khác 
 Điều trị thuốc:  Có  Không 
6/ Đang dùng thuốc: 
➢ Canxi:  Có  Không 
➢ Chống động kinh:  Có  Không 
➢ Kháng đông:  Có  Không 
➢ Lợi tiểu:  Có  Không 
7/ Hoạt động thể lực:  Có  Không 
 Nếu có 
➢ Hình thức tập luyện: 
  Đi bộ  Chạy bộ  Đạp xe 
  Dưỡng sinh  Khác: . 
➢ Số lần tập mỗi tuần:  
➢ Thời gian mỗi lần tập (phút).. 
III/ MẬT ĐỘ XƯƠNG 
 Cổ xương đùi (neck) Cổ xương đùi (total) Cột sống thắt lưng 
BMD 
T-score: 
Z-score: 
IV/ KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM 
Xét nghiệm Kết quả Xét nghiệm Kết quả 
Creatinin SHBG 
Canxi Osteocalcin 
Phospho Beta CrossLaps 
Albumin Estrogen 
Vitamin D Testosterone