Luận án Nghiên cứu phân lập, tinh chế, thiết lập chất chuẩn để định tính, định lượng một số lignan trong quả của chi cleisanthus, họ thầu dầu (euphorbiaceae)

(Bản scan)

Trong khuôn khổ của dự án “Nghiên cứu sàng lọc các chất có hoạt tính

sinh học từ thảm thực vật Việt Nam”, Viện Hóa sinh biển, Viện Hàn Lâm

Khoa học và Công nghệ Việt Nam phối hợp với Viện Hóa học các hợp chất tự

nhiên– Cộng hòa Pháp đã thu hái, định danh khoa học và thử sàng lọc hoạt

tính sinh học của dịch chiết ethyl acetat của 2,500 loài thực vật của nước ta,

trong đó nổi bật là dịch chiết từ quả cây Cách hoa Đông Dương (C.

indochinensis Merr. ex Croiz), Chà chôi (C. tonkinensis Jabl.) và Cách hoa

eberhardt (C. eberhardtii Gagn) có phần trăm ức chế mạnh dòng tế bào ung

thư biểu mô KB từ 88,40 đến 95,17%. Từ quả của 3 loài trên đã phân lập và

xác định cấu trúc được nhiều hợp chất tinh khiết như: cleistantoxin,

cleisindoside D Một điều rất thú vị là, các hợp chất cleistantoxin,

cleisindoside D có cấu trúc hoá học gần giống etoposid và teniposid là 2 dẫn

chất glycosid của podophyllotoxin đang được sử dụng làm thuốc điều trị ung

thư phổi, tinh hoàn, buồng trứng

Nghiên cứu liên quan cấu trúc cleistantoxin, cleisindoside D với tác dụng

dược lí, cơ chế gây độc tế bào cho thấy các chất này có khả năng ức chế enzym

topoisomerase IIB và enzym caspase và được dự đoán có hoạt tính kháng tế

bào ung thư phù hợp với kết quả thử trên in vitro và in vivo, cleistantoxin có

hoạt tính kháng ung thư mạnh nhất.

Từ các kết quả đó, Đề tài độc lập cấp Nhà nước, mã số ĐTĐLCN.14/16 của

Bộ Khoa học và Công nghệ đã tiến hành thử hoạt tính kháng ung thư của cao

khô chiết xuất từ quả cây Chà chôi trên chuột Nude cấy tế bào ung thư phổi

người với liều 100mg/kg cân nặng, cho thấy 100% chuột còn sống và kéo dài

được thời gian sống sau 6 tuần điều trị so với nhóm chứng không được dùng

cao. Vì vậy, cao khô đang được tiếp tục nghiên cứu, phát triển thành nguyên liệu

thuốc. Để xây dựng tiêu chuẩn cho cao khô này, rất cần có chất chuẩn

cleistantoxin và cleisindoside D. Tuy nhiên, 2 chất này đang được nghiên

cứu, phát triển thuốc mới nên trên thế giới chưa có chất chuẩn đối chiếu. Vì

vậy, cleistantoxin và cleisindoside D phải được thiết lập thành chất chuẩn

gốc. Đây là lĩnh vực nghiên cứu mới, hầu như ở Việt Nam còn chưa có công

trình nào công bố về thiết lập chuẩn gốc, chủ yếu là thiết lập chuẩn thứ cấn