Thiết kế bộ lọc cic và fir cho modul thu vô tuyến sdr sử dụng công cụ matlab simulink và system generator

SCIENCE TECHNOLOGY 
Số Đặc biệt 2018 ● Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 17
THIẾT KẾ BỘ LỌC CIC VÀ FIR CHO MODUL THU VÔ TUYẾN 
SDR SỬ DỤNG CÔNG CỤ MATLAB SIMULINK 
VÀ SYSTEM GENERATOR 
DESIGN CIC AND FIR FILTER FOR SDR WIRELESS RECEIVE MODUL 
USING SYSTEM GENERATOR AND MATLAB SIMULINK 
Trần Đình Thông*, Dư Đình Viên 
TÓM TẮT 
Nhiều năm gần đây, cùng sự phát triển của kỹ thuật xử lý số tín hiệu, công 
nghệ số, sự phát triển mãnh mẽ về công nghệ bán dẫn đã đưa ra một giải pháp 
phương pháp thiết kế mới trong các hệ thống thông tin không dây nói chung và 
đặc biệt đối với việc thiết kế hệ thống thu radio. Việc khai thác kỹ thuật thiết kế 
hệ thống số và xử lý tín hiệu số đã dần thay thế hầu hết các phần cứng tương tự 
bằng việc cấu hình các hàm chức năng thu bằng phần mềm. Mục tiêu của bài báo 
trình bày nội dung lý thuyết và thiết kế bộ lọc CIC, FIR cho modul thu vô tuyến. 
Việc thiết kế và mô phỏng được thực hiện thông qua công cụ Matlab Simulink và 
Generator Xilinx. Kết quả nghiên cứu này được xem như nền tảng cơ sở ban đầu 
để phát triển liên quan đến thiết kế các hệ thống số khác sau này. 
Từ khóa: Bộ lọc CIC và FIR; vô tuyến định nghĩa mềm; modul thu vô tuyến. 
ABSTRACT 
In the recent decades, with the aid of digital signal processing technique, 
digital technology and the rapid development of semiconductor technologies a 
new design paradigm has been emerged as a dominant solution for wireless 
communication in general and especially for radio receiver design. In this design 
method, digital system design techniques and digital signal processing are 
exploited as much as possible, thus replacing almost analogue hardware by 
configuring receiver functions in software and firmware. The decimation filter 
design and simulation through programs MATLAB of Mathworks and the System 
Generator of Xilinx .The goal of this paper primarily proves the concepts and 
design solution for CIC and FIR in wireless receive modul, which can be 
considered as a starting point for further development and enhancement in the 
future work. 
Keywords: CIC and FIR filter; SDR; wireless receiver modul. 
Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội 
*Email: thong77.haui@gmail.com 
Ngày nhận bài: 04/01/2018 
Ngày nhận bài sửa sau phản biện: 26/3/2018 
Ngày chấp nhận đăng: 25/10/2018 
CHỮ VIẾT TẮT 
SDR Software Defined Radio 
FPGA Field Programma Gate Array 
BPF Band Pass Filter 
LO Local Ocillator 
CIC Cascade Integrator Comb 
FIR Finite Impulse Response 
DSP Digital Signal Processing 
DDC Digital Down Converter 
1. GIỚI THIỆU 
Kiến trúc và công nghệ chế tạo máy thông tin vô tuyến 
SDR [1, 4, 17] vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu phát triển 
và ngày càng hoàn thiện, đáp ứng nhu cầu đa phương tiện, 
đa dạng hóa dịch vụ trong thông tin liên lạc. Máy thu vô 
tuyến theo kiến trúc siêu ngoại sai (Superheterodyne 
Receiver) truyền thống được phát minh bởi Armstrong từ 
năm 1924, đã được nghiên cứu phát triển liên tục hiện vẫn 
đang được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực của đời sống 
xã hội. Các máy thông tin liên lạc truyền thống chủ yếu dựa 
trên kỹ thuật xử lý tín hiệu tương tự và công nghệ mạch rời 
trên toàn tuyến cả thu và phát. Công nghệ và kỹ thuật 
tương tự có nhiều hạn chế về khả năng đáp ứng nhu cầu 
trao đổi thông tin, chất lượng thiết bị bị ảnh hưởng lớn bởi 
điều kiện môi trường và sự già hóa linh kiện. Ngoài ra, công 
nghệ này cũng hạn chế về tính mềm dẻo, khả năng mở 
rộng, tính đồng nhất của sản phẩm. Cùng với sự phát triển 
của công nghệ vi điện tử, từ kiến trúc máy thu siêu ngoại 
sai truyền thống, hiện nay các nhà sản xuất đang đồng thời 
triển khai nghiên cứu phát triển công nghệ máy thu nhằm 
tăng tính năng, giảm kích thước trọng lượng và nguồn tiêu 
thụ, tăng độ tin cậy, giảm chi phí vận hành. Với sự phát 
triển công nghệ điện tử số cùng với sự hỗ trợ của các công 
cụ xử lý số tín hiệu, công nghệ thông tin, máy thông tin vô 
tuyến công nghệ mềm hay còn có cách gọi khác là máy 
thông tin vô tuyến định nghĩa bằng phần mềm SDR đã 
nhanh chóng được hiện thực hoá. 
Về mặt cấu trúc sơ đồ khối chức năng tuyến thu vô 
tuyến được mô tả như hình 1. Trong tuyến thu thì Chip 
FPGA được lập trình để thực thi các chức năng tiếp theo 
 CÔNG NGHỆ 
 Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ● Số Đặc biệt 2018 18
KHOA HỌC
của tuyến thu nhằm đưa ra thông tin cần nhận. Cụ thể Chip 
FPGA sẽ thực hiện việc nhận chuỗi số liệu sau bộ biến đổi 
ADC, chuyển đổi tín hiệu về băng gốc và giải điều chế tín 
hiệu theo dạng mong muốn để đưa ra thông tin cần thu 
nhận. Tuyến cao tần có chức năng thu nhận tín hiệu RF từ 
anten biến khuếch đại, lọc và biến đổi tín hiệu cao tần RF 
xuống tín hiệu trung tần IF = 10,7 MHz với mức đủ lớn cung 
cấp cho bộ biến đổi tương tự - số ADC. 
Hình 1. Sơ đồ khối chức năng tuyến thu 
Việc lựa chọn thiết kế khối xử lý số tín hiệu được thực thi 
trên phần cứng FPGA có ý nghĩa quan trọng ảnh hưởng tới 
chất lượng đồng thời cho phép thực hiện các chức năng xử 
lý tín hiệu ở miền số một cách linh hoạt, mềm dẻo, độ tin 
cậy cao và ít phức tạp về cấu trúc phần cứng. Từ ý nghĩa 
khoa học, bài báo tập trung nghiên cứu việc thiết kế khối 
xử số tín hiệu bao gồm các khối liên quan đến bộ lọc CIC, 
FIR nhằm thực hiện chức năng thu nhận tín hiệu đối với 
máy thu vô tuyến SDR. 
Phần còn lại của bài báo được tổ chức như sau: Mục 2 
trình bày tổng quan kiến trúc của khối chức năng xử lý số 
tín hiệu của khối thu vô tuyến. Mục 3 tập trung trình bày 
cấu trúc cơ bản về lý thuyết, thiết kế bộ lọc CIC và FIR. Phần 
mô phỏng và đánh giá thực nghiệm được thể hiện thông 
qua mục 4. Mục 5 thể hiện nội dung kết luận và đề xuất 
hướng nghiên cứu khoa học tiếp theo. 
2. KIẾN TRÚC CHỨC NĂNG XỬ LÝ SỐ TÍN HIỆU CỦA KHỐI 
THU VÔ TUYẾN SDR 
Trong phần này thực hiện trình bày một cách tổng quan 
sơ đồ khối chức năng xử lý số tín hiệu của khối thu vô tuyến 
SDR như hình 2. 
Hình 2. Sơ đồ khối chức năng xử lý số tín của khối thu vô tuyến SDR 
Trong đó: 
+ Khối trộn tần xuống DDC: Khối trộn thực hiện nhân tín 
hiệu băng gốc (tuyến phát) và tín hiệu IF = 10,7 MHz với 
dao động nội số DDS để đưa tín hiệu thu về băng gốc để 
thực hiện giải điều chế. 
+ Khối lọc giảm tốc tích phân răng lược CIC: Đây là các 
khối IQ_CIC Decimation và CIC Interpolation đóng vai trò là 
các bộ lọc thông thấp sau tầng trộn tần giống như trong 
module RF Front-End nhằm lọc bỏ các thành phần tần số 
không mong muốn sau trộn tần. Ngoài ra các bộ lọc CIC 
còn đóng vai trò quan trọng trong các hệ thống số đa tốc 
độ (Multirate Digital System) cho phép giảm tốc độ luồng 
bit số liệu cho phù hợp với đặc tính tín hiệu trong tầng xử 
lý tiếp theo. 
+ Bộ lọc giải thông FIR: Đây là các khối IQ_FIR (tuyến 
thu) của khối xử lý số tín hiệu máy thông tin có chức năng 
lọc lấy tín hiệu trong băng tần có ích và loại bỏ nhiễu 
không mong muốn, tần số và băng thông được thiết kế 
phù hợp để xử lý tín hiệu tại trung tần đầu ra. 
+ Khối điều chế và dải điều chế tín hiệu MOD/DEMOD: 
Là các khối cơ bản trong tuyến thu/phát máy thông tin có 
chức năng ngược nhau. Khối MOD có chức năng điều chế 
tín hiệu theo dạng mong muốn (AM, SSB, FM, FSK, PSK, 
QAM,) được quyết định bởi đầu vào chọn dạng điều chế. 
Trong khi đó khối DEMOD có chức năng giải điều chế tín 
hiệu thu được. Khối MOD/DEMOD thực hiện ở miền số đảm 
bảo tính linh hoạt, mềm dẻo trong thiết kế và phát triển 
ứng dụng cho phép cấu hình lại, phát triển thêm chức năng 
mà không cần thay đổi nền phần cứng. 
3. CƠ SỞ LÝ THUYẾT BỘ LỌC CIC VÀ FIR 
3.1. Bộ lọc CIC 
Trong các giải pháp đổi tốc đề cập ở [13], chỉ có một số 
ít giải pháp có tính đến hiệu quả tính toán trong các hệ 
thống vô tuyến mềm. Các bộ lọc CIC trong [14, 15] thực 
hiện chức năng đổi tốc một cách hiệu quả do chỉ sử dụng 
các module cộng/trừ và thích nghi với các ứng dụng vô 
tuyến mềm. Hình 3 minh họa kiến trúc bộ lọc CIC có bậc 
N1 + N2 được thiết kế để thực thi chức năng đổi tốc với hệ 
số R/L [11], trong đó N1 và N2 lần lượt là số tầng comb và 
integrator xếp chồng với nhau trong kiến trúc giảm tốc. Với 
trường hợp cố định, hiệu năng thực thi của các bộ lọc CIC 
có thể được cải tiến bằng cách thay đổi bậc bộ lọc để điều 
chỉnh khả năng triệt nhiễu ảnh và thay đổi độ trễ của các 
tầng Comb để điều chỉnh băng thông. 
Hình 3. Bộ lọc CIC đổi tốc bậc N1 + N2 
DSP 
ADC BPF LNA 
DDS 
900 
FPGA Tuyến cao tần 
MIXER 
LO 
SCIENCE TECHNOLOGY 
Số Đặc biệt 2018 ● Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 19
Hàm truyền đạt của bộ lọc CIC trong kiến trúc giảm tốc 
với hệ số giảm tốc R/L bằng các bộ tích phân răng lược xếp 
chồng cho một tần số trung gian. Hàm truyền đạt của bộ 
lọc như sau [13]: 
( ) ( )
( )
( )
1 2
1 2
N NRM LM
m 1 N
N NRM 1 LM 1
k k
k 0 k 0
1 Z 1 ZH z
1 Z
z z
 
 (1) 
Trong đó: R là hệ số tăng tốc, L là hệ số giảm tốc, N là 
bậc của bộ lọc CIC (N = N1 + N2); và M là độ trễ của mối tầng 
Comb. 
3.2. Bộ lọc FIR 
Bộ lọc FIR có đáp ứng xung chiều dài hữu hạn với hàm 
truyền đạt hệ thống có dạng: 
( ) ( ) ( ) ( ) h( )
N 1
1 1 N n
n 0
H z h 0 h 1 z h N 1 z n z
  (2) 
Như vậy, đáp ứng xung h(n) là: 
( )
( )
h n 0 n N 1
h n
0 other
 (3) 
Phương trình sai phân là: 
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )y n h 0 x n h 1 x n 1 h n 1 x n N 1  (4) 
Từ phương trình (2) có thể biểu diễn cấu trúc bộ lọc FIR 
kiểu trực tiếp như hình 4. 
Hình 4. Cấu trúc trực tiếp của bộ lọc FIR 
Trong trường hợp lựa chọn các tham số của bộ lọc FIR 
như sau: 
+ Chiều dài bộ lọc: N = 12; 
+ Tần số lấy mẫu Fs =10MHz; 
+ Tần số dải chặn: Fstop = 20kHz; 
+ Tần số dải thông: Fpass = 7kHz. 
Khi đó đáp ứng biên độ của bộ lọc được thể hiện như 
hình 5. 
Hình 5. Đáp ứng biên độ của bộ lọc thông thấp FIR với N = 12 
3.3. Thiết kế bộ lọc CIC và FIR 
System generator là một công cụ thiết kế hệ thống giúp 
cho việc thiết kế các ứng dụng phần cứng trong FPGA và 
mô phỏng Simulink. Đó là một môi trường thiết kế rất 
mạnh trong việc thiết kế phần cứng. Systerm Generator có 
khả năng mô hình hóa cao và có thể dịch các thiết kế của 
người dùng sang ngôn ngữ phần cứng trong FPGA một 
cách tự động chỉ với một thao tác đơn giản. Thêm vào đó 
System Generator còn cho phép xâm nhập vào các tài 
nguyên trong FPGA ở mức thấp hơn, qua đó cho phép 
người sử dụng thực hiện các thiết kế có hiệu suất cao. Sau 
khi lựa chọn các tham số và cấu hình cho bộ lọc CIC và FIR 
dựa trên các khối Block Set DSP Xilinx trong System 
Generator có sơ đồ như hình 6. 
Hình 6. Sơ đồ khối bộ lọc CIC và FIR 
4. KẾT QUẢ MÔ PHỎNG VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC NGHIỆM 
Trên cơ sở thiết kế bộ lọc CIC và FIR ở phần 3.3 tiến 
hành thực hiện kết nối chức năng khối CIC và FIR như hình 
7. Tiến hành mô phỏng và lựa chọn cấu hình chức năng cho 
bộ lọc CIC và FIR để nhận được tín hiêu trong miền thời 
gian và miền tần số như hình 8 và 9. 
Hình 7. Sơ đồ mô phỏng chức năng khối lọc CIC, FIR 
Kết quả mô phỏng hình 8, 9 đã thể hiện được vấn đề 
chức năng của mạch lọc CIC ngoài tính chất là một mạch 
lọc còn thực hiện giảm tốc độ luồng bít để đưa về tín hiệu 
băng gốc trước khi đưa vào bộ lọc FIR. 
 CÔNG NGHỆ 
 Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ● Số Đặc biệt 2018 20
KHOA HỌC
Hình 8. So sánh tín hiệu sau các khối Mixer, CIC, FIR trong miền thời gian 
Hình 9. Phổ tín hiệu sau các khối Mixer, CIC, FIR 
Hình 10. Mô hình kết nối modul với thiết bị ngoại vi để đánh giá 
Khối lọc CIC kết hợp FIR sau khi thiết kế kết hợp với các 
khối trộn tần DDC và khối điều chế và dải điều chế tín hiệu 
MOD/DEMOD được thực thi xuống modul thu vô tuyến 
SDR. Sử dụng tín hiệu âm tần được điều chế sóng mang có 
tần số 10,7 MHz với phương thức điều chế FM thông qua 
thiết bị trộn tần. Tín hiệu sau thiết bị trộn tần được kết nối 
trực tiếp vào modul thu. Tín hiệu ra của modul để đánh giá 
được cung cấp qua loa như hình 10. Kết quả thực nghiệm 
cho thấy việc thiết kế bộ lọc CIC và FIR khi được thực thi 
xuống modul thu đã nhận được tín hiệu hoàn toàn giống 
với tín hiệu gốc đồng thời đã xử lý lọc nhiễu tốt. 
Hình 11. Tín hiệu âm tần và phổ tín hiệu của tín hiệu thu 
Kết quả phổ tín hiệu âm tần và phổ tín hiệu ở đầu ra 
modul thu được thể hiện ở hình 11. Quan đồ thị phổ tín 
hiệu đã thu được phổ có tần số IF = 10,7MHz đúng như 
tham số khi thiết kế được cấu hình. 
Ngoài ra dựa trên các số liệu ở bảng 1 từ máy phân tích 
âm tần đối với tín hiệu thu sau khi được xử lý ở modul thu 
hoàn toàn phù hợp với các tiêu chí kỹ thuật được tính toán 
và thiết kế. Đây cũng là cơ sở khoa học quan trọng trong 
quá trình điều chỉnh các tham số cấu hình mềm để nâng 
cao hiệu quả lọc trong việc xử lý tín hiệu. 
Bảng 1. Tham số kỹ thuật tín hiệu thu 
TT Chỉ tiêu Đơn vị Giá trị 
1 Tần số IF đầu vào MHz 10,7 
2 Mức tín hiệu IF dBm > -60 
3 Tỷ số tín hiệu trên tạp âm (SNR) dB > - 20 
4 Độ rộng điều chế FM KHz 200 
5 Tốc độ ADC MHz 100 
6 Số bit ADC bit 14 
7 Số bit DAC âm tần đầu ra bit 12 
8 Mức tín hiệu âm tần ra V 1,98 
5. KẾT LUẬN 
Bài báo đã thực hiện việc nghiên cứu lý thuyết cơ sở về 
bộ lọc số, đưa ra phương pháp thiết kế mô phỏng bộ lọc số 
CIC, FIR. Kết quả của bài báo là thiết kế được bộ lọc CIC kết 
hợp với bộ lọc FIR cho modul xử lý tín hiệu khối thu máy vô 
tuyến SDR. Kết quả mô phỏng việc kết hợp hai bộ lọc CIC 
và FIR đã cho thấy việc lựa chọn các tham số của các bộ lọc 
đã minh chứng được chức năng lọc hiệu quả. Qua kết quả 
của phần thực nghiệm đã thể hiện rõ việc kết hợp bộ lọc 
CIC và FIR đã thực hiện được chức năng lọc để xử lý tín hiệu 
trong tuyến thu vô tuyến. Phương pháp thiết kế này giúp 
cho người thiết kế giảm được công sức và thời gian thiết kế, 
nâng cao hiệu quả kinh tế và quan trọng hơn nữa là 
phương pháp thiết kế này mang tính mềm dẻo, có thể đáp 
ứng được yêu cầu kỹ thuật mới của các công nghệ tiên tiến. 
Đây là một xu hướng mới trong việc thiết kế các sản phẩm 
số. Những kết quả nghiên cứu là nền tảng cơ sở ban đầu để 
áp dụng triển khai thực hiện bộ thu phát trong máy thông 
tin vô tuyến SDR sẽ được đề xuất đối với các nghiên cứu 
tiếp theo. 
SCIENCE TECHNOLOGY 
Số Đặc biệt 2018 ● Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 21
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. B. Razavi, 1996. Challenges in Portable RF Transceiver Design. IEEE 
Circuits and Devices Magazine, vol. 12, no. 5, pp. 12-25. 
[2]. J. C. Clifton et al, 1997. RF Transceiver Architectures for Wireless Local 
Loop Systems. IEEE Colloquium on RF & Microwave Circuits for Commercial 
Wireless Applications, pp. 1 111-1 118. 
[3]. U. L. Rohde, J. Whitaker, and T.T.N. Bucher, 1996. Communications 
Receivers. 2nd ed., McGraw Hill. 
[4]. ETSI, 1998. Digital Cellular Telecommunications System (Phase 2), Radio 
ransmission and Reception (GSM 05.05 version 7.3.0). 
[5]. A. Bateman and D. M. Haine, 1989. Direct Conversion Transceiver Design 
for Compact Low-cost Portable Radio Terminals. Proceedings of IEEE, Vehicular 
Technology ConJ, pp. 57-62. 
[6]. Qizheng Gu, 2005. Nokia Mobile Phones, Inc. RF SYSTEM DESIGN OF 
TRANSCEIVERS FOR WIRELESS COMMUNICATIONS Springer Science+Business 
Media, Inc. 
[7]. The MathWorks, Inc. Digital Signal Processing &Communications. 
Available at  2009. 
[8]. System Generator for DSP User Guide, Release 9.2.01, Xilinx, Inc., 2007. 
[9]. Xilinx ISE 9.2i Software Manuals: Constraints Guide, and Development 
SystemReference Guide, Xilinx, Inc., 2007. 
[10]. Bob Stewart, Kenneth Barlee, Dale Atkinson, Louise Crockett, 2015. 
Software Defined Radio using Matlab & Simulink and the RTL-SDR. 1st edtition, 
Department of Electronic and Electrical Engineering, University of Strathclyde, 
Glasgow, Scotland, UK. 
 [11]. H. Aboushady, Y. Dumonteix, M. M. Loerat, and H. Mehrezz, 2001. 
Efficient polyphase decomposition of comb decimation filters in Sigma-Delta 
analog-to-digital converters. IEEE Trans. Circuits Syst. II, Analog Digit. Signal 
Process, vol. 48, no. 10, pp. 898–903. 
[12]. T. A. Ramstad, 1984. Digital methods for conversion between arbitrary 
samplingfrequencies. IEEE Trans. Acoust., Speech, Signal Processing, vol.ASSP-32, 
pp. 577–591. 
[13]. R. E. Crochiere and L. R. Rabiner, 1981. Interpolation and decimation of 
digital signals-A tutorial review. Proc. IEEE, vol. 69, pp. 300–331. 
 [14]. E. B. Hogenauer, 1981. An economical class of digital filters for 
decimationand interpolation. IEEE Trans. Acoust., Speech, Signal Processing, 
vol.ASSP-29, pp. 155–162. 
 [15]. L. Wasserman and A. N. Willson Jr., 1990. A variable-rate filtering 
systemfor digital communications. in Proc. ICASSP, pp. 1497–1500. 
[16]. Trần Đình Thông, Dư Đình Viên, Phạm Thị Thanh Huyền, Đặng Cẩm 
Thạch, Dương Thị Hằng, 2017. Nâng cao hiệu quả lọc và sử dụng tài nguyên phần 
cứng cho bộ lọc CIC trong kiến trúc thu vô tuyến SDR. Tạp chí Khoa học Công nghệ, 
ĐHCN Hà Nội số 38. 
[17]. Bob Steward, Kenneth Barlee, Dale Atkinson, Louise Crockett, 2015. 
Software Defined Radio using MATLAB Simulink and the RTL-SDR. University of 
Strathclyde Engineering.