Tóm tắt Luận án Trần quốc hoàn nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và biện pháp kỹ thuật tạo giống cây mun (diospyros mun a. chev. ex lecomte) ở miền bắc Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP 
VÀ PTNT 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP 
TRẦN QUỐC HOÀN 
NGHIÊN CỨU PHÂN VÙNG LẬP ĐỊA PHỤC 
VỤ CHO 
SẢN XUẤT LÂM NGHIỆP TẠI TỈNH BÌNH 
PHƯỚC 
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP 
 Chuyên ngành: Lâm sinh 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP 
NGÔ VĂN NHƯƠNG 
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC 
VÀ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TẠO GIỐNG CÂY MUN 
(Diospyros mun A. Chev. ex Lecomte) 
Ở MIỀN BẮC VIỆT NAM 
Chuyên ngành: Lâm sinh 
Mã số: 62 62 02 05 
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP 
Hà Nội - 2016 
Luận án được hoàn thành tại: 
 Trường Đại học Lâm nghiệp 
Hướng dẫn khoa học: 
1. TS. Lê Xuân Trường 
2. PGS. TS. Phạm Đức Tuấn 
Phản biện 1: 
Phản biện 2: 
Phản biện 3: 
Luận án sẽ được bảo vệ: Trước Hội đồng chấm luận án cấp 
trường vào lúc .....giờ.....ngày ......tháng... .năm ........, tại 
. 
Có thể tìm hiểu Luận án tại: Thư viện Quốc gia và Thư viện 
Trường Đại học Lâm nghiệp 
 CÁC BÀI BÁO CỦA TÁC GIẢ 
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ 
1. Ngô Văn Nhương, Vũ Đình Duy, Phan Minh Quang, Lê Xuân 
trường, Phạm Đức Tuấn, Ngô Thị Mai, Hoàng Thị Thu Trang 
(2014), “Nghiên cứu đặc điểm di truyền của loài Mun (Diospyros 
mun A. Chev. ex Lecomte) ở Việt Nam trên cơ sở phân tích trình tự 
nucleotide vùng gene rbcL”. Tạp chí Nông nghiệp & Phát triển 
Nông thôn 14 (2): 103-110, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, 
Hà Nội. 
2. Ngô Văn Nhương (2014), “Đặc điểm sinh lý và phương pháp bảo 
quản hạt Mun (Diospyros mun A.chev. Ex lecomte)”. Tạp chí khoa 
học Lâm nghiệp, (1), Viện khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, Hà Nội. 
3. Ngô Văn Nhương (2014), “Một số đặc điểm lâm học của cây Mun 
(Diospyros mun A.chev. Ex lecomte) ở VQG Cúc Phương”. Tạp chí 
khoa học Lâm nghiệp, (2), Viện khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, Hà 
Nội. 
4. Ngô Văn Nhương, Vũ Đình Duy, Hoàng Thị Thu Trang, Phan 
Minh Quang, Bùi Thị Tuyết Xuân, Đỗ Thị Phương Thảo (2014), 
“Đánh giá mối quan hệ di truyền quần thể cây Mun (Diospyros 
mun A. Chev. ex Lecomte) ở Việt Nam trên cơ sở phân tích trình tự 
nucleotide vùng gen ITS-rDNA”. Tạp chí Công nghệ Sinh học 12 
(2): 269- 279, 2014, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt 
Nam, Hà Nội. 
 1 
MỞ ĐẦU 
1. Tính cấp thiết của đề tài 
Mun là loài cây bản địa, đặc hữu của Việt Nam, trước đây 
loài cây này có phân bố tự nhiên ở nhiều tỉnh trong cả nước như 
Ninh Bình, Hòa Bình, Tuyên Quang, Quảng Bình, Khánh Hòa, Ninh 
Thuận ... Hiện nay chúng chỉ còn ở một số ít Vườn quốc gia, Khu 
bảo tồn thiên nhiên hoặc rừng cấm, theo các tiêu chí IUCN (2013) 
loài Mun hiện được xếp ở tình trạng cực kỳ nguy cấp (A1cd). Tại 
Việt Nam loài này đã được dẫn trong sách đỏ Việt Nam (2007) ở 
mức độ nguy cấp EN A1c,d, B1 + 2a và được pháp luật bảo vệ (nằm 
trong gỗ nhóm I). Tuy nhiên, có rất ít công trình nghiên cứu về loài 
cây quý này, mà đa số chỉ tập trung nghiên cứu về phân loại hoặc 
phân bố, đánh giá tài nguyên và bảo tồn loài mang tính chất chung 
chung. Hiện nay, Mun đã được trồng thử nghiệm bằng cây con từ 
hạt, song hiểu biết về đặc điểm sinh học của loài cây này còn ít, chưa 
có quy trình gieo ươm một cách hệ thống, chưa có hướng dẫn kỹ 
thuật tạo cây con và kỹ thuật trồng Mun nên chưa đủ cơ sở khoa học 
để xây dựng giải pháp kỹ thuật bảo tồn có hiệu quả. Vì vậy, “Nghiên 
cứu một số đặc điểm sinh học và biện pháp kỹ thuật tạo giống cây 
Mun (Diospyros mun A.Chev. ex Lecomte) ở miền Bắc Việt Nam” 
góp phần đề xuất kỹ thuật bảo tồn loài cây này ở miền Bắc nói riêng 
và ở Việt Nam nói chung, là đề tài nghiên cứu sinh lựa chọn thực 
hiện nhằm giải quyết các tồn tại trên. 
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 
2.1. Ý nghĩa khoa học 
Đề tài đã bổ sung các thông tin về đặc điểm lâm học, sinh 
thái học của loài Mun góp phần cho việc bảo tồn nguồn gen. 
2.2. Ý nghĩa thực tiễn 
 2 
(1) Đề tài đã xác định và xây dựng hướng dẫn kỹ thuật tạo 
cây con Mun phục vụ cho trồng rừng; (2) Những kết quả của đề tài 
có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ kỹ thuật lâm 
nghiệp, học sinh, sinh viên, nông dân... trong định hướng phát triển 
các loài cây gỗ quý hiếm. 
3. Những đóng góp mới của đề tài 
 (1) Bổ sung thêm một số thông tin về đặc điểm sinh học 
của loài Mun; (2) Bổ sung, hoàn thiện kỹ thuật tạo cây con Mun ở 
vườn ươm và trồng thử nghiệm cây Mun ở các giai đoạn tuổi xuất vườn 
khác nhau. 
4. Đối tượng nghiên cứu 
 Mun ở rừng tự nhiên, rừng trồng ở vườn thực vật, rừng trồng 
thử nghiệm và cây con vườn ươm. 
5. Giới hạn của đề tài 
5.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu 
 (1) Đề tài chỉ nghiên cứu một số đặc điểm sinh học cơ bản có 
liên quan trực tiếp đến sinh trưởng của Mun; (2) “Tạo giống” trong đề 
tài này chỉ là việc tạo cây con từ hạt; nghiên cứu đặc điểm sinh học của 
Mun thực hiện tại một số địa điểm ở miền Bắc; nghiên cứu mối quan 
hệ di truyền giữa các quần thể Mun thực hiện tại một số địa điểm ở 
Việt Nam. 
5.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu 
 Các nghiên cứu của đề tài được thực hiện tại VQG Cúc Phương- 
Ninh Bình, KBTTN Ngọc Sơn- Ngổ Luông- Hòa Bình, KBTTN Na 
Hang- Tuyên Quang, VQG Phong Nha- Kẻ Bàng, Quảng Bình; VQG 
Núi Chúa- Ninh Thuận; xã Cam Thịnh Đông và Cam Thịnh Tây thuộc 
Thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa. 
5.3. Giới hạn thời gian nghiên cứu 
Các thí nghiệm tạo cây con ở vườn ươm được theo dõi từ khi 
 3 
cấy cây vào bầu đến lúc cây 9 tháng tuổi. Thí nghiệm ở rừng trồng thử 
nghiệm được theo dõi sau khi trồng 12 tháng. 
Chương 1 
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 
Trên cơ sở nghiên cứu 118 tài liệu tham khảo về: kỹ thuật tạo 
giống cây con từ hạt, kỹ thuật gây trồng cây thân gỗ, hệ gen sử dụng 
trong nghiên cứu phân loại phân tử ở thực vật, một số thành tựu nghiên 
cứu về đa dạng di truyền và tiến hóa phân tử và các nghiên cứu có liên 
quan đến đề tài của các tác giả trong và ngoài nước. Đề tài đã tổng quan 
được những nội dung chính để phục vụ cho nghiên cứu một số đặc điểm 
sinh học và biện pháp kỹ thuật tạo giống cây Mun. Từ những kết quả tổng 
quan này, đề tài đã có những nhận xét nêu lên một số quan điểm chung 
(về nghiên cứu đặc điểm sinh học, về vật hậu, về hạt giống và về kỹ thuật 
trồng cây Mun), nêu lên những tồn tại chính để từ đó xác định những nội 
dung cần thực hiện tiếp: 
- Về đặc điểm sinh học của Mun: Chưa có nghiên cứu đề cập 
đến tọa độ địa lý, tổ thành và mối quan hệ giữa Mun với các loài cây 
khác trong quần thể, thành phần cơ giới và hóa học của đất dưới các lâm 
phần có Mun phân bố, tái sinh tự nhiên, sinh trưởng hàng năm của Mun 
ở rừng trồng với các độ tuổi khác nhau, cấu tạo hiển vi gỗ Mun và mối 
quan hệ di truyền giữa các quần thể Mun. 
- Về vật hậu, các nghiên cứu về Mun chưa cho biết thời kỳ quả 
chín và thu hái quả, đặc biệt chưa có nghiên cứu toàn diện, chi tiết về 
các thời kỳ sinh dưỡng và sinh sản của Mun. 
- Về hạt giống, các tác giả cho biết hạt mới thu hái về xử lý 
nước nóng hoặc chế phẩm sẽ cho tỉ lệ nảy mầm rất cao (trên 90%), chưa 
có nghiên cứu về phương pháp bảo quản để duy trì sự sống của hạt và 
xử lý hạt giống. Các nghiên cứu về tỷ lệ che sáng, thành phần ruột bầu 
cho cây Mun ở các giai đoạn tuổi khác nhau mới chỉ xác định sinh 
 4 
trưởng về đường kính và chiều cao, chưa có nghiên cứu về ảnh hưởng 
của chế độ tưới nước tới sinh trưởng và phát triển của cây con Mun ở 
các giai đoạn tuổi khác nhau tại vườn ươm, đặc biệt các thí nghiệm chưa 
nghiên cứu sinh khối cây ươm, cấu tạo giải phẫu lá Mun, hàm lượng sắc 
tố trong vườn ươm. 
- Về kỹ thuật trồng: Hiện nay Mun chưa được nghiên cứu để 
mở rộng gây trồng nhiều, chủ yếu trồng ở những nơi mà có Mun phân 
bố theo kinh nghiệm, chưa chỉ rõ được những cơ sở khoa học trong công 
tác tạo giống, tiêu chuẩn cây trồng, chưa có nghiên cứu xác định tuổi 
cây con xuất vườn. 
Chương 2 
MỤC TIÊU, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP 
VÀ VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU 
2.1. Mục tiêu của đề tài 
 Mục tiêu chung: Nghiên cứu được một số đặc điểm sinh học và 
biện pháp kỹ thuật tạo giống cây Mun (Diospyros mun A.Chev. ex 
Lecomte) ở miền Bắc- Việt Nam nhằm bảo tồn loài cây gỗ quý này. 
Mục tiêu cụ thể gồm: (1) Xác định được một số đặc điểm sinh 
học của cây Mun ở miền Bắc- Việt Nam: Hình thái, phân bố, đặc điểm 
lâm học, cấu tạo hiển vi của gỗ, mối quan hệ di truyền giữa các quần thể 
Mun; (2) Xác định được một số chỉ tiêu kỹ thuật gieo ươm của hạt và kỹ 
thuật tạo cây con Mun từ hạt ở giai đoạn vườn ươm; (3) Đề xuất được một 
số biện pháp kỹ thuật tạo cây con Mun ở miền Bắc- Việt Nam. 
2.2. Nội dung nghiên cứu 
2.2.1. Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của cây Mun 
 (1) Nghiên cứu về hình thái và phân bố; (2) Nghiên cứu đặc 
điểm lâm học; (3) Nghiên cứu cấu tạo hiển vi của gỗ Mun; (4) Nghiên 
cứu mối quan hệ di truyền một số quần thể Mun ở Việt Nam. 
2.2.2. Nghiên cứu kỹ thuật hạt giống 
 (1) Xác định thời điểm thu hái hạt Mun; (2) Xác định một số chỉ 
 5 
tiêu gieo ươm của hạt Mun; (3) Nghiên cứu các điều kiện xử lý nảy mầm 
của hạt; (4) Nghiên cứu phương pháp bảo quản hạt Mun. 
2.2.3. Nghiên cứu kỹ thuật tạo cây con 
 (1) Nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái (ánh sáng, 
hỗn hợp ruột bầu, chế độ tưới nước) đến sinh trưởng của cây con ở giai 
đoạn vườn ươm; (2) Ảnh hưởng của tuổi cây con xuất vườn khác nhau 
đến sinh trưởng của cây Mun để xác định tuổi cây con xuất vườn. 
2.2.4. Đề xuất một số biện pháp kỹ thuật tạo cây con Mun ở miền Bắc- 
Việt Nam 
2.3. Phương pháp nghiên cứu 
2.3.1. Phương pháp nghiên cứu chung 
 Áp dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp với bố trí thí 
nghiệm và phân tích trong phòng để xây dựng cơ sở khoa học cho việc 
đề xuất kỹ thuật tạo cây con Mun. 
2.3.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 
2.3.2.1. Phương pháp nghiên cứu về hình thái và phân bố 
- Nghiên cứu hình thái 
 Quan sát, mô tả các đặc điểm của thân cây, vỏ cây, lá, hoa và 
quả của 3 cây tiêu chuẩn trong rừng tự nhiên tại KBTTN Ngọc Sơn- 
Ngổ Luông- Hòa Bình, KBTTN Na Hang- Tuyên Quang, VQG Cúc 
Phương- Ninh Bình theo phương pháp hình thái so sánh thường dùng 
trong nghiên cứu về phân loại thực vật. 
- Nghiên cứu phân bố 
Tiếp cận nắm bắt thông tin ban đầu thông qua cán bộ lâm 
nghiệp ở các địa điểm nghiên cứu và người dân địa phương, thu thập số 
liệu về vị trí địa lý, về điều kiện khí hậu, kế thừa các tài liệu đã có về 
cây Mun kết hợp với điều tra ngoài thực địa để từ đó xác định một số 
địa điểm có Mun, mô tả đặc điểm của đất có Mun phân bố ở các khu 
 6 
vực nghiên cứu. Điều tra về đất trên các phẫu diện trong các ô tiêu 
chuẩn (OTC) điều tra. 
2.3.2.2. Nghiên cứu đặc điểm lâm học 
- Điều tra tầng cây gỗ lớn 
Tại các trạng thái rừng tự nhiên ở VQG Cúc Phương lập 3 
OTC, KBTTN Ngọc Sơn- Ngổ Luông- Hòa Bình lập 4 OTC, KBTTN 
Na Hang- Tuyên Quang lập 5 OTC nơi có Mun phân bố nhiều và chủ 
yếu, mỗi OTC sơ cấp có diện tích 1000m2 (20x50m). Trong mỗi OTC 
thu thập các chỉ tiêu của tất cả các cây có đường kính ngang ngực từ 
6cm trở lên, bao gồm: tên loài cây, chu vi (C) để xác định đường kính 
ngang ngực (D1.3), chiều cao vút ngọn (Hvn), chiều cao dưới cành (Hdc), 
đường kính tán, phẩm chất cây 
- Xác định cấu trúc tổ thành của lâm phần 
Mỗi loài được xác định tỷ lệ tổ thành IV%: 
IV% = 
2
(%)(%) GN +
- Xác định quan hệ giữa Mun với một số loài ưu thế 
 Thông qua chỉ tiêu thống kê 
2χ (Nguyễn Hải Tuất, 1991) như sau: 
2
tχ = ))()()((
)5,0( 2
abcadcba
nbcad
++++
−−
Nếu 2tχ ≤ 3,84 thì mối quan hệ giữa hai loài là ngẫu nhiên. 
Nếu 2tχ ≥ 3,84 thì giữa hai loài có quan hệ với nhau. 
- Điều tra tái sinh 
Mỗi OTC sơ cấp 1000 m2 chia thành 10 OTC thứ cấp bằng 
nhau, mỗi OTC thứ cấp gọi là 1 ô dạng bản có diện tích 100 m2 để điều 
tra tái sinh. Các chỉ tiêu điều tra cây tái sinh (có đường kính ngang ngực 
< 6 cm). Từ số liệu cây tái sinh thu được, tiến hành thống kê số cây/ha 
theo các cấp chiều cao và xác định tỷ lệ cây triển vọng (cây có chiều cao 
1 m trở lên) cho từng loài ưu thế. 
 7 
- Điều tra sinh trưởng ở rừng trồng 
 Theo dõi tỷ lệ sống, chiều cao vút ngọn (Hvn), chu vi (C) để xác 
định đường kính ngang ngực (D1.3), (D0), phẩm chất của tất cả các cây 
quan sát ở các tuổi khác nhau cụ thể: Cây 1 năm tuổi theo dõi 99 cây, 
cây 6 năm tuổi theo dõi 35 cây, cây 23 năm tuổi theo dõi 86 cây. 
- Theo dõi vật hậu 
Tiến hành theo dõi thời gian bắt đầu và kết thúc của các pha 
rụng lá, nảy chồi, ra lá mới, ra hoa, kết quả và quả chín của cây Mun 
trong 3 năm liên tục (từ năm 2012 đến năm 2014) tại 3 địa điểm là: 
VQG Cúc Phương, KBTTN Ngọc Sơn- Ngổ Luông, KBTTN Na Hang. 
Mỗi địa điểm quan sát 3 cây trung bình trong rừng tự nhiên, cây không 
bị sâu bệnh, mỗi cây quan sát 4 cành theo 4 hướng Đông, Tây, Nam, 
Bắc. Định kỳ theo dõi 7 ngày/lần, riêng pha ra hoa và đậu quả tần suất 
theo dõi 3 ngày/lần. 
2.3.2.3. Nghiên cứu về cấu tạo hiển vi của gỗ Mun 
 Mẫu gỗ: Lấy theo phương pháp khoan tăng trưởng và các mảnh 
gỗ ở rừng tự nhiên của các khu vực nghiên cứu. Sau đó được chuyển về 
phòng thí nghiệm khoa học gỗ- Bộ môn Khoa học gỗ của Viện Nghiên 
cứu Công nghiệp rừng thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam để 
giám định và phân tích. 
 2.3.2.4. Nghiên cứu mối quan hệ di truyền một số quần thể Mun ở Việt Nam 
Thu thập 21 mẫu lá non từ 7 quần thể rừng tự nhiên, sau đó 
chuyển về phòng Phân loại thực nghiệm và Đa dạng nguồn gen, Bảo 
tàng thiên nhiên Việt Nam để phân tích DNA và giải trình tự gen tại 
công ty Macrogen – Hàn Quốc. 
2.3.2.5. Phương pháp bố trí thí nghiệm về hạt giống 
- Thu hái quả 
Thu hái quả Mun khi vỏ quả chuyển màu xám, xám đen hoặc màu 
đen, thu hái vào khoảng cuối tháng 11/2012. Xác định một số chỉ tiêu 
 8 
ban đầu của hạt bao gồm: Khối lượng cả quả, có đài (g); khối lượng cả 
quả, bỏ đài (g); khối lượng hạt đã xử lý vỏ quả và lớp vỏ lụa (g). 
- Xác định một số chỉ tiêu gieo ươm của hạt cây Mun 
(1) Khối lượng hạt; (2) Độ thuần; (3) Tỷ lệ nảy mầm; (4) Độ ẩm 
ban đầu của hạt; (5) Thế nảy mầm. 
- Nghiên cứu các điều kiện xử lý nảy mầm của hạt 
Bố trí thí nghiệm gồm 5 công thức theo khối ngẫu nhiên 3 lần lặp, 
dung lượng mẫu n = 100 hạt/1 lần lặp/1 công thức, đồng nhất các yếu tố 
không thí nghiệm chỉ thay đổi nhiệt độ ngâm. (1) CT1 - Không ngâm hạt; 
(2) CT2 - Ngâm hạt 8 giờ trong nước lã (nhiệt độ ban đầu 200C); (3) 
CT3 - Ngâm hạt 8 giờ trong nước có nhiệt độ ban đầu 400C; (4) CT4 - 
Ngâm hạt 8 giờ trong nước có nhiệt độ ban đầu 600C; (5) CT5 - Ngâm 
hạt 8 giờ trong nước có nhiệt độ ban đầu 800C. Xác định tỷ lệ nảy mầm, 
ngày bắt đầu nảy mầm, thời gian nảy mầm, sau đó rút ra kết luận công 
thức xử lý hạt nảy mầm tốt hơn cả. 
- Nghiên cứu phương pháp bảo quản hạt Mun 
Bố trí 3 công thức thí nghiệm theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên 
với 4 lần lặp, 400 hạt/lần lặp. (1) CT1- Hạt đựng trong túi nilon dán 
kín, bảo quản ở nhiệt độ trong phòng; (2) Hạt đựng trong túi nilon dán 
kín, bảo quản trong tủ lạnh 50C; (3) Hạt đựng trong túi nilon dán kín, 
bảo quản trong tủ lạnh 100C. Định kỳ 1 tháng 1 lần (trong vòng 6 
tháng) lấy mỗi cô ...  
miền Trung (VQG Phong Nha – Kẻ Bàng) được tách riêng so với 3 quần 
thể phía Bắc (VQG Cúc phương, KBTTN Na Hang và Ngọc Sơn). 
 16 
Qua kết quả nghiên cứu mối quan hệ di truyền một số quần thể 
Mun ở Việt Nam trên cơ sở phân tích trình tự nucleotide vùng gen lục 
lạp (RBCL) và vùng gen nhân (ITS - rDNA ) có thể khẳng định được: 
(1) Mức độ tương đồng về mặt di truyền giữa các quần thể phân bố ở 
phía Bắc, phía Nam và miền trung la cao; (2) các loài trong chi thị 
(Diospyros) có cùng nguồn gốc tiến hóa; (3) Các cá thể thu được trong 1 
quần thể ít có sự sai khác về trình tự số nucleotide 
3.2. Kết quả nghiên cứu về kỹ thuật hạt giống Mun 
3.2.1. Một số chỉ tiêu gieo ươm của hạt cây Mun 
Bảng 3.13. Khối lượng và độ ẩm ban đầu của hạt Mun 
Chỉ tiêu 
Dung 
lượng mẫu 
(hạt) 
X Sx V% 
Khối lượng hạt (g) 100 16,33 1,95 11,92 
Độ ẩm hạt sau thu hái (%) 100 21,55 0,60 2,80 
Kết quả cho thấy: 1kg hạt có thể có khoảng từ 5394 - 6854 hạt, 
trung bình có 6124 hạt. Độ ẩm tự nhiên của hạt chiếm khoảng 
21,55±0,60(%) tính theo khối lượng. Từ bảng trên ta thấy khối lượng 
trung bình của 100 hạt (3 lần lặp) là 16,33g, nên khối lượng 1000 hạt là 
163,3g. 
- Độ thuần của hạt: 95,02% 
- Thế nảy mầm Ge (%): Hạt Mun bắt đầu nảy mầm trung bình sau 
5,25 ngày gieo ươm và đạt tỷ lệ nảy mầm cao nhất vào ngày thứ 12. Sau 
19 ngày, số lượng hạt nảy mầm không đáng kể. Hạt Mun có sức sống 
trung bình với năng lực nảy mầm của hạt là 45%. 
3.2.2. Nghiên cứu các điều kiện xử lý nảy mầm của hạt 
Bảng 3.15. Khả năng nảy mầm của hạt Mun ở các công thức xử lý 
Ngày bắt 
đầu nảy 
mầm (ngày 
thứ) 
Thời gian nảy 
mầm (ngày) 
Tỷ lệ nảy 
mầm (%) Công thức 
X 
V 
(%) X V (%) X 
V 
(%) 
 17 
CT1 - Không ngâm hạt. 7,3 10,1 22,0 9,1 48,0 4,2 
CT2 - Ngâm hạt 8 giờ 
trong nước lã (nhiệt độ ban 
đầu 200C) 
5,7 11,8 20,3 7,9 55,7 10,5 
CT3 - Ngâm hạt 8 giờ 
trong nước có nhiệt độ ban 
đầu 400C. 
6,3 11,8 19,7 3,5 64,7 7,6 
CT4 - Ngâm hạt 8 giờ 
trong nước có nhiệt độ ban 
đầu 600C. 
5,7 20,4 19,0 9,1 71,7 6,9 
CT5 - Ngâm hạt 8 giờ 
trong nước có nhiệt độ ban 
đầu 800C. 
4,7 14,1 16,7 4,2 63,0 4,2 
Qua bảng trên cho thấy biện pháp xử lý hạt tốt hơn cả là ngâm 
hạt Mun trong nước có nhiệt độ ban đầu 600C trong thời gian 8 giờ, để 
nguội dần, sau đó vớt ra, rửa sạch, ủ trong cát ẩm, sau 5,7 ngày hạt bắt 
đầu nảy mầm, thời gian nảy mầm 19 ngày và tỷ lệ nảy mầm đạt 71,7%. 
3.2.3. Nghiên cứu phương pháp bảo quản hạt Mun 
Bảng 3.16. Ảnh hưởng của phương pháp và thời gian bảo quản 
đến tỷ lệ nảy mầm của hạt Mun 
Tỷ lệ nảy mầm theo các công thức Thời gian bảo quản CT1 CT2 CT3 
1 tháng 45,3 63,0 58,8 
2 tháng 39,5 57,8 51,3 
3 tháng 30,8 52,0 41,8 
4 tháng 16,8 41,0 30,5 
5 tháng 9,0 33,0 24,3 
6 tháng 5,3 25,3 18,5 
Phân tích kết quả thí nghiệm khi tiến hành bảo quản hạt sau 6 tháng 
cho thấy, các công thức bảo quản khác nhau đã ảnh hưởng rõ rệt đến tỷ lệ 
nảy mầm của hạt Mun (Sig < 0,05). Thông qua tiêu chuẩn Duncan, đã xác 
định được công thức tốt nhất cho bảo quản hạt Mun sau 6 tháng là công 
thức 2 (hạt đựng trong túi nilon bảo quản trong tủ lạnh 5oC) cho tỷ lệ nảy là 
25,3%. 
 18 
3.3. Kết quả nghiên cứu về kỹ thuật tạo cây con Mun 
3.3.1. Ảnh hưởng của tỷ lệ che sáng đến sinh trưởng của cây Mun 
giai đoạn vườn ươm 
3.3.1.1. Ảnh hưởng của tỷ lệ che sáng đến sinh trưởng của cây 
Bảng 3.17. Một số chỉ tiêu sinh trưởng của Mun ở các tỷ lệ che sáng 
Tỷ lệ che Tỷ lệ sống (%) H (cm) D0 (mm) 
Sinh khối 
cây (g/cây) 
Cây 3 tháng tuổi 
Không che 70,7 11,2 1,4 1,0 
Che 25% 88,7 14,5 1,7 1,4 
Che 50% 89,3 16,3 2,1 1,8 
Che 75% 80,0 13,5 1,6 1,2 
F 32,94 2,27 8,67 
Sig 0,00 0,00 0,00 
Cây 6 tháng tuổi 
Không che 70,0 20,1 2,6 2,3 
Che 25% 86,0 25,7 2,8 2,4 
Che 50% 86,0 28,8 3,1 2,8 
Che 75% 76,0 22,3 2,4 2,2 
F 62,33 31,59 13,38 
Sig 0,00 0,00 0,00 
Cây 9 tháng tuổi 
Không che 70,0 39,4 4,5 5,3 
Che 25% 85,3 46,1 4,9 6,0 
Che 50% 84,7 42,0 4,2 4,9 
Che 75% 75,3 36,1 4,0 3,6 
F 83,28 75,94 6,13 
Sig 0,00 0,00 0,018 
Qua kết quả nghiên cứu đã phân tích trên, cho thấy trong phạm vi 
nghiên cứu này, 6 tháng đầu cần che sáng 50%, sau đó giảm và chỉ cần 
che sáng 25% là phù hợp với nhu cầu sinh thái của cây con trong giai 
đoạn vườn ươm. Với chế độ che sáng như đã trình bày, sau 9 tháng kể từ 
khi cấy cây mầm vào bầu, đường kính gốc đạt ≥ 0,4cm và chiều cao đạt 
≥36cm là đủ tiêu chuẩn xuất vườn đi trồng. 
3.3.1.2. Ảnh hưởng của tỷ lệ che sáng đến cấu tạo giải phẫu lá 
Bảng 3.18. Cấu tạo giải phẫu lá cây con Mun ở các tỷ lệ che sáng 
Tỷ lệ che Số lượng Chiều dày ( µ m) Mô 
 19 
khí khổng 
(cái/mm2) Mô dậu 
Mô 
khuyết Lá 
dậu/mô 
khuyết 
Cây 3 tháng tuổi 
Không che 90,3 58,3 85,7 168,0 0,68 
Che 25% 74,3 48,0 78,3 148,3 0,61 
Che 50% 70,0 29,7 74,0 116,0 0,40 
Che 75% 44,7 20,0 56,0 95,7 0,36 
Cây 6 tháng tuổi 
Không che 106,7 126,3 154,0 314,3 0,82 
Che 25% 94,3 97,0 140,0 270,0 0,69 
Che 50% 74,0 67,0 112,3 210,3 0,60 
Che 75% 64,7 54,3 105,0 177,7 0,52 
Cây 9 tháng tuổi 
Không che 134,7 130,0 160,7 335,3 0,81 
Che 25% 119,0 114,3 155,0 310,3 0,74 
Che 50% 94,0 75,0 114,7 225,0 0,66 
Che 75% 84,7 62,7 107,0 200,0 0,59 
Trong giai đoạn từ 3 đến 9 tháng tuổi số lượng khí khổng, chiều 
dày mô dậu, chiều dày mô khuyết và chiều dày lá Mun đều tăng theo tuổi 
cây, trong mỗi giai đoạn tuổi các chỉ tiêu này lại giảm dần theo sự tăng lên 
của tỷ lệ che sáng. Mun cũng như một số cây rừng lá rộng khác, giai đoạn 
cây con trong vườn ươm thích nghi với điều kiện che sáng, thể hiện ở số 
lượng khí khổng giảm khi tỷ lệ che sáng tăng, tỷ lệ mô dậu trên mô 
khuyết thấp và chiều dày của lá giảm khi tỷ lệ che sáng tăng. 
3.3.1.3. Ảnh hưởng của tỷ lệ che sáng đến hàm lượng sắc tố trong lá 
Bảng 3.19. Hàm lượng sắc tố trong lá cây con Mun ở các tỷ lệ che sáng 
Hàm lượng diệp lục 
(mg/g lá tươi) Tỷ lệ che 
a b a+b 
a/b Carotenoit (mg/g ) 
Cây 3 tháng tuổi 
Không che 1,04 0,36 1,40 2,89 0,72 
Che 25% 1,26 0,53 1,79 2,38 0,83 
Che 50% 1,47 0,65 2,12 2,26 0,88 
Che 75% 1,38 0,62 2,00 2,23 0,86 
Cây 6 tháng tuổi 
Không che 1,46 0,6 2,06 2,43 0,86 
Che 25% 1,80 0,73 2,53 2,47 0,98 
Che 50% 1,82 0,75 2,57 2,43 1,05 
 20 
Che 75% 1,55 0,66 2,21 2,35 0,95 
Cây 9 tháng tuổi 
Không che 1,93 0,78 2,71 2,47 0,98 
Che 25% 2,05 0,85 2,90 2,41 1,06 
Che 50% 1,95 0,82 2,77 2,38 0,98 
Che 75% 1,80 0,76 2,56 2,37 0,95 
Ở tất cả các tỷ lệ che sáng, hàm lượng diệp lục của lá Mun đều 
tăng theo tuổi cây. Mun là cây chịu bóng ở giai đoạn vườn ươm, cây càng 
lớn càng thiên về phía ưa sáng. Tỷ lệ che sáng thích hợp hơn cả cho tổng 
hợp sắc tố lá cây Mun ở giai đoạn 3 và 6 tháng tuổi là 50%, giai đoạn 9 
tháng tuổi là 25%, ở những công thức này cây sinh trưởng tốt. 
3.3.2. Ảnh hưởng của hỗn hợp ruột bầu đến sinh trưởng cây Mun giai 
đoạn vườn ươm 
Bảng 3.20. Một số chỉ tiêu sinh trưởng của cây Mun 
 ở các công thức hỗn hợp ruột bầu 
Công thức thí nghiệm Tỷ lệ 
sống (%) H (cm) 
D0 
(mm) 
Sinh khối 
khô (g/cây) 
Cây 3 tháng tuổi 
CT1 - 100% đất mặt. 86,7 11,2 1,2 1,0 
CT2 - 89% đất mặt + 10% 
phân chuồng hoai + 1% supe 
lân. 
88,0 14,1 1,7 1,4 
CT3- 87% đất mặt + 10% 
phân chuồng hoai + 3% 
supe lân. 
88,0 16,0 2,0 1,7 
CT4- 85% đất mặt + 10% 
phân chuồng hoai + 5% supe 
lân. 
87,3 12,1 1,4 1,1 
Cây 6 tháng tuổi 
CT1 - 100% đất mặt. 86,0 21,3 2,4 2,1 
CT2 - 89% đất mặt + 10% phân 
chuồng hoai + 1% supe lân. 87,3 27,5 3,0 2,8 
CT3- 87% đất mặt + 10% 
phân chuồng hoai + 3% 
supe lân. 
87,3 30,3 3,3 3,1 
CT4- 85% đất mặt + 10% phân 
chuồng hoai + 5% supe lân. 84,7 25,6 2,9 2,4 
Cây 9 tháng tuổi 
CT1 - 100% đất mặt. 86,0 36,1 4,2 3,9 
CT2 - 89% đất mặt + 10% phân 
chuồng hoai + 1% supe lân. 86,7 43,8 4,8 5,5 
 21 
CT3- 87% đất mặt + 10% 
phân chuồng hoai + 3% 
supe lân. 
87,3 46 5,2 6,2 
CT4- 85% đất mặt + 10% phân 
chuồng hoai + 5% supe lân. 84,7 41,6 4,6 5,1 
Qua phân tích cho thấy hỗn hợp ruột bầu có tác dụng khá rõ đến 
khả năng sinh trưởng cũng như mức độ đồng đều của cây con trong giai 
đoạn vườn ươm. Trong phạm vi nghiên cứu này hỗn hợp ruột bầu ở 
công thức 3 (3% supe lân) tốt hơn, tiếp theo là công thức 2 (1% supe 
lân) và công thức 4 (5% supe lân) và kém hơn là công thức đối chứng. 
3.3.3. Ảnh hưởng của chế độ tưới nước đến sinh trưởng cây Mun giai 
đoạn vườn ươm 
Bảng 3.21. Một số chỉ tiêu sinh trưởng cây Mun 
ở các công thức tưới nước 
Công thức thí nghiệm 
Tỷ lệ 
sống 
(%) 
H 
(cm) 
D0 
(mm) 
Sinh 
khối khô 
(g/cây) 
Cây 2 tháng tuổi 
CT1 - Tưới 1 ngày 2 lần (4,7 l/m2/lần) 86,0 9,0 1,2 1,1 
CT2 - Tưới 1 ngày 1 lần (6,2l/m2/lần) 88,0 9,8 1,3 1,2 
CT3 - Tưới 2 ngày 1 lần (7,5 l/m2/lần) 83,3 8,1 1,0 0,9 
CT4 - Tưới 3 ngày 1 lần (9,6 l/m2/lần) 75,3 7,6 1,0 0,8 
F 13,92 29,97 9,00 
Sig 0,00 0,00 0,00 
Cây 4 tháng tuổi 
CT1 - Tưới 1 ngày 2 lần (4,7 l/m2/lần) 86,0 17,8 2,1 1,9 
CT2 - Tưới 1 ngày 1 lần (6,2l/m2/lần) 88,0 19,5 2,3 2,1 
CT3 - Tưới 2 ngày 1 lần (7,5 l/m2/lần) 82,0 15,8 1,9 1,6 
CT4 - Tưới 3 ngày 1 lần (9,6 l/m2/lần) 74,0 15,2 1,8 1,5 
F 28,75 153,97 9,83 
Sig 0,00 0,00 0,00 
Qua kết quả phân tích cho thấy, tưới nước theo CT2 (tưới nước 
đạt đến độ ẩm bão hòa 1 ngày 1 lần, lượng nước tưới 6,2 lít/m2) cho tỷ lệ 
sống của cây Mun cao hơn và sinh trưởng cũng tốt hơn. 
3.3.4. Ảnh hưởng của tuổi cây con xuất vườn khác nhau đến sinh 
trưởng Mun ở rừng trồng 
Bảng 3.22. Sinh trưởng của Mun sau 1 năm trồng 
 22 
Cây xuất 
vườn 
Cây 1 năm tuổi ở rừng trồng 
Tuổi cây 
con xuất 
vườn H (m) 
D0 
(cm) 
H 
(m) 
Sinh 
trưởng 
chiều 
cao (m) 
D0 
(cm) 
Sinh 
trưởng 
đường 
kính 
(cm) 
Tỷ lệ 
sống 
(%) 
3 tháng 0,144 0,19 0,223 0,079 0,37 0,18 84,7 
6 tháng 0,254 0,29 0,358 0,103 0,54 0,25 90,0 
9 tháng 0,402 0,46 0,51 0,125 0,68 0,26 96,0 
 Qua kết quả phân tích cho thấy, sau một năm trồng, sinh trưởng 
chiều cao và đường kính của Mun ở các tuổi cây con xuất vườn 3 tháng, 
6 tháng, 9 tháng là khác nhau (sig < 0,05), kiểm tra bằng tiêu chuẩn 
Duncan cho thấy cây con xuất vườn 9 tháng tuổi cho sinh trưởng cả về 
chiều cao và đường kính là cao hơn. Vì vậy, cây con Mun 9 tháng tuổi 
xuất vườn là tốt hơn và được lựa chọn. 
3.4. Bước đầu đề xuất biện pháp kỹ thuật tạo cây con Mun ở miền Bắc- 
Việt Nam 
3.4.1. Chuẩn bị hạt giống 
(1) Thu hái quả Mun khi vỏ quả chuyển từ màu xanh sang màu xám, 
xám đen hoặc màu đen, thu hái từ giữa tháng 9 đến hết tháng 11; (2) 
Bảo quản hạt giống được 180 ngày bằng cách để hạt trong túi nilon đen 
đặt trong tủ lạnh 50C cho tỷ lệ nảy mầm 25,3%. 
3.4.2. Gieo ươm 
(1) Với loài Mun thì ta chọn giá thể là nền cát. Gieo ươm Mun từ tháng 
12 đến tháng 2 tùy thuộc vào thời vụ trồng rừng. Vật liệu che gồm lưới 
che nắng màu đen hoặc dùng phên đan mắt cáo để hạn chế ánh nắng 
trực xạ làm nóng hạt và mất nước; (2) Trước khi gieo nên tách hạt khỏi 
quả và xử lý nảy mầm trước khi gieo bằng cách ngâm hạt trong nước có 
nhiệt độ ban đầu 600C trong 8 giờ; (3) Bầu nuôi cây sử dụng là túi bầu 
polietylen có kích thước 10 x 15cm, thành phần hỗn hợp ruột bầu gồm 
87% đất mặt vườn + 10% phân chuồng hoai + 3% supe lân; (4) Từ khi 
cấy cây vào bầu đến khi cây 6 tháng tuổi đặt dưới giàn che có tỷ lệ che 
 23 
sáng 50%, sau đó tháo bớt giàn che còn 25%; (5) Trong 4 tháng mỗi 
ngày tưới 1 lần vào 6 - 7 giờ sáng, tưới nước đạt đến độ ẩm bão hòa, 
lượng nước tưới 6,2 lít/m2; (6) Cây con 9 tháng tuổi, khỏe mạnh, không 
bị sâu bệnh, không cụt ngọn, chiều cao tối thiểu 36 cm, đường kính cổ 
rễ 4 - 5 mm là thích hợp để trồng rừng. 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
Kết luận 
1. Về đặc điểm sinh học của cây Mun 
(1) Cây Mun mà tác giả điều tra tại các địa điểm bắt gặp có phân bố tự 
nhiên khá rộng nhưng không liên tục theo vĩ độ từ Bắc vào Nam và theo 
độ cao so với mặt biển dưới 700 m, độ dốc phổ biến dưới 180. Mun 
thường gặp trên đất Renzin vàng và vàng nâu phát triển trên đá vôi, 
Feralit vàng phát triển trên đá vôi; (2) Mun phân bố phổ biến ở rừng 
thường xanh với các loài ưu thế là Chà vải, Chành chạ, Trai thảo, Ô rô, 
Trường sâng, Trâm trắng, Nghiến, Kháo. Mun có quan hệ ngẫu nhiên 
với các loài ưu thế sinh thái nói trên; (3) Mun tái sinh tự nhiên bằng chồi 
kém hơn bằng hạt, mật độ cây tái sinh dưới tán rừng tự nhiên không lớn. 
Mun tái sinh mạnh ở những nơi đất tơi xốp; (4) Mun là cây có lá xanh 
quanh năm, thời kỳ nảy chồi, lá non từ tháng 12 năm trước đến tháng 2 
năm sau, hoa bắt đầu xuất hiện rồi đến nụ và có hoa nở rộ từ tháng 4 đến 
hết tháng 6, thời kỳ ra quả, quả xanh từ cuối tháng 5 đến cuối tháng 8, thời 
kỳ quả chín tháng từ 9 - 11; (5) Cấu tạo hiển vi 7 mẫu gỗ Mun ở 3 khu 
vực nghiên cứu cho thấy cấu tạo hiển vi các mẫu gỗ Mun tương đối 
giống nhau, sự biến động về mật độ và kích thước của mạch và tia gỗ 
Mun không lớn; (6) Nghiên cứu mối quan hệ di truyền một số quần thể 
Mun trên cơ sở phân tích trình tự nucleotide vùng gen lục lạp (RBCL) 
và vùng gen nhân (ITS - rDNA ) cho thấy mối quan hệ di truyền giữa 
các quần thể Mun ở miền Bắc là giống nhau và có thể khẳng định được 
các quần thể Mun ở Việt Nam có cùng nguồn gốc tiến hóa từ chi thị 
(Diospyros). 
 24 
2. Về kỹ thuật hạt giống 
Thu hái quả Mun khi vỏ có màu xám, xám đen hay đen, khi đó khối lượng 
1000 quả là 3698,1g và khối lượng 1000 hạt là 163,3g, độ thuần trung 
bình của hạt là 95,02%, hàm lượng nước trung bình trong hạt là 21,55 ± 
0,60(%), thế nảy mầm 45%, tỷ lệ nảy mầm sau khi thu hái 48 - 71,7%. 
Trong điều kiện sản xuất có thể bảo quản hạt giống được 180 ngày bằng 
cách để hạt trong túi nilon đen đặt trong tủ lạnh 50C cho tỷ lệ nảy mầm đạt 
25,3%. Hạt Mun đã tách ra khỏi vỏ quả xử lý bằng cách ngâm nước có 
nhiệt độ ban đầu 600C trong 8 giờ để nguội dần, sau đó vớt ra ủ trong cát, 
hàng ngày kiểm tra hạt nảy mầm, có thể cho tỷ lệ nảy mầm là 71,7%. 
3. Về kỹ thuật tạo cây con 
(1) Ở giai đoạn vườn ươm Mun là cây chịu bóng, tỷ lệ che sáng thích hợp 
hơn cả cho cây 3 và 6 tháng tuổi là 50%, cây 9 tháng tuổi là 25%. Hỗn 
hợp ruột bầu thích hợp cho gieo ươm Mun là 87% đất mặt vườn + 10% 
phân chuồng hoai + 3% supe lân. Cây con trong giai đoạn vườn ươm 
tưới nước mỗi ngày 1 lần với lượng nước tưới 6,2 lít/m2 (bầu có kích 
thước 10 x 15cm) cho Mun là thích hợp; (2) Kết quả nghiên cứu của đề 
tài bước đầu cho thấy Mun là một loài cây bản địa sinh trưởng chậm, có 
khả năng tạo cây con bằng hạt, cây con Mun thích hợp cho trồng rừng là 
cây 9 tháng tuổi, khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, không cụt ngọn, chiều 
cao tối thiểu 36 cm, đường kính cổ rễ 4 - 5mm. 
Tồn tại: Mới đánh giá trồng rừng chỉ dừng lại ở 12 tháng, còn quá ngắn 
so với đời sống của cây rừng. Chưa xác định chính xác được chu kỳ sai 
quả của Mun. Chưa xác định được hàm lượng nước tiêu chuẩn của hạt. 
Kiến nghị: Cần có những nghiên cứu sâu về sinh lý hạt giống loài Mun. 
Cần tiếp tục theo dõi sinh trưởng của rừng trồng Mun thực nghiệm lâu 
hơn, xác định chính xác chu kỳ sai quả của Mun, xác định được hàm lượng 
nước tiêu chuẩn của hạt.