Bài giảng Kế toán Ngân hàng Thương mại - Chương 5: Kế toán nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ

14
9 
CHƢƠNG 5: KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ 
KINH DOANH NGOẠI TỆ 
15
0 
Tổng quan về hoạt động kinh doanh 
ngoại tệ của NHTM 
 Khái niệm kinh doanh ngoại tệ 
 Hoạt động kinh doanh ngoại tệ gồm 
 Mua ngoại tệ 
 Bán ngoại tệ 
 Chuyển đổi ngoại tệ 
15
1 
Tổng quan về hoạt động kinh doanh 
ngoại tệ của NHTM 
 Định kỳ (cuối ngày/cuối tháng/cuối năm), 
NHTM xác định 
– Kết quả kinh doanh ngoại tệ: lỗ hay lãi 
– Chênh lệch tỷ giá hối đoái: tăng hay giảm 
15
2 
TK mua bán ngoại tệ kinh doanh 
4711 
 Phản ánh số ngoại tệ mua bán kinh doanh (mở các tài 
khoản chi tiết theo từng ngoại tệ) 
 Bên Có ghi số ngoại tệ mua vào 
 Bên Nợ ghi số ngoại tệ bán ra 
 Dư Có: số dư phản ánh số ngoại tệ mua vào chưa bán ra 
 Trường hợp dư Nợ: số dư phản ánh số ngoại tệ bán ra 
lấy từ các nguồn khác chưa được bù đắp bởi số ngoại tệ 
mua vào do Quỹ ngoại tệ kinh doanh không đủ để bán 
ra. Tình trạng này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. 
15
3 
TK thanh toán mua bán ngoại tệ 
kinh doanh 4712 
 Dùng để hạch toán giá trị VND chi ra mua ngoại tệ hoặc thu vào do 
bán ngoại tệ ra, tương ứng với số ngoại tệ mua vào bán ra trên TK 
4711 
 Bên Nợ ghi: 
– số VND thực tế chi ra để mua ngoại tệ 
– Kết chuyển chênh lệch lãi từ kinh doanh ngoại tệ 
– Kết chuyển chênh lệch tăng do tỷ giá hối đoái 
 Bên Có ghi: 
– Số VND thực tế thu vào do bán ngoại tệ 
– Kết chuyển chênh lệch lỗ từ kinh doanh ngoại tệ 
– Kết chuyển chênh lệch giảm do tỷ giá hối đoái 
 Dư Nợ: số tiền VND đã chi tương ứng với số ngoại tệ mua vào chưa 
bán ra 
15
4 
TK chênh lệch TGHĐ tại thời điểm 
lập báo cáo 6311 
 Bên Có ghi số CL tăng do đánh giá lại giá trị ngoại tệ 
theo tỷ giá cuối kỳ 
 Bên Nợ ghi số CL giảm do đánh giá lại giá trị ngoại tệ 
theo tỷ giá cuối kỳ 
 Dư Có: phản ánh số CL Có (tăng) trong năm chưa kết 
chuyển 
 Dư Nợ: phản ánh số CL Nợ (giảm) trong năm chưa kết 
chuyển 
 Cuối năm, số dư TK được kết chuyển vào xác định kết 
quả kinh doanh 
15
5 
Các tài khoản khác 
 TK tiền mặt ngoại tệ 1031 
 TK tiền gửi thanh toán của khách hàng trong nước bằng 
ngoại tệ 4221 
 TK chuyển tiền phải trả bằng ngoại tệ 455 
 TK tiền gửi của NHTM tại NHNN bằng VNĐ 1113 
 TK tiền gửi của NHTM tại NHNN bằng ngoại tệ 1123 
 TK Thu nhập về kinh doanh ngoại tệ 721 
 TK Chi phí về kinh doanh ngoại tệ 821 
 TK cam kết mua, bán ngoại tệ giao ngay 9231, 9232 
15
6 
Chứng từ 
 Chứng từ gốc: 
– Đơn xin mua ngoại tệ 
– Hợp đồng mua, bán ngoại tệ 
15
7 
Mua, bán ngoại tệ kinh doanh - Xác 
định kết quả KD ngoại tệ và CL TGHĐ 
Cam kết mua NT giao ngay 9231 
Mua bán ngoại tệ KD 4711.A Mua bán ngoại tệ KD 4711.A 
Cam kết bán NT giao ngay 
9232 
Tiền mặt, tiền gửi ngoại tệ 1031, 4221 
Thanh toán mua bán NT KD 4712.A Tiền mặt, tiền gửi VND 1011, 4211 Tiền mặt, tiền gửi VND 1011, 4211 
Thu về KD ngoại tệ 721 Chi về KD ngoại tệ 821 
Chênh lệch TGHĐ 6311 Chênh lệch TGHĐ 6311 
1’’ 1’ 
(1.a) Mua NT A (Thu ngoại tệ) 
(1.b) Mua NT A (Trả VND) (2.a) Bán NT A (Thu VND) 
(2.b) Bán NT A (Trả NT) 
2’’ 2’ 
(3.a) KD NT có lãi (3.b) KD NT bị thua lỗ 
(4.a) CL tăng TGHĐ (4.b) CL giảm TGHĐ 
15
8 
Chuyển đổi ngoại tệ thanh toán 
trong nƣớc 
Mua bán ngoại tệ KD 4711.A Mua bán ngoại tệ KD 4711.B 1031.A / 4221.A 
Thanh toán mua bán ngoại tệ KD 4712.B Thanh toán mua bán ngoại tệ KD 4712.A 
(1) Số ngoại tệ A KH xin chuyển đổi (2) Số ng.tệ B chuyển đổi cho KH 
(3) Giá trị thanh toán VND tƣơng đƣơng 
1031.B / 4221.B 
 Chuyển đổi ngoại tệ được thực hiện theo yêu cầu 
thanh toán của khách hàng 
 Đối với ngân hàng, thực chất chuyển đổi ngoại tệ 
là nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ (NH mua ngoại tệ 
A và bán cho KH ngoại tệ B với cùng một lượng 
tương đương về giá trị) 
15
9 
Chuyển đổi ngoại tệ 
VD: KH yêu cầu đổi ngoại tệ A lấy ngoại tệ B 
 Vì không có tỷ giá trực tiếp của ngoại tệ A 
với ngoại tệ B mà đều yết giá thông qua VNĐ 
nên chuyển đổi ngoại tệ bản chất là NH mua 
ngoại tệ A và bán ngoại tệ B cho KH. 
 2 ngoại tệ chuyển đổi cho nhau sẽ được quy 
ra giá trị VNĐ sao cho số VNĐ NH thu được 
từ mua ngoại tệ A sẽ tương đương với số 
VNĐ NH thu được từ bán ngoại tệ B. 
16
0 
Chuyển đổi ngoại tệ 
 Có 3 bước hạch toán sau 
+ NH thu ngoại tệ A 
 Nợ 1031 
 Có 4711.A 
+ Quy đổi qua VNĐ 
 Nợ 4712.A: số VNĐ tương đương NT A = số 
 NT A*tỷ giá mua NT A của NH 
 Có 4711.B: số VNĐ thu về nếu bán NT B 
+ Trả ngoại tệ B 
 Nợ 4711.B 
 Có 1031, 4221 
Số ngoại tệ A cần đổi 
16
1 
Kinh doanh ngoại tệ trên thị trƣờng 
Liên ngân hàng 
 Là hoạt động mua bán NT giữa các trung gian tài chính với 
nhau. 
 Mục đích 
+ Tìm kiếm lợi nhuận 
+ Đáp ứng nhu cầu về NT của các NH 
+ Giảm rủi ro do đa dạng hóa KDNT trên các thị trường 
 Cơ cấu tổ chức của thị trường 
+ NHNN vừa đứng ra thành lập thị trường vừa tham gia với tư 
cách là người mua bán NT cuối cùng để đáp ứng nhu cầu của 
các thành viên 
+ Các NHTM tham gia với tư cách là NH thành viên. 
16
2 
Kinh doanh ngoại tệ trên thị trƣờng 
Liên ngân hàng 
 Khi có nhu cầu mua hoặc bán NT, các NH 
thành viên sẽ thông qua các phương tiện 
(điện thoại, fax, mạng điện tử) để gửi yêu 
cầu của mình đến thị trường. Các bên sẽ 
thỏa thuận nội dung mua, bán và thực hiện 
thanh toán trên cơ sở tài khoản tiền gửi tại 
NHNN. 
16
3 
Kinh doanh ngoại tệ trên thị trƣờng 
Liên ngân hàng 
 Tại NH mua ngoại tệ 
Chi VNĐ Nợ 4712 
 Có 1113 
Thu NT Nợ 1123 
 Có 4711 
 Tại NH bán ngoại tệ 
Thu VNĐ Nợ 1113 
 Có 4712 
Trả NT Nợ 4711 
 Có 1123 
16
4 
Kết quả kinh doanh ngoại tệ 
 Kết quả hoạt động KDNT xác định trên cơ sở so sánh 
doanh thu và chi phí phát sinh từ hoạt động này hay 
giữa doanh số bán và doanh số mua. Cụ thể 
Doanh số bán = NT bán ra * tỷ giá bán thực tế (doanh thu) 
Doanh số mua = NT bán ra * tỷ giá mua BQ (chi phí) 
 Tỷ giá mua bình quân = 
DC đầu kỳ 4711+PSC4711 trong kỳ 
DN đầu kỳ 4712+PSN4712 trong kỳ 
16
5 
Kết quả kinh doanh ngoại tệ 
 Nếu doanh số bán > doanh số mua (DT>CP) thì NH 
có lãi. Hạch toán tăng thu nhập từ KDNT. 
 Nợ 4712 
 Có 721 
 Nếu doanh số mua > doanh số bán (DT<CP) thì NH 
bị lỗ. Hạch toán tăng chi phí KDNT. 
 Nợ 821 
 Có 4712 
16
6 
Đánh giá lại giá trị ngoại tệ 
 Khi KDNT, trong quỹ của NH luôn có lượng ngoại tệ 
tồn quỹ chưa bán được. Do tỷ giá biến động liên tục 
theo cung cầu ngọai tệ trên thị trường nên ngày cuối 
kỳ, NH phải đánh giá lại giá trị ngoại tệ hiện đang tồn 
quỹ. 
 Mục đích: 
+ Theo dõi sự thay đổi về giá trị của các ngoại tệ kinh 
doanh 
+ Theo dõi xu hướng biến động về tỷ giá của các ngoại 
tệ kinh doanh để có quyết định đúng đắn trong hoạt 
động kinh doanh của mình. 
16
7 
Đánh giá lại giá trị ngoại tệ 
 Cuối kỳ, NH sẽ tính toán chênh lệch giá trị ngoại tệ 
trên cơ sở so sánh số dư trên 4711 sau khi quy đổi 
ra VNĐ theo tỷ giá do NHNN công bố vào cuối kỳ và 
số dư trên 4712, phần chênh lệch sẽ được ghi vào 
bên có hoặc bên nợ 6311 đối ứng với 4712. 
+ DC 4711 (sau khi quy ra VNĐ) > DN 4712: giá trị của 
ngoại tệ tăng 
+ DC 4711 (sau khi quy ra VNĐ) < DN 4712: giá trị của 
ngoại tệ giảm 
16
8 
Đánh giá lại giá trị ngoại tệ 
 Hạch toán 
Nếu giá trị ngoại tệ tăng 
 Nợ 4712 
 Có 6311 
Nếu giá trị ngoại tệ giảm 
 Nợ 6311 
 Có 4712 
16
9 
Bài tập 1 
Ngày 5/10/N, tại NH, các nghiệp vụ sau đã phát sinh: 
 - Khách hàng B tới bán 200 EUR 
 - Công ty A yêu cầu NH thực hiện thanh toán cam kết bán 
10.000 EUR để ký quỹ đảm bảo thanh toán thư tín dụng, công 
ty trả NH VND qua tài khoản tiền gửi thanh toán của công ty 
tại NH 
 - Công ty C bán ngay cho NH 15.000 EUR để nhận luôn 100 
triệu VND tiền mặt, phần còn lại chuyển khoản vào tài khoản 
tiền gửi VND của công ty tại NH 
 Biết tỷ giá EUR/VND = 30.010 – 30.030 – 30.060 
 Yêu cầu: xử lý và hạch toán nghiệp vụ nêu trên vào TK thích 
hợp 
17
0 
Tài khoản ký quỹ 
427 TK tiền ký quỹ bằng VNĐ 
 4271 thanh toán séc 
 4272 mở LC 
 4273 thanh toán thẻ 
428 TK tiền ký quỹ bằng NT 
 4281 thanh toán séc 
 4282 mở LC 
 4283 thanh toán thẻ 
17
1 
Bài tập 2 
Ngày 30/10/N, NH phải xử lý các phát sinh sau: 
1. Công ty A yêu cầu NH chuyển đổi (qua chuyển khoản) 10.000 EUR sang 
SGD. 
2. Xác định kết quả kinh doanh và chênh lệch tỷ giá hối đoái đối với đồng 
USD. Biết: 
 Đầu tháng: DC 4711 = 50.000 USD; DN4712 = 795 tr.đ 
 Trong tháng: PSC 4711 = 80.000 USD; PSN 4711 = 100.000 USD 
PSN 4712 = 1.271,2 tr.đ; PSC 4712 = 1.592 tr.đ 
 Tỷ giá hạch toán ngày cuối tháng = 15.910 
 Biết tỷ giá: EUR/VND = 30.010 – 30.030 – 30.060 
 SGD/VND = 10.560 – 10.570 – 10.590 
17
2 
Bài tập 3 
Xác định kết quả KDNT và chênh lệch giá trị của đồng GBP trong 
tháng 2/2010. Biết: 
Bán ra: 
Ngày 2/2 bán 2000 giá bán 28.943 VND/GBP 
 17/2 500 28.939 
 25/2 1300 28.940 
Mua vào: 
Ngày 3/2 mua 2500 giá mua 28.500 
 10/2 2000 28.560 
Số dư đầu kỳ TK 4711: 1500 GBP 
Số dư đầu kỳ TK 4712: 42.750.000 VNĐ 
Tỷ giá bình quân trên thị trường liên ngân hàng đối với đồng GBP 
28.300 VND/GBP