Kế toán, kiểm toán - Chương 1: Tổng quan về kế toán

1Chương 1
TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN
Trường Đại học Mở TPHCM – Khoa Kế toán Kiểm toán
Sau khi nghiên cứu xong chương này, bạn có thể:
• Mô tả bản chất của kế toán như một hệ thống thông 
tin phục vụ cho việc ra quyết định.
• Nêu các lĩnh vực kế toán khác nhau và giải thích sự 
khác biệt.
• Mô tả môi trường của kế toán, bao gồm vai trò của 
kế toán, các định chế pháp lý và tổ chức nghề nghiệp 
chi phối hoạt động kế toán. 
2
Mục tiêu
3
Bản chất của kế toán
Định nghĩa
Quy trình kế toán
Các lĩnh vực kế toán 
Kế toán tài chính
Kế toán quản trị
Kế toán thuế
Kiểm toán
Môi trường
kế toán
Vai trò kế toán trong nền kinh tế
Các định chế
Nội dung
4
 Định nghĩa
 Quy trình kế toán
Bản chất của kế toán
2Kế toán là một hệ thống thông tin được thiết
lập trong tổ chức nhằm thu thập dữ liệu, xử lý và
cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng để
làm cơ sở cho các quyết định kinh tế. 
5
Định nghĩa
6
Hoạt động 
của tổ chức
Đối tượng sử 
dụng dụng
Dữ liệu
Hệ thống 
kế toán
Thông tin
Định nghĩa (tiếp)
Nam là trưởng phòng tín dụng của ABC, một ngân
hàng thương mại cổ phần tại Thành phố Hồ Chí Minh. Gần
đây, anh Hào - Giám đốc tài chính của Alpha - một doanh
nghiệp chuyên kinh doanh hàng nông sản sấy khô muốn
gặp Nam để vay một món tiền trị giá 50 tỷ đồng với mục
đích đầu tư cho dự án xây dựng nhà máy sấy mít tại vùng
nguyên liệu Daklak. Nam cần những thông tin gì để quyết
định có cho công ty anh Hào vay hay không?
7
Ví dụ 1
8
Dữ liệu 
kinh tế
Ghi chép 
ban đầu
(Chứng từ)
Phân loại, 
ghi chép, 
tổng hợp
(sổ sách)
Cung cấp 
thông tin
(Báo cáo)
Thông 
tin
Quy trình kế toán
3 Kế toán tài chính
 Kế toán quản trị 
 Kế toán thuế
 Kiểm toán
9
Các lĩnh vực kế toán Kế toán tài chính
• Cung cấp thông tin cho các đối tượng ở bên ngoài (nhà
đầu tư, chủ nợ, nhà nước), thông qua các báo cáo tài
chính.
• Bảng cân đối kế toán
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Bản thuyết minh
Kế toán quản trị
Kế toán quản trị là hệ thống xử lý và cung cấp các
thông tin làm cơ sở cho việc đưa ra quyết định của
các nhà quản lý tổ chức, thí dụ:
−Tính toán và phân tích các chi phí sản xuất hay
cung cấp dịch vụ.
−Lập dự toán ngân sách, phân tích chênh lệch
giữa thực tế và dự toán nhằm kiểm soát các hoạt
động trong tổ chức.
−Đo lường kết quả hoạt động của các bộ phận
trong tổ chức.
11
Kế toán quản trị
12
Kế toán tài chính Kế toán quản trị
Mục đích Cung cấp thông tin cho 
người bên ngoài (nhà đầu 
tư, chủ nợ,) để ra quyết 
định đầu tư, cho vay
Cung cấp thông tin cho 
nhà quản lý tổ chức để 
điều hành, quản lý tổ chức 
hiệu quả
Thông tin 
cung cấp
Các báo cáo tài chính Các báo cáo nội bộ, chi 
phí, dự toán và tình hình 
thực hiện dự toán, các báo 
cáo bộ phận
Tính pháp 
lý
Bắt buộc thông tin và thông 
tin có tính pháp lý
Không bắt buộc và thông 
tin không có tính pháp lý
Tính linh 
hoạt
Tuân thủ các chuẩn mực kế 
toán
Vận dụng phù hợp với đặc 
điểm của tổ chức
Thời gian Được quy định, chủ yếu là 
báo cáo tài chính năm
Tuỳ theo nhu cầu và khả 
năng của tổ chức
Loại 
thông tin
Tài chính Tài chính và phi tài chính
4Kế toán thuế
Kế toán thuế theo dõi và bóc tách số
liệu kế toán để lập các báo cáo thuế
–Thuế giá trị gia tăng 
–Thuế thu nhập doanh nghiệp 
–Các báo cáo khác theo quy định 
13
Kế toán thuế
Thuế Thu nhập doanh nghiệp
Doanh thu kế toán Doanh thu tính thuế
Chi phí kế toán Chi phí khấu trừ
Lợi nhuận kế toán Thu nhập tính thuế
Kế toán thuế (tiếp)
15
• Kiểm toán độc lập 
• Kiểm toán nội bộ 
• Kiểm toán của Nhà nước 
Kiểm toán
• Các kiểm toán viên độc lập kiểm tra và đưa ra ý kiến về sự 
trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính.
• Các kiểm toán viên của tổ chức kiểm tra và đánh giá các 
hoạt động của tổ chức và đưa ra các kiến nghị 
• Các kiểm toán viên của Quốc hội kiểm tra và đánh giá các 
tổ chức sử dụng ngân sách: 
– Có báo cáo tài chính trung thực không? 
– Có tuân thủ luật pháp không? 
– Có sử dụng đồng tiền hiệu quả không? 
Kiểm toán (tiếp)
5Hoạt động dưới đây thuộc lĩnh vực nào của kế toán
– Theo dõi chi phí từng sản phẩm và so sánh với định mức để tìm
hiểu nguyên nhân.
– Kiểm kê hàng tồn kho vào thời điểm khóa sổ để lập báo cáo tài
chính
– Tham gia việc xây dựng giá bán sản phẩm mới.
– Xác định các khoản chi phí không được khấu trừ thuế
– Lập các dự toán về kết quả hoạt động kinh doanh, cân đối kế toán
và lưu chuyển tiền tệ.
– Theo dõi tình hình chi phí của từng phân xưởng, phòng ban để
đánh giá hiệu quả hoạt động.
– Lập báo cáo tài chính cuối năm cung cấp cho các cổ đông của
công ty.
– Gửi thư xác nhận công nợ và số dư tiền gửi ngân hàng để xác định
các số liệu của đơn vị có chính xác không.
– Lập tờ khai thuế giá trị gia tăng trong kỳ.
17
Bài tập thực hành 1
 Vai trò kế toán trong nền kinh tế
 Dưới góc độ tổ chức
 Dưới góc độ toàn bộ nền kinh tế
 Các định chế
 Tổ chức nghề nghiệp
 Quy định pháp lý
18
Môi trường kế toán
19
Nguồn lực Kết quả
Hoạt động
Hiệu quả
Giá trị tăng thêm
Dưới góc độ tổ chức
• Thúc đẩy quá trình tái đầu tư và mở rộng hoạt động sản
xuất kinh doanh
• Sử dụng hiệu quả nguồn lực xã hội thông qua 2 kênh
phân phối là thị trường vốn và ngân hàng
• Giúp công tác giám sát của Quốc hội được hữu hiệu.
20
Dưới góc độ nền kinh tế
6Các tổ chức nghề nghiệp ra đời nhằm thúc đẩy những
người hành nghề kế toán đảm bảo chuyên môn và đạo
đức nghề nghiệp.
Chức năng của các tổ chức nghề nghiệp:
 Xây dựng các tiêu chuẩn về chuyên môn và đạo đức
để có thể hành nghề thông qua các khóa học hay kỳ thi
để trở thành thành viên của tổ chức.
 Cập nhật kiến thức cho các thành viên để luôn bảo
đảm năng lực chuyên môn.
 Giám sát về đạo đức để loại khỏi tổ chức những thành
viên thiếu đạo đức, gây thiệt hại cho xã hội và uy tín
nghề nghiệp.
 Nghiên cứu phát triển các kiến thức và kỹ năng nghề
nghiệp. 21
Các tổ chức nghề nghiệp Các tổ chức nghề nghiệp
22
Nhà nước phải can thiệp vào công việc kế toán vì
số liệu kế toán liên quan đến quyền lợi nhiều bên
và lợi ích chung của xã hội:
• Luật Kế toán
• Luật Kiểm toán độc lập
• Luật thuế
• Các chuẩn mực kế toán và kiểm toán
23
Các định chế pháp lý