Kết quả phân lập, xác định serotype và độc lực các chủng E. coli gây tiêu chảy ở lợn con tại khu vực thành phố Cẩm phả, tỉnh Quảng Ninh

39
KHOA HỌC KỸ THUẬT THÚ Y TẬP XXIV SỐ 3 - 2017
KEÁT QUAÛ PHAÂN LAÄP, XAÙC ÑÒNH SEROTYPE VAØ ÑOÄC LÖÏC
 CAÙC CHUÛNG E. COLI GAÂY TIEÂU CHAÛY ÔÛ LÔÏN CON
TAÏI KHU VÖÏC THAØNH PHOÁ CAÅM PHAÛ, TÆNH QUAÛNG NINH
 Phạm Hà Giang1, Nguyễn Quang Tuyên2, Trần Đức Hạnh2,
 Lưu Đình Tiến2, Nguyễn Thị Liên3, Nguyễn Mạnh Cường3
TÓM TẮT
Điều tra tình hình dịch bệnh và phân lập, xác định một số đặc tính sinh vật học của vi khuẩn E. 
coli gây tiêu chảy ở lợn con dưới 2 tháng tuổi tại khu vực thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh 
năm 2014-2015 cho thấy: tỷ lệ lợn mắc tiêu chảy và chết khá cao, tương ứng là 17,37% và 10,22%. 
Các chủng E. coli phân lập được với tỷ lệ trung bình ở mẫu phân là 84,53% và phủ tạng là 82,22%; 
thuộc các serotype O149, O141, O139, O138, O111 và O8, trong đó serotype O149 chiếm tỷ lệ cao 
nhất (28,0%) và thấp nhất là O8 (8,0%). Độc lực của các chủng E. coli phân lập được trên chuột bạch rất 
mạnh, gây chết 100% chuột thí nghiệm trong vòng 18-48 giờ. 
Từ khóa: lợn con, tiêu chảy, E. coli, serotype, độc lực, tỷ lệ nhiễm, TP. Cẩm Phả, Quảng Ninh
Determination of serotype and virulence of E. coli strains caused diarrhea 
in piglets in Cam Pha city, Quang Ninh province
Pham Ha Giang, Nguyen Quang Tuyen, Tran Duc Hanh,
Luu Dinh Tien, Nguyen Thi Lien, Nguyen Manh Cuong
SUMMARY
The result of investigating epidemic situation, isolation and determination of some biological 
characteristics of E. coli bacteria causing diarrhea in the piglets under 2 months old in Cam Pha 
city, Quang Ninh province from 2014 to 2015 showed that the infection and mortality rate of the 
piglets was relatively high (17.37% and 10.22%, respectively). The rate of fecal and viscera 
samples from that the E. coli strains were isolated to be 84.53% and 82.22% respectively. 
The isolated E. coli strains belonged to serotypes: O149, O141, O139, O138, O111 and O8, 
of which serotype O149 accounted for the highest rate (28.0%) and serotype O8 shared the 
lowest rate (8.0%). The virulence of E .coli strains was very strong, these bacteria strains killed 
100% of the experimental albinic mouse within 18-48 hours.
Keywords: piglet, diarrhea, E. coli, serotype, virulence, infection rate, Cam Pha city, Quang 
Ninh province. 
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Chăn nuôi lợn ở tỉnh Quảng Ninh nói chung 
và khu vực thành phố Cẩm Phả nói riêng trong 
những năm vừa qua đã phát triển khá mạnh, tăng 
nhanh về số lượng và được cải tiến nhiều về chất 
lượng. Theo báo cáo về tình hình chăn nuôi gia 
súc, gia cầm giai đoạn 2010 - 2014 của TP. Cẩm 
Phả, tổng đàn lợn đạt trên 16.000 con (Thống 
kê, 2014) Bên cạnh chương trình nạc hoá đàn 
lợn, đưa nái ngoại vào chăn nuôi ở các trang 
trại, đến nay đã có rất nhiều cơ sở chăn nuôi lợn 
sinh sản và lợn thịt với quy mô lớn. Tuy nhiên, 
tình hình dịch bệnh cũng đã diễn biến phức 
tạp, hàng năm làm chết nhiều lợn trên địa bàn. 
Ngoài một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm thì 
tiêu chảy cũng là bệnh gây thiệt hại lớn về kinh 
1. Hội Nông dân, tỉnh Quảng Ninh
2. Công ty cổ phần thuốc thú y Marphavet
3. Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.
40
KHOA HỌC KỸ THUẬT THÚ Y TẬP XXIV SỐ 3 - 2017
tế và phổ biến ở lợn con dưới hai tháng tuổi. 
Theo Trịnh Quang Tuyên và cs. (2004) khi 
tiến hành phân lập vi khuẩn E. coli từ các mẫu 
phân của lợn bị tiêu chảy, đã xác định được tỷ lệ 
79,69% mẫu có vi khuẩn E. coli. Nguyễn Thị Kim 
Lan (2004) nghiên cứu lợn mắc tiêu chảy, phù đầu 
ở tỉnh Bắc Giang và Thái Nguyên đã cho thấy có 
100% mẫu phân của lợn mắc bệnh phân lập được 
vi khuẩn E. coli. Để có cơ sở cho việc nghiên cứu 
và xây dựng những biện pháp phòng và trị tiêu 
chảy cho lợn con có hiệu quả cao, chúng tôi đã tiến 
hành phân lập, xác định serotype và và kiểm tra 
độc lực của vi khuẩn E. coli gây bệnh tại khu vực 
thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
II. NỘI DUNG, NGUYÊN LIỆU VÀ 
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Nội dung
- Điều tra một số đặc điểm dịch tễ hội chứng 
tiêu chảy ở lợn con tại Quảng Ninh.
- Phân lập, xác định serotype của các chủng vi 
khuẩn E. coli gây tiêu chảy ở đàn lợn con tại khu 
vực thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
- Xác định độc lực của các chủng E. coli phân lập 
được làm cơ sở cho việc tuyển chọn các chủng phục 
vụ cho nghiên cứu chế tạo chế phẩm phòng bệnh.
2.2. Nguyên vật liệu
- Mẫu bệnh phẩm: Phủ tạng gồm máu tim, 
lách, gan, hạch ruột, chất chứa ruột non, ruột già 
và phân của lợn con dưới 2 tháng tuổi mắc tiêu 
chảy và chết do tiêu chảy. 
- Các loại môi trường dùng cho nuôi cấy, phân 
lập và kiểm tra một số đặc tính sinh học của vi 
khuẩn đường ruột. 
- Các kháng huyết thanh O chuẩn (đa giá và 
đơn giá). 
- Chuột nhắt trắng khỏe mạnh (18-20g/con).
- Các loại giấy tẩm kháng sinh của hãng 
Oxoid (Anh).
- Hoá chất, dụng cụ, máy móc phòng thí 
nghiệm nghiên cứu vi sinh vật.
- Thời điểm tiến hành nghiên cứu từ tháng 
6/2014-8/2015.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
- Điều tra một số đặc điểm dịch tễ hội chứng 
tiêu chảy ở lợn con theo phương pháp nghiên cứu 
dich tễ học của Nguyễn Như Thanh và cs.(2001).
- Nuôi cấy, phân lập và giám định một số đặc 
điểm sinh vật hóa học, kiểm tra độc lực của các 
chủng E. coli theo quy trình thường quy của Bộ 
môn Vi trùng, Viện Thú y.
- Số liệu xử lý theo phương pháp toán học 
thông dụng. 
III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Tỷ lệ lợn con mắc tiêu chảy và chết tại địa 
bàn nghiên cứu
Đã điều tra và xác định tỷ lệ lợn con dưới 2 
tháng tuổi mắc và chết do tiêu chảy tại 5 xã/phường 
thuộc địa bàn nghiên cứu. Kết quả được trình bày 
ở bảng 1.
Bảng 1. Tỷ lệ lợn con tiêu chảy và chết tại một số xã, phường thuộc TP. Cẩm Phả
Địa điểm
(xã, phường)
Số lợn 
điều tra 
Lợn mắc tiêu chảy Lợn chết do tiêu chảy
Số lượng Tỷ lệ (%) Số lượng Tỷ lệ (%)
Dương Huy 237 46 19,40 4 8,69
Cửa Ông 383 56 14,62 6 10,71
Quang Hanh 224 37 16,51 5 13,51
Cộng Hòa 239 49 20,50 5 10,20
Cẩm Đông 212 38 17,92 3 7,89
Tính chung 1.295 225 17,37 23 10,22
Kết quả bảng 1 cho thấy tỷ lệ đàn lợn con nuôi 
tại khu vực thành phố Cẩm Phả mắc tiêu chảy 
trung bình là 17,37% và tỷ lệ chết là 10,22%. 
Tỷ lệ lợn mắc tiêu chảy cao nhất là ở Cộng Hòa 
41
KHOA HỌC KỸ THUẬT THÚ Y TẬP XXIV SỐ 3 - 2017
(20,50%); tiếp đến là Dương Huy (19,40%) và 
thấp nhất là Cửa Ông (14,62%). Tỷ lệ lợn con chết 
cao nhất là ở Quang Hanh (13,51%), tiếp đến là ở 
Cửa Ông (10,71%) và thấp nhất là ở Cẩm Đông 
(7,89%). Qua điều tra cho thấy nguyên nhân là do 
chăn nuôi lợn còn quy mô nhỏ ở hộ gia đình, điều 
kiện chăm sóc, nuôi dưỡng, vệ sinhcòn hạn chế 
nên hội chứng tiêu chảy vẫn thường xuyên xảy ra. 
Kết quả này của chúng tôi cũng tương đồng với 
kết quả của một số tác giả như Trần Trung Mỹ 
(2010) cho thấy tỷ lệ lợn con mắc tiêu chảy tại một 
số huyện thuộc tỉnh Thái Nguyên là 27,81%, tỷ 
lệ chết do tiêu chảy là 5,12% ; Nguyễn Chí Dũng 
(2013) cho biết tiêu chảy ở lợn con xuất hiện phổ 
biến ở cả ba huyện thuộc tỉnh Vĩnh Phúc với tỷ lệ 
khá cao (26,76%); tỷ lệ chết là 5,03% trong tổng 
số lợn điều tra. Kết quả trên đã cho thấy, tại các địa 
phương, khi điều kiện chăn nuôi, công tác vệ sinh 
thú y, phòng chống dịch bệnh còn hạn chế thì tỷ lệ 
lợn con mắc bệnh tiêu chảy cao. 
3.2. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli từ phân 
lợn con tiêu chảy 
Tiến hành phân lập vi khuẩn E. coli từ 142 mẫu 
bệnh phẩm (97 mẫu phân và 45 mẫu dịch ruột non 
hoặc ruột già) được lấy từ lợn con tiêu chảy tại 5 xã/
phường, kết quả được trình bày ở bảng 2.
Bảng 2. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli ở lợn con tiêu chảy 
TT Lứa tuổi (ngày)
Mẫu phân Mẫu phủ tạng
Số mẫu 
nghiên cứu
Số mẫu 
dương tính
Tỷ lệ 
(%)
Số mẫu 
nghiên cứu
Số mẫu 
dương tính
Tỷ lệ 
(%)
1 Sơ sinh-20 30 29 96,66 15 14 93,33
2 21-40 35 29 82,85 15 12 80,00
3 41-60 32 25 78,12 15 11 73,33
Tính chung 97 82 84,53 45 37 82,22
Kết quả bảng 2 cho thấy trong 142 mẫu bệnh 
phẩm được thu thập, vi khuẩn E. coli xuất hiện ở 
các mẫu phân, chiếm tỷ lệ trung bình là 84,53% 
và ở các mẫu phủ tạng là 82,22%. Ở các lứa tuổi 
lợn cho thấy ở giai đoạn từ sơ sinh đến 20 ngày 
tuổi có tỷ lệ phân lập vi khuẩn E. coli là cao 
nhất: từ mẫu phân là 96,66% và mẫu phủ tạng 
là 93,33%; thấp hơn là ở giai đoạn từ 21 đến 40 
ngày tuổi (tương ứng là 82,85 và 80,00%) và thấp 
nhất là ở giai đoạn từ 41 đến 60 ngày tuổi (tương 
ứng là 78,12 và 73.33%). Kết quả của chúng tôi 
cũng tương đồng với kết quả nghiên cứu của Trịnh 
Quang Tuyên (2004) khi phân lập E. coli từ các 
mẫu phân của lợn bị tiêu chảy đã xác định được 
79,69% mẫu có vi khuẩn E. coli và Trương Quang 
(2005) cũng cho thấy 100% mẫu phân của lợn bị 
tiêu chảy và phù đầu trên địa bàn phân lập được vi 
khuẩn E. coli. 
3.3. Kết quả xác định serotype kháng nguyên O 
của các chủng E.coli phân lập được
Lựa chọn từ mỗi phường/xã 20 chủng E. coli 
(tổng số 100 chủng) phân lập được mang đủ những 
đặc tính sinh học điển hình để xác định serotype 
kháng nguyên O. Kết quả được trình bày trên bảng 3.
Kết quả bảng 3 cho thấy trong 100 chủng vi 
khuẩn E.coli phân lập được khi kiểm tra, có 75 
chủng cho kết quả dương tính với một trong 6 
serotype kháng huyết thanh O. Trong đó các chủng 
thuộc serotype O149 chiếm tỷ lệ cao nhất (21,0%); 
tiếp theo là các chủng thuộc serotype O141 (17,0%), 
O139 (13,0%), O138 (10,0%), O111 (8,0%), và 
thấp nhất là serotype O8 (6,0%), còn 25 chủng 
(25,0%) chưa được xác định serotype.
Kết quả của chúng tôi cũng phù hợp với một số 
kết quả nghiên cứu trước đây, phần lớn các tác giả 
đều cho thấy serotype kháng nguyên O149 chiếm 
tỷ lệ cao và là serotype chủ yếu gây bệnh cho lợn. 
Theo Fairbrother J.M. (1992), các serotype O138, 
O139, O141 và O149 thuộc nhóm vi khuẩn ETEC 
và VTEC là các nhóm thường hay gặp gây tiêu 
chảy cho lợn con. Lê Văn Dương (2010) cũng cho 
thấy trong 248 chủng E.coli phân lập từ lợn con tiêu 
42
KHOA HỌC KỸ THUẬT THÚ Y TẬP XXIV SỐ 3 - 2017
chảy tại Bắc Giang đều cho kết quả dương tính với 
1 trong 6 serotype kháng huyết thanh O, trong đó 
các chủng thuộc serotype O149 chiếm tỷ lệ cao nhất 
(31,45%); thấp hơn là các chủng thuộc serotype 
O141 (27,42%). Các serotype O139, O111 và O138 
lần lượt có tỷ lệ tương ứng là 16,13%; 12,90% và 
9,68%; serotype O8 chiếm tỷ lệ thấp nhất (8,47%). 
3.4. Kết quả kiểm tra độc lực của một số chủng 
vi khuẩn E.coli phân lập được 
Đã lựa chọn 16 chủng E. coli phân lập được từ 
lợn mắc tiêu chảy có đầy đủ các đặc tính sinh vật, 
hóa học điển hình để nghiên cứu. Kết quả được 
trình bày trên bảng 4.
Bảng 4. Kết quả kiểm tra độc lực của một số chủng vi khuẩn E.coli trên chuột bạch
Ký hiệu 
chủng
Số chuột 
tiêm
Liều tiêm 
(ml)
Đường 
tiêm
Số chuột 
chết 
Tỷ lệ 
(%)
Thời gian 
 chết (giờ)
Phân lập 
lại VK
E-qn03 2 0,2
Phúc 
xoang
2/2 100 < 18 +
E-qn06 2 0,2 1/2 50 25 - 30 +
E-qn08 2 0,2 2/2 100 18 - 24 +
E-qn12 2 0,2 2/2 100 31 - 48 +
E-qn15 2 0,2 2/2 100 18 - 24 +
E-qn18 2 0,2 1/2 50 25 – 30 +
E-qn23 2 0,2 2/2 100 < 18 +
E-qn34 2 0,2 2/2 100 18 - 24 +
E-qn39 2 0,2 1/2 50 25 – 30 +
E-qn45 2 0,2 2/2 100 < 18 +
E-qn46 2 0,2 2/2 100 31 – 48 +
E-qn52 2 0,2 2/2 100 < 18 +
E-qn56 2 0,2 1/2 50 18 - 24 +
E-qn66 2 0,2 2/2 100 25 - 30 +
E-qn69 2 0,2 2/2 100 18 - 24 +
E-qn70 2 0,2 2/2 100 < 18 +
Bảng 3. Kết quả xác định serotype kháng nguyên O của cácchủng E.coli phân lập được
Địa điểm
(xã, phường)
Số 
chủng 
kiểm 
tra
Serotype kháng nguyên 
O8 O111 O138 O139 O141 O149 Chưa xác định
n 
(+)
Tỷ lệ 
(%)
n
(+)
Tỷ lệ 
(%)
n 
(+)
Tỷ lệ 
(%)
n 
(+)
Tỷ lệ 
(%)
n
(+)
Tỷ lệ 
(%)
n 
(+)
Tỷ lệ 
(%)
n
(+) Tỷ lệ (%)
Dương Huy 20 1 5,0 2 10,0 2 10,0 3 15,0 3 15,0 4 20,0 5 -
Cửa Ông 20 1 5,0 1 5,0 2 10,0 3 15,0 4 20,0 4 20,0 5 -
Quang Hanh 20 2 10,0 1 5,0 2 10,0 2 10,0 3 15,0 5 25,0 5 -
Cộng Hòa 20 1 5,0 2 10,0 1 5,0 3 15,0 4 20,0 4 20,0 5 -
Cẩm Đông 20 1 5,0 2 10,0 3 15,0 2 10,0 3 15,0 4 20,0 5 -
Tính chung 100 6 6,0 8 8,0 10 10,0 13 13,0 17 17,0 21 21,0 25 25,0
Kết quả bảng 4 cho thấy 100% chủng E. coli 
phân lập được từ lợn con dưới 2 tháng tuổi ở Quảng 
Ninh có độc lực mạnh. Trong 16 chủng E. coli 
tiêm cho chuột bạch có 10 chủng có độc lực cao, 
43
KHOA HỌC KỸ THUẬT THÚ Y TẬP XXIV SỐ 3 - 2017
giết chết 100% chuột sau khi tiêm trong vòng 18-
48 giờ, chiếm tỷ lệ 62,5%. Đặc biệt có 5 chủng có 
độc lực mạnh là E-qn03, E-qn23, E-qn45, E-qn52 
và E-qn70 gây chết 100% chuột trong vòng 18 giờ 
sau tiêm, trong đó có 3 chủng thuộc serotepe O149 
và 2 chủng thuộc serotepe O141. Có 4 chủng E.co-
li độc lực yếu hơn gây chết 50% chuột thí nghiệm 
trong 18-24 giờ, tỷ lệ 25,0%, trong đó có 1 chủng 
thuộc serotepe O141 và 3 chủng thuộc serotepe 
O139. Chuột bạch sau khi tiêm canh khuẩn bị ủ rũ, 
kém vận động, lông xù, run rẩy và chết sau 18-48 
giờ. Các chuột chết được mổ khám đều có bệnh 
tích điển hình như bụng chướng to, viêm phổi, gan 
sưng, tụ huyết, ruột xuất huyết, tim nhão. Lấy máu 
tim cấy trên thạch máu và Mac Conkey đều phân 
lập lại được vi khuẩn E.coli. 
Kết quả của chúng tôi cũng tương đồng với kết 
quả của một số tác giả như Trương Quang (2005) khi 
kiểm tra độc lực của 30 chủng E.coli phân lập được 
từ phân của lợn từ 1-60 ngày tuổi mắc tiêu chảy tại 
Hà Nội cho thấy 90% gây chết 100% và 3 chủng 
(100%) gây chết 50% chuột sau tiêm canh khuẩn từ 
24-72 giờ; và theo Hồ Soái và cs. (2005) kiểm tra độc 
lực 5 chủng E.coli phân lập từ phân lợn bị tiêu chảy ở 
Quảng Trị đã cho thấy 4 chủng gây chết 100% và 1 
chủng gây chết 50% chuột được tiêm. 
IV. KẾT LUẬN
- Lợn con dưới hai tháng tuổi nuôi tại một số 
xã, phường thuộc khu vực thành phố Cẩm Phả, 
tỉnh Quảng Ninh mắc tiêu chảy và chết với tỷ lệ 
khá cao, tương ứng là 17,37% và 10,22%.
 - Vi khuẩn E.coli phân lập được ở hầu hết các 
mẫu bệnh phẩm của lợn con mắc tiêu chảy, tỷ lệ 
trung bình ở mẫu phân là 84,53% và ở phủ tạng là 
82,22%.
 - Các chủng E. coli phân lập được thuộc các 
serotype O149, O141, O139, O138, O111 và 
O8, trong đó serotype O149 chiếm tỷ lệ cao nhất 
(21,0%) và thấp nhất là O8 (6,0%). Độc lực của 
các chủng vi khuẩn E .coli phân lập được trên chuột 
bạch rất mạnh, gây chết 100% chuột thí nghiệm trong 
vòng 18-48 giờ. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Fairbrother J.M. (1992), Enteric colibacillosis 
diseases of swine. IOWA State University 
Press/AMES, IOWA U.S.A 7th Edition, 
page.489-496.
2. Nguyễn Chí Dũng (2013), Nghiên cứu vai trò 
gây bệnh của vi khuẩn E. coli trong hội chứng 
tiêu chảy ở lợn con nuôi tại tỉnh Vĩnh Phúc và 
biện pháp phòng trị. Luận văn thạc sĩ Thú y, 
Đại học Thái Nguyên.
3. Lê Văn Dương (2010), Phân lập, xác định vai 
trò gây bệnh của Escherichia coli trong hội 
chứng tiêu chảy ở lợn con tại một số huyện của 
tỉnh Bắc Giang và biện pháp phòng trị. Luận 
văn thạc sĩ Thú y, Đại học Thái Nguyên.
4. Nguyễn Thị Kim Lan (2004), “Thử nghiệm 
phòng và trị bệnh coli dung huyết cho lợn con 
ở Thái Nguyên và Bắc Giang”, Tạp chí Khoa 
học kỹ thuật Thú y, tập XII (3), tr. 35- 39.
5. Trần Trung Mỹ (2010), Phân lập và xác định 
vai trò của vi khuẩn E. coli trong hội chứng 
tiêu chảy ở lợn con dưới 2 tháng tuổi tại một 
số huyện của tỉnh Thái Nguyên và biện pháp 
phòng trị. Luận văn thạc sĩ Thú y, Đại học Thái 
Nguyên. 
6. Trương Quang (2005), “Kết quả nghiên cứu 
vai trò gây bệnh của E.coli trong hội chứng 
tiêu chảy ở lợn từ 1-60 ngày tuổi”, Tạp chí 
Khoa học kỹ thuật Thú y, tập XII, (1), tr 27-32.
7. Hồ Soái, Đinh Thị Bích Lân (2005), “Xác định 
nguyên nhân chủ yếu gây tiêu chảy ở lợn con tại 
xí nghiệp lợn giống Triệu Hải, Quảng Trị và thử 
nghiệm phác đồ điều trị”, Tạp chí KHKT Thú y, 
tập XII, (5), tr 26- 34
8. Trịnh Quang Tuyên (2004), “Phân lập và xác 
định các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn E.coli 
từ lợn con bị tiêu chảy nuôi tại trại lợn Tam 
Điệp”, Tạp chí Khoa học kỹ thuật Thú y (4), 
tr. 22 - 28.
Nhận ngày 15-1-2017
Phản biện ngày 5-3-2017