Luận án Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trên bệnh nhân suy tim: tần suất, đặc điểm cytokine và c - Reactive protein trong máu, tiên lượng

 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ 
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 
LÊ THỊ THU HƯƠNG 
BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH 
TRÊN BỆNH NHÂN SUY TIM: 
 TẦN SUẤT, ĐẶC ĐIỂM CYTOKINE 
VÀ C-REACTIVE PROTEIN TRONG MÁU, TIÊN LƯỢNG 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC 
 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ 
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 
LÊ THỊ THU HƯƠNG 
BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH 
TRÊN BỆNH NHÂN SUY TIM: 
TẦN SUẤT, ĐẶC ĐIỂM CYTOKINE 
VÀ C-REACTIVE PROTEIN TRONG MÁU, TIÊN LƯỢNG 
Ngành: Nội khoa 
Mã số: 9720107 
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC 
 Người hướng dẫn khoa học: 
 1. PGS. TS. BS. Châu Ngọc Hoa 
 2. TS. BS. Nguyễn Thị Tố Như 
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018 
 LỜI CAM ĐOAN 
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết 
quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình 
nào khác. 
 Người cam đoan 
 LÊ THỊ THU HƯƠNG 
 MỤC LỤC 
TRANG PHỤ BÌA 
LỜI CAM ĐOAN 
MỤC LỤC 
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
DANH MỤC THUẬT NGỮ ANH VIỆT 
DANH MỤC CÁC BẢNG 
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ 
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU........................................................................................ 3 
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...................................................................... 4 
1.1. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và viêm toàn thân ............................................... 4 
1.2. Suy tim và viêm toàn thân ................................................................................... 9 
1.3. Liên quan giữa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và suy tim ................................. 15 
1.4. Tình hình nghiên cứu trong nước và trên thế giới ............................................. 31 
CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................... 38 
2.1. Địa điểm, đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 38 
2.2. Phương pháp nghiên cứu và xử lý số liệu .......................................................... 39 
2.3. Phân tích thống kê .............................................................................................. 59 
2.4. Cách khắc phục sai số ........................................................................................ 61 
2.5. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ...................................................................... 62 
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. 63 
3.1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu ............................................................. 64 
3.2. Tần suất bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trên bệnh nhân suy tim ........................ 70 
3.3. Đặc điểm cytokine và CRP-hs trong máu bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn 
tính và suy tim ........................................................................................................... 71 
3.4. Tiên lượng của bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính .... 76 
CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN ......................................................................................... 87 
4.1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu ............................................................. 87 
 4.2. Tần suất bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trên bệnh nhân suy tim ........................ 96 
4.3. Đặc điểm cytokine và CRP-hs trong máu bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn 
tính và suy tim ......................................................................................................... 103 
4.4. Tiên lượng của bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính .. 112 
HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................ 125 
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 126 
KIẾN NGHỊ ............................................................................................................ 128 
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN LUẬN ÁN 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
PHỤ LỤC 
Phụ lục 1. Chống chỉ định và các lưu ý khi đo hô hấp ký ở bệnh nhân tim mạch 
Phụ lục 2. Bảng thu thập số liệu 
Phụ lục 3. Phiếu đồng thuận tham gia nghiên cứu 
Phụ lục 4. Minh họa kết quả hô hấp ký và siêu âm tim của bệnh nhân 
Phụ lục 5. Danh sách bệnh nhân tham gia nghiên cứu 
 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
Tiếng Anh 
Chữ 
viết tắt 
Chữ gốc Nghĩa 
ACCF/AHA 
The American College of Cardiology 
Foundation/American Heart 
Association 
Trường môn Tim Hoa kỳ/ Hội 
Tim Hoa kỳ 
ATS/ERS 
American Thoracic Society/ 
European Respiratory Society 
Hội Lồng ngực Hoa kỳ/ Hội 
Hô hấp châu Âu 
AUC Area Under the Curve Diện tích dưới đường cong 
BMI Body Mass Index Chỉ số khối cơ thể 
BNP B-type Natriuretic Peptide Peptide lợi niệu loại B 
CAT COPD Assessment Test 
Trắc nghiệm đánh giá 
BPTNMT 
COPD 
Chronic Obstructive Pulmonary 
Disease 
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 
CCL Chemokine (C-C motif) ligand Phối tử chemokine (kiểu C-C) 
CRP C-Reactive Protein Protein phản ứng C 
EF Ejection Fraction Phân suất tống máu 
ESC European Society of Cardiology Hội Tim châu Âu 
FEV1 
Forced Expiratory Volume in 1 
second 
Thể tích khí thở ra tối đa trong 
1 giây đầu 
FVC Forced Vital Capacity Dung tích sống gắng sức 
GOLD 
Global Initiative for Chronic 
Obstructive Lung Disease 
Chiến lược toàn cầu về bệnh 
phổi tắc nghẽn mạn tính 
HR Hazard Ratio Tỷ số nguy hại 
IL Interleukin Interleukin 
MCP-1 Monocyte Chemoattractant Protein-1 Protein hoá hướng động tế bào 
 đơn nhân-1 
MMP Matrix MetalloProteinase Men tiêu hủy chất nền 
mMRC 
Modified British Medical Research 
Council 
Hội đồng nghiên cứu Y khoa 
Anh quốc cải biên 
NYHA New York Heart Association Hội Tim New York 
PPAR 
Peroxisome Proliferator Activated 
Receptors 
Thụ thể kích hoạt tăng sinh 
peroxisome 
TNF Tumor Necrosis Factor Yếu tố hoại tử khối u 
LABA Long-Acting Beta Agonists 
Đồng vận beta 2 tác dụng kéo 
dài 
LAMA Long-Acting Muscarinic Antagonist 
Đối vận muscarinic tác dụng 
kéo dài 
OR Odds Ratio Tỷ số chênh 
RR Risk Ratio Tỷ số nguy cơ 
TLC Total Lung Capacity Tổng dung lượng phổi 
Tiếng Việt 
Chữ 
viết tắt 
Chữ gốc 
BCĐNTT Bạch cầu đa nhân trung tính 
BPTNMT Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 
BTTMCB Bệnh tim thiếu máu cục bộ 
ĐLC Độ lệch chuẩn 
KTC Khoảng tin cậy 
NMCT Nhồi máu cơ tim 
UCMC Ức chế men chuyển 
UCTT Ức chế thụ thể angiotensin II 
 DANH MỤC THUẬT NGỮ ANH VIỆT 
Tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt 
Biomass Chất đốt sinh khối 
Categorical (variable) (Biến số) phân loại 
Charlson Comorbidity Index Chỉ số bệnh đồng mắc Charlson 
Cox proportional hazards models Mô hình hồi quy Cox 
Event - free survival Sống còn không biến cố 
Hazard ratio (HR) Tỷ số nguy hại 
Nominal (variable) (Biến số) Danh định 
Pulmonary hyperinflation Căng phồng phổi 
Lost to follow up Mất theo dõi 
Odds ratio (OR) Tỷ số chênh 
Oxidative stress Gánh nặng oxy hóa 
Prevalence Tần suất; tỷ lệ lưu hành; tỷ lệ hiện mắc 
Pulmonary inflammation Viêm tại phổi 
Rate Tỷ suất 
Relative risk (RR) Nguy cơ tương đối 
Survival analysis Phân tích sống còn 
Systemic inflammation Viêm toàn thân 
 DANH MỤC CÁC BẢNG 
Bảng 1.1. Tóm tắt các thay đổi sinh lý bệnh học ở bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ảnh 
hưởng lên chức năng tim ........................................................................................... 24 
Bảng 1.2. Thay đổi sinh lý bệnh học trong suy tim ảnh hưởng lên chức năng phổi. 25 
Bảng 1.3. Tần suất bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ở bệnh nhân suy tim trong các 
nghiên cứu ................................................................................................................. 31 
Bảng 1.4. Tóm tắt nghiên cứu tiên lượng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trên 
bệnh nhân suy tim ..................................................................................................... 35 
Bảng 2.1. Phân mức độ nặng của giới hạn luồng khí trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn 
tính . ........................................................................................................................... 45 
Bảng 2.2. Phân nhóm bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính theo GOLD 2018 .
 ................................................................................................................................... 45 
Bảng 2.3. Giá trị các biến số sử dụng trong nghiên cứu ........................................... 50 
Bảng 3.1. Đặc điểm dân số học của bệnh nhân nghiên cứu ...................................... 64 
Bảng 3.2. Bệnh đồng mắc: so sánh giữa nhóm bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh 
phổi tắc nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ........... 65 
Bảng 3.3. Thuốc điều trị: so sánh giữa nhóm suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc nghẽn 
mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ................................... 65 
Bảng 3.4. Đặc điểm siêu âm tim của nhóm bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi 
tắc nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ................... 67 
Bảng 3.5. Đặc điểm hô hấp ký của nhóm bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc 
nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ........................ 68 
Bảng 3.6. So sánh đặc điểm lâm sàng của phân nhóm bệnh nhân được xét nghiệm 
cytokine, CRP-hs so với toàn bộ bệnh nhân nghiên cứu .......................................... 69 
Bảng 3.7. Tỷ lệ chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính dưới mức và quá mức ở 
bệnh nhân suy tim ..................................................................................................... 70 
Bảng 3.8. Định lượng nồng độ CRP-hs và các cytokine trong máu của bệnh nhân . 71 
 Bảng 3.9. So sánh nồng độ cytokine và CRP-hs ở bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh 
phổi tắc nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ........... 71 
Bảng 3.10. Tỷ lệ bệnh nhân suy tim có nồng độ CRP-hs và cytokine tăng .............. 72 
Bảng 3.11. Tương quan Spearman giữa nồng độ cytokine với FEV1, FVC, 
FEV1/FVC ở bệnh nhân suy tim ............................................................................... 72 
Bảng 3.12. Tương quan Spearman giữa nồng độ cytokine với FEV1, FVC, 
FEV1/FVC ở bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính .............. 73 
Bảng 3.13. Diện tích dưới đường cong ROC biểu diễn liên quan giữa nồng độ IL-6, 
IL-8, TNF-α, CRP-hs và nhập viện ở bệnh nhân suy tim đồng mắc hay không với 
bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ................................................................................... 74 
Bảng 3.14. Diện tích dưới đường cong ROC biểu diễn liên quan giữa nồng độ IL-6, 
IL-8, TNF-α, CRP-hs và tử vong ở bệnh nhân suy tim đồng mắc hay không với 
bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ................................................................................... 74 
Bảng 3.15. Tỷ suất không nhập viện tích lũy của bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh 
phổi tắc nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính...77 
Bảng 3.16. Phân tích hồi quy Cox đơn biến trong dự đoán nhập viện do mọi nguyên 
nhân ở bệnh nhân suy tim đồng mắc hay không với bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 79 
Bảng 3.17. Phân tích hồi quy Cox đa biến trong dự đoán nhập viện do mọi nguyên 
nhân ở bệnh nhân suy tim đồng mắc hay không với bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
 ................................................................................................................................... 80 
Bảng 3.18. Nguyên nhân nhập viện của bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc 
nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ........................ 81 
Bảng 3.19. Tỷ suất sống còn tích lũy của bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc 
nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính82 
Bảng 3.20. Phân tích hồi quy Cox đơn biến trong dự đoán tử vong do mọi nguyên 
nhân ở bệnh nhân suy tim ......................................................................................... 84 
Bảng 3.21. Phân tích hồi quy Cox đa biến trong dự đoán tử vong do mọi nguyên 
nhân ở bệnh nhân suy tim đồng mắc hay không với bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 85 
 Bảng 4.1. Tần suất bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trên bệnh nhân suy tim .............. 98 
Bảng 4.2. Tiên lượng bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 
qua các nghiên cứu trên bệnh nhân suy tim ổn định ............................................... 119 
 DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ 
Hình 
Hình 1.1. Kích hoạt hệ thống và viêm mạn tính trong suy tim.11 
Hình 1.2. Phát triển các nguyên lý sinh lý bệnh của suy tim và khái niệm điều trị 
hiện tại ....................................................................................................................... 14 
Hình 1.3. Cơ chế chung và tương tác giữa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và suy tim
 ................................................................................................................................... 19 
Hình 1.4. Cơ chế góp phần tăng hoạt tính giao cảm ở bệnh nhân bệnh phổi tắc 
nghẽn mạn tính và hậu quả lên bệnh tim mạch đồng mắc ........................................ 21 
Hình 1.5. Vách liên thất phồng sang trái thì tâm trương, vách liên thất phẳng và 
trạng thái bình thường của tâm thất .......................................................................... 22 
Hình 1.6. Khái niệm viêm toàn thân như là cơ chế sinh lý bệnh học nền liên quan 
giữa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và bệnh tim mạch..26 
Hình 1.7. Ảnh hưởng của viêm toàn thân trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và liên 
quan các bệnh đồng mắc, bao gồm suy tim .............................................................. 26 
Hình 1.8. Tác động của viêm toàn thân trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính lên 
mạch máu .................................................................................................................. 27 
Hình 2.1. Máy đo hô hấp ký hiệu KoKo Spirometer ................................................ 42 
Hình 2.2 Máy Evidence Investigator ....................................................................... 43 
Biểu đồ 
Biểu đồ 3.1. Phân độ suy tim NYHA của nhóm bệnh nhân suy tim đồng mắc bệnh 
phổi tắc nghẽn mạn tính và suy tim không bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn 
tính.. .......................................................................................................... .67 
Biểu đồ 3.2. Phân bố bệnh nhân dựa vào độ nặng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính theo 
phân độ tắc nghẽn đường thở GOLD ........................................................................ 69 
Biểu đồ 3.3. Đường cong ROC biểu diễn liên quan giữa nồng độ IL-6 và tử vong ở 
bệnh nhân suy tim ..................................................................................................... 75 
 Biểu đồ  ... (2014), "Inflammatory cytokines in chronic heart 
failure: interleukin-8 is associated with adverse outcome. Results from 
CORONA", Eur J Heart Fail, 16(1), pp 68-75. 
165. O'Kelly N., Robertson W., Smith J., Dexter J., Carroll-Hawkins C., 
Ghosh S. (2012), "Short-term outcomes in heart failure patients with 
chronic obstructive pulmonary disease in the community", World J 
Cardiol, 4(3), pp 66-71. 
166. Ogawa R., Stachnik J. M., Echizen H. (2013), "Clinical 
pharmacokinetics of drugs in patients with heart failure: an update (part 
1, drugs administered intravenously)", Clin Pharmacokinet, 52(3), pp 
169-185. 
167. Oikonomou E., Tousoulis D., Siasos G., Zaromitidou M., Papavassiliou 
A. G., Stefanadis C. (2011), "The role of inflammation in heart failure: 
new therapeutic approaches", Hellenic J Cardiol, 52(1), pp 30-40. 
168. Onishi K. (2017), "Total management of chronic obstructive pulmonary 
disease (COPD) as an independent risk factor for cardiovascular 
disease", J Cardiol, 70(2), pp 128-134. 
169. Padeletti M., Jelic S., LeJemtel T. H. (2008), "Coexistent chronic 
obstructive pulmonary disease and heart failure in the elderly", Int J 
Cardiol, 125(2), pp 209-215. 
170. Parissis J. T., Andreoli C., Kadoglou N., Ikonomidis I., Farmakis D., 
Dimopoulou I., et al. (2014), "Differences in clinical characteristics, 
management and short-term outcome between acute heart failure 
patients chronic obstructive pulmonary disease and those without this 
co-morbidity", Clin Res Cardiol, 103(9), pp 733-741. 
171. Patel C., Deoghare S. (2015), "Heart failure: novel therapeutic 
approaches", J Postgrad Med, 61(2), pp 101-108. 
172. Pellegrino R., Viegi G., Brusasco V., Crapo R. O., Burgos F., Casaburi 
R., et al. (2005), "Interpretative strategies for lung function tests", Eur 
Respir J, 26(5), pp 948-968. 
173. Pellicori P., Salekin D., Pan D., Clark A. L. (2017), "This patient is not 
breathing properly: is this COPD, heart failure, or neither?", Expert Rev 
Cardiovasc Ther, 15(5), pp 389-396. 
174. Plesner L. L., Dalsgaard M., Schou M., Kober L., Vestbo J., Kjoller E., 
et al. (2017), "The prognostic significance of lung function in stable 
heart failure outpatients", Clin Cardiol. 40(11), pp 1145-1151 
175. Ponikowski P., Voors A. A., Anker S. D., Bueno H., Cleland J. G., 
Coats A. J., et al. (2016), "2016 ESC Guidelines for the diagnosis and 
treatment of acute and chronic heart failure: The Task Force for the 
diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure of the 
European Society of Cardiology (ESC)Developed with the special 
contribution of the Heart Failure Association (HFA) of the ESC", Eur 
Heart J. 
176. Portillo K., Abad-Capa J., Ruiz-Manzano J. (2015), "Chronic 
obstructive pulmonary disease and left ventricle", Arch Bronconeumol, 
51(5), pp 227-234. 
177. Quan H., Li B., Couris C. M., Fushimi K., Graham P., Hider P., et al. 
(2011), "Updating and validating the Charlson comorbidity index and 
score for risk adjustment in hospital discharge abstracts using data from 
6 countries", Am J Epidemiol, 173(6), pp 676-682. 
178. Rajendiran K. S., Ananthanarayanan R. H., Satheesh S., Rajappa M. 
(2014), "Elevated levels of serum sialic acid and high-sensitivity C-
reactive protein: markers of systemic inflammation in patients with 
chronic heart failure", Br J Biomed Sci, 71(1), pp 29-32. 
179. Regional Copd Working Group (2003), "COPD prevalence in 12 Asia-
Pacific countries and regions: projections based on the COPD 
prevalence estimation model", Respirology, 8(2), pp 192-198. 
180. Roblek T., Trobec K., Mrhar A., Lainscak M. (2014), "Potential drug-
drug interactions in hospitalized patients with chronic heart failure and 
chronic obstructive pulmonary disease", Arch Med Sci, 10(5), pp 920-
932. 
181. Rodriguez L. A., Wallander M. A., Martin-Merino E., Johansson S. 
(2010), "Heart failure, myocardial infarction, lung cancer and death in 
COPD patients: a UK primary care study", Respir Med, 104(11), pp 
1691-1699. 
182. Ruiz-Laiglesia F. J., Sanchez-Marteles M., Perez-Calvo J. I., Formiga 
F., Bartolome-Satue J. A., Armengou-Arxe A., et al. (2014), 
"Comorbidity in heart failure. Results of the Spanish RICA Registry", 
QJM, 107(12), pp 989-994. 
183. Rushton C. A., Satchithananda D. K., Jones P. W., Kadam U. T. 
(2015), "Non-cardiovascular comorbidity, severity and prognosis in 
non-selected heart failure populations: A systematic review and meta-
analysis", Int J Cardiol, 196, pp 98-106. 
184. Rusinaru D., Saaidi I., Godard S., Mahjoub H., Battle C., Tribouilloy 
C. (2008), "Impact of chronic obstructive pulmonary disease on long-
term outcome of patients hospitalized for heart failure", Am J Cardiol, 
101(3), pp 353-358. 
185. Rutten F. H. (2013), "Diagnosis and management of heart failure in 
COPD", Eur Respir Monogr 59, pp 50-63. 
186. Rutten F. H., Cramer M. J., Grobbee D. E., Sachs A. P., Kirkels J. H., 
Lammers J. W., et al. (2005), "Unrecognized heart failure in elderly 
patients with stable chronic obstructive pulmonary disease", Eur Heart 
J, 26(18), pp 1887-1894. 
187. Rutten F. H., Cramer M. J., Lammers J. W., Grobbee D. E., Hoes A. 
W. (2006), "Heart failure and chronic obstructive pulmonary disease: 
An ignored combination?", Eur J Heart Fail, 8(7), pp 706-711. 
188. Rutten F. H., Moons K. G., Cramer M. J., Grobbee D. E., Zuithoff N. 
P., Lammers J. W., et al. (2005), "Recognising heart failure in elderly 
patients with stable chronic obstructive pulmonary disease in primary 
care: cross sectional diagnostic study", BMJ, 331(7529), pp 1379. 
189. Rutten FH Lammers J-WJ, Cramer M-JM, Zanen P, Sachs APE, 
Grobbee DE, Hoes AW (2005), Heart failure and chronic obstructive 
pulmonary disease: common mechanisms and possible interactions, 
Julius Center for Health Sciences and Primary Care, University 
Medical Center Utrecht. 
190. Sarc I., Jeric T., Ziherl K., Suskovic S., Kosnik M., Anker S. D., et al. 
(2011), "Adherence to treatment guidelines and long-term survival in 
hospitalized patients with chronic obstructive pulmonary disease", J 
Eval Clin Pract, 17(4), pp 737-743. 
191. Savic-Radojevic A., Radovanovic S., Pekmezovic T., Pljesa-Ercegovac 
M., Simic D., Djukic T., et al. (2013), "The role of serum VCAM-1 and 
TNF-alpha as predictors of mortality and morbidity in patients with 
chronic heart failure", J Clin Lab Anal, 27(2), pp 105-112. 
192. Shahriary A., Panahi Y., Shirali S., Rahmani H. (2017), "Relationship 
of serum levels of interleukin 6, interleukin 8, and C-reactive protein 
with forced expiratory volume in first second in patients with mustard 
lung and chronic obstructive pulmonary diseases: systematic review 
and meta-analysis", Postepy Dermatol Alergol, 34(3), pp 192-198. 
193. Shirazi L. F., Bissett J., Romeo F., Mehta J. L. (2017), "Role of 
Inflammation in Heart Failure", Curr Atheroscler Rep, 19(6), 27. 
194. Sin D. D., Man S. F. (2003), "Why are patients with chronic obstructive 
pulmonary disease at increased risk of cardiovascular diseases? The 
potential role of systemic inflammation in chronic obstructive 
pulmonary disease", Circulation, 107(11), pp 1514-1519. 
195. Sin D. D., Man S. F. (2005), "Chronic obstructive pulmonary disease as 
a risk factor for cardiovascular morbidity and mortality", Proc Am 
Thorac Soc, 2(1), pp 8-11. 
196. Sinden N. J., Stockley R. A. (2010), "Systemic inflammation and 
comorbidity in COPD: a result of 'overspill' of inflammatory mediators 
from the lungs? Review of the evidence", Thorax, 65(10), pp 930-936. 
197. Staszewsky L., Wong M., Masson S., Barlera S., Carretta E., Maggioni 
A. P., et al. (2007), "Clinical, neurohormonal, and inflammatory 
markers and overall prognostic role of chronic obstructive pulmonary 
disease in patients with heart failure: data from the Val-HeFT heart 
failure trial", J Card Fail, 13(10), pp 797-804. 
198. Steinacher R., Parissis J. T., Strohmer B., Eichinger J., Rottlaender D., 
Hoppe U. C., et al. (2012), "Comparison between ATS/ERS age- and 
gender-adjusted criteria and GOLD criteria for the detection of 
irreversible airway obstruction in chronic heart failure", Clin Res 
Cardiol, 101(8), pp 637-645. 
199. Stone N. J., Robinson J. G., Lichtenstein A. H., Bairey Merz C. N., 
Blum C. B., Eckel R. H., et al. (2014), "2013 ACC/AHA guideline on 
the treatment of blood cholesterol to reduce atherosclerotic 
cardiovascular risk in adults: a report of the American College of 
Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice 
Guidelines", Circulation, 129(25 Suppl 2), S1-45. 
200. Straburzynska-Migaj E., Kaluzna-Oleksy M., Maggioni A. P., Grajek 
S., Opolski G., Ponikowski P., et al. (2015), "Patients with heart failure 
and concomitant chronic obstructive pulmonary disease participating in 
the Heart Failure Pilot Survey (ESC-HF Pilot) - Polish population", 
Arch Med Sci, 11(4), pp 743-750. 
201. Suissa S., Assimes T., Ernst P. (2003), "Inhaled short acting beta 
agonist use in COPD and the risk of acute myocardial infarction", 
Thorax, 58(1), pp 43-46. 
202. Susan K. Frazier Terry A. Lennie, David M. Mannino, Misook L. 
Chung, Seongkum Heo, Debra K. Moser (2007), "Inflammatory 
Profiles Are Different in Heart Failure Patients with and without 
COPD", J Card Fail, 13(6 Suppl), S104. 
203. Tashkin D. P., Celli B., Senn S., Burkhart D., Kesten S., Menjoge S., et 
al. (2008), "A 4-year trial of tiotropium in chronic obstructive 
pulmonary disease", N Engl J Med, 359(15), pp 1543-1554. 
204. Tashkin D. P., Leimer I., Metzdorf N., Decramer M. (2015), "Cardiac 
safety of tiotropium in patients with cardiac events: a retrospective 
analysis of the UPLIFT(R) trial", Respir Res, 16, 65. 
205. Tavazzi L., Swedberg K., Komajda M., Bohm M., Borer J. S., Lainscak 
M., et al. (2013), "Clinical profiles and outcomes in patients with 
chronic heart failure and chronic obstructive pulmonary disease: An 
efficacy and safety analysis of SHIFT study", Int J Cardiol, 170(2), pp 
182-188. 
206. Testa G., Cacciatore F., Bianco A., Della-Morte D., Mazzella F., 
Galizia G., et al. (2017), "Chronic obstructive pulmonary disease and 
long-term mortality in elderly subjects with chronic heart failure", 
Aging Clin Exp Res. 29(6), pp 1157-1164 
207. Trofimov E. S., Poskrebysheva A. S. (2015), "Study on activity of 
inflammatory factors in patients with chronic heart failure depending 
on the stage of the disease and NYHA class", Bull Exp Biol Med, 
158(5), pp 614-616. 
208. Tuttolomondo A., Di Raimondo D., Pecoraro R., Arnao V., Pinto A., 
Licata G. (2012), "Atherosclerosis as an inflammatory disease", Curr 
Pharm Des, 18(28), pp 4266-4288. 
209. Ukena C., Mahfoud F., Kindermann M., Kindermann I., Bals R., Voors 
A. A., et al. (2010), "The cardiopulmonary continuum systemic 
inflammation as 'common soil' of heart and lung disease", Int J Cardiol, 
145(2), pp 172-176. 
210. Valk M. J., Broekhuizen B. D., Mosterd A., Zuithoff N. P., Hoes A. 
W., Rutten F. H. (2015), "COPD in patients with stable heart failure in 
the primary care setting", Int J Chron Obstruct Pulmon Dis, 10, pp 
1219-1224. 
211. van Deursen V. M., Damman K., van der Meer P., Wijkstra P. J., 
Luijckx G. J., van Beek A., et al. (2014), "Co-morbidities in heart 
failure", Heart Fail Rev, 19(2), pp 163-172. 
212. van Deursen V. M., Urso R., Laroche C., Damman K., Dahlstrom U., 
Tavazzi L., et al. (2014), "Co-morbidities in patients with heart failure: 
an analysis of the European Heart Failure Pilot Survey", Eur J Heart 
Fail, 16(1), pp 103-111. 
213. van Eeden S. F., Sin D. D. (2008), "Chronic obstructive pulmonary 
disease: a chronic systemic inflammatory disease", Respiration, 75(2), 
pp 224-238. 
214. van Gestel A. J., Kohler M., Clarenbach C. F. (2012), "Sympathetic 
overactivity and cardiovascular disease in patients with chronic 
obstructive pulmonary disease (COPD)", Discov Med, 14(79), pp 359-
368. 
215. Vasan R. S., Sullivan L. M., Roubenoff R., Dinarello C. A., Harris T., 
Benjamin E. J., et al. (2003), "Inflammatory markers and risk of heart 
failure in elderly subjects without prior myocardial infarction: the 
Framingham Heart Study", Circulation, 107(11), pp 1486-1491. 
216. Vassaux C., Torre-Bouscoulet L., Zeineldine S., Cortopassi F., Paz-
Diaz H., Celli B. R., et al. (2008), "Effects of hyperinflation on the 
oxygen pulse as a marker of cardiac performance in COPD", Eur 
Respir J, 32(5), pp 1275-1282. 
217. Vestbo J., Anderson J. A., Brook R. D., Calverley P. M., Celli B. R., 
Crim C., et al. (2016), "Fluticasone furoate and vilanterol and survival 
in chronic obstructive pulmonary disease with heightened 
cardiovascular risk (SUMMIT): a double-blind randomised controlled 
trial", Lancet, 387(10030), pp 1817-1826. 
218. Wafaa S. El-Shimy Ayman S. El-Dib, Hala M. Nagy, Wael Sabry 
(2014), "A study of IL-6, IL-8, and TNF-αas inflammatory markers in 
COPD patients", Egyptian Journal of Bronchology, 8, pp 91-99. 
219. Walter R. E., Wilk J. B., Larson M. G., Vasan R. S., Keaney J. F., Jr., 
Lipinska I., et al. (2008), "Systemic inflammation and COPD: the 
Framingham Heart Study", Chest, 133(1), pp 19-25. 
220. Wang L., Porter B., Maynard C., Bryson C., Sun H., Lowy E., et al. 
(2012), "Predicting risk of hospitalization or death among patients with 
heart failure in the veterans health administration", Am J Cardiol, 
110(9), pp 1342-1349. 
221. Wannamethee S. G., Shaper A. G., Papacosta O., Lennon L., Welsh P., 
Whincup P. H. (2016), "Lung function and airway obstruction: 
associations with circulating markers of cardiac function and incident 
heart failure in older men-the British Regional Heart Study", Thorax. 
71(6),pp 526-34 
222. Wollmer P., Engstrom G. (2013), "Fixed ratio or lower limit of normal 
as cut-off value for FEV1/VC: an outcome study", Respir Med, 107(9), 
pp 1460-1462. 
223. World Health Organization Center for disease control and 
prevention. (2010). Global Adult Tobacco Survey (GATS) Viet Nam. 
224. Yancy C. W., Jessup M., Bozkurt B., Butler J., Casey D. E., Jr., 
Drazner M. H., et al. (2013), "2013 ACCF/AHA guideline for the 
management of heart failure: executive summary: a report of the 
American College of Cardiology Foundation/American Heart 
Association Task Force on practice guidelines", Circulation, 128(16), 
pp 1810-1852. 
225. Yoshihisa A., Takiguchi M., Shimizu T., Nakamura Y., Yamauchi H., 
Iwaya S., et al. (2014), "Cardiovascular function and prognosis of 
patients with heart failure coexistent with chronic obstructive 
pulmonary disease", J Cardiol, 64(4), pp 256-264. 
226. Zhang J., Wu L., Qu J. M., Bai C. X., Merrilees M. J., Black P. N. 
(2012), "Pro-inflammatory phenotype of COPD fibroblasts not 
compatible with repair in COPD lung", J Cell Mol Med, 16(7), pp 
1522-1532.