Phình động mạch chủ bụng dưới động mạch thận tại TP Hồ Chí Minh: Tần suất và các yếu tố nguy cơ mẫu điều tra 4807 người trên 50 tuổi

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 1 
PHÌNH ĐỘNG MẠCH CHỦ BỤNG DƯỚI ĐỘNG MẠCH THẬN 
TẠI TP HỒ CHÍ MINH: TẦN SUẤT VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ 
MẪU ĐIỀU TRA 4807 NGƯỜI TRÊN 50 TUỔI 
Văn Tần*, Phan Thanh Hải**, Lê Hoàng Ninh***, Trần Thiện Hòa* và CS 
TÓM TẮT 
Đặt vấn đề: Phình động mạch chủ bụng dưới thận là 1 bệnh lí ít gặp tại Việt Nam nhưng có thể gây ra biến 
chứng và tử vong nhanh chóng nếu không được phát hiện, theo dõi và điều trị kịp thời. Trên thế giới đã có nhiều 
nghiên cứu nhấn mạnh đến nguy cơ của bệnh này. Tại Việt Nam hiện chưa có nghiên cứu nào về tần suất cũng 
như các yếu tố nguy cơ của bệnh phình động mạch chủ bụng dưới thận trên cộng đồng. 
Mục tiêu: Xác định tỉ lệ mắc phải và các yếu tố nguy cơ của phình động mạch chủ bụng dưới ĐM thận 
trong cộng đồng người Việt Nam tại TP Hồ Chì Minh. 
Đối tượng: Dự kiến điều tra 2400 người trên 50 tuổi tại 24 quận-huyện TP HCM được nghiên cứu. 
Phương pháp: Mô tả cắt ngang, phân tầng theo cụm, khảo sát bằng bảng câu hỏi về các yếu tố nguy cơ tiềm 
ẩn. Xác định đường kính ĐMC bụng bằng siêu âm. Dựa vào kết quả khảo sát đường kính ngang trung bình 
ĐMC dưới ĐM thận người trên 50 tuổi tại TP HCM là 17mm ở nam và 16mm ở nữ và dựa vào định nghĩa gọi 
là phình khi đường kính ngang ĐMC tăng lên bằng hay hơn 1.5 lần đường kính ĐMC bình thường trên túi 
phình. Như vậy, với đường kính ngang động mạch chủ bụng ≥ 25,5 mm ở nam (17 + 8,5 = 25,5) và ≥ 24 mm ở 
nữ (16 + 8 = 24) là phình. 
Kết quả: Tổng số người được điều tra là 4807, tuổi trung bình = 61. Nam có 53,1%, nữ có 46,9%. Tần suất 
tìm được là 0,85% (41 trường hợp), ở nam 1.33%, nữ 0,31%. Các yếu tố nguy cơ chủ yếu của phình động mạch 
chủ bụng dưới thận được ghi nhận: Độ tuổi trên 60 (OR =17, p < 0,059). Nam giới (OR= 4,3, p < 0,055). Gia 
đình có người bị phình động mạch chủ bụng (OR = 39, p < 0,002). Hút thuốc lá (OR = 3, p < 0,05). Cao huyết áp 
(OR = 2, p < 0,029). Rối loạn lipid máu (OR = 2,5, p < 0,031). Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (OR = 2, p < 0,019). 
Xơ vữa động mạch chủ bụng (OR = 6, p < 0,091). Thừa cân (OR = 0,84), tiền căn tiểu đường(OR = 0,74), tiền 
căn bệnh mạch vành (OR = 1,12) qua khảo sát cho thấy không là yếu tố nguy cơ. 
Kết luận: Nghiên cứu của chúng tôi đã xác định được tần suất của phình ĐMC bụng dưới ĐM thận của 
người ≥ 50 tuổi tại TP HCM là 0.85%. Các yếu tố nguy cơ có ý nghĩa của phình ĐMC bụng dưới thận là độ tuổi 
> 60, nam giới, hút thuốc lá, cao huyết áp, rối loạn lipid máu, COPD và xơ vữa động mạch chủ bụng. 
ABSTRACT 
 INFRARENAL ABDOMINAL AORTIC ANEURYSM AT HO CHI MINH CITY: INCIDENCE AND 
RISK FACTORS A SCEENING OF 4807 PEOPLES OVER 50YO 
Van Tan, Phan Thanh Hai, Le Hoang Ninh, Tran Thien Hoa et al. 
 * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 – Supplement of No 1 - 2008: 108 - 115 
Background: AAA isn’t rare disease on the world. A serious consequence of AAA is ruptured. There are 
many researches that focused on its incidence, its etiology and its therapeutic indications for avoiding the rupture 
on the world but in Vietnam, untill now there aren’t any researches about that field. 
* Bệnh viện Bình Dân Tp.HCM 
** Trung tâm Chẩn đoán Y khoa Medic 
*** Viện Vệ Sinh DịchTể 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 2 
Objective: To research the incidence and the risk factors of AAA of the Vietnamese community by 
screening.. 
Method: Cross-sectional stratified cluster sampling study all patients by a brief questionnaire about on 
demographics and potential risk factors. An US of the abdomen for finding the abnormalities of the AA. Basing on 
a research on 2002 of the middle transverse diameter of abdominal aorta of patients 50 yo at HCM city (17mm for 
male and 16mm for female) and basing on the definition of aortic aneurysm, a dilatation of abdominal aorta 
became aneurysm when the transverse diameter is ≥ 25,5 for male (17+8.5=25.5) and 24mm for female (16+8=24). 
Patients: 2400 patients ≥ 50 yo in 24 districts of Ho Chi Minh city were decide to screen. 
Results: 4807 patients were screened that the middle age is 61, male, 53.1%, female, 46.9%. The AAA 
incidence is 0.85% (41 cases), male 1.33%, female 0,31%. These signficant risk factors are found: Age above 60 
(OR = 17, p < 0.059). Male sex (OR = 4.3, p < 0.055). Smoking (OR = 3, p < 0.05). Hypertension (OR = 2, p < 
0.029). Lipidemia disorder (OR = 2.5, p < 0.031). Chronic obstructive pulmonary disease. (OR = 2, p < 0.019). 
Atherosclerotic diseases (OR = 6, p < 0.091). 
Conclusions: Our finding affirmed that the incidence of AAA of HCM people ≥ 50yo is 0.85%. Age > 60, 
male, smoking, hypertension, lipidemia disorder, COPD, atherosclerotic diseases are the significant risk factors 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Phình ĐMC bụng là bệnh lý mạch máu nằm 
trong bệnh cảnh mạch máu toàn thân. Theo 
Hiệp hội phẫu thuật mạch máu Hoa Kỳ thì 
phình ĐMC bụng chiếm khoảng 4% trong dân 
số, đứng hàng thứ 10 trong số các nguyên nhân 
TV ở ngưòi trên 50 tuổi. Các báo cáo cho thấy có 
gần 50% các TH vỡ túi phình, bệnh nhân TV 
trước khi nhập viện. Số còn lại, 24% chết trước 
khi mổ và 42% cũng sẽ TV do các biến chứng 
sau mổ cấp cứu. Tính chung tỉ lệ TV trong phình 
ĐMC vỡ ở mức 60% - 80%(1). 
Nhiều nước trên thế giới đã tiến hành các 
công trình nghiên cứu về tần suất, các yếu tố 
nguy cơ, biến chứng do phình ĐMC bụng gây 
ra, trong khi đó các nghiên cứu của Việt Nam 
trước đây hầu hết được thực hiện trong các 
trung tâm y khoa lớn cũng như các bệnh viên 
trung tâm, không thể có được cái nhìn thực tế về 
tần suất cũng như các yếu tố liên quan đến 
phình ĐMC bụng trong cộng đồng. Vì vậy 
chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm xác 
định tần suất và các yếu tố nguy cơ cũng như các 
yếu tố liên quan tác động đến phình ĐMC bụng 
trong cộng đồng dân tộc Việt Nam nói chung và 
cộng đồng dân cư thành phố Hồ Chí Minh nói 
riêng, để có thể thiết lập một kế hoạch phòng 
ngừa và điều trị phình ĐMC bụng trước khi vỡ. 
Mục tiêu nghiên cứu 
- Xác định tần suất phình ĐMC bụng dưới 
thận trong cộng đồng. 
- Xác định các yếu tố nguy cơ của phình 
ĐMC bụng dưới thận. 
PHƯƠNG PHÁP - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 
Thiết kế nghiên cứu 
Nghiên cứu mô tả cắt ngang phân tầng theo 
cụm. 
Đối tượng nghiên cứu 
Người ≥50 tuổi ở 24 quận/huyện tại thành 
phố Hồ Chí Minh. 
Cỡ mẫu 
Theo y văn, tần suất phình động mạch chủ 
bụng là 3-9% 
⇒ tỉ lệ ước lượng trong dân số: 
97.01
03.0
=−=⇒
=
pq
p
Với d = 0,01 
Cỡ mẫu được tính theo công thức: 
1120
01.0
97.003.096.1 2
2
2
2
)2/1( =
×
×=×=
− d
pqZn α 
Vì dự kiến chọn mẫu theo cụm 
22402 ==⇒ nN 
Vậy cỡ mẫu tối thiểu của cuộc nghiên cứu 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 3 
này là 2240. 
Phương pháp thực hiện 
Tại trạm y tế phường/xã vào mỗi thứ 7 hàng 
tuần, chúng tôi tiến hành khám tổng quát cho 
các đối tượng đến tham gia: cân nặng, chiều cao, 
dấu hiệu sinh tồn, phỏng vấn, khám và siêu âm 
bụng tổng quát (các đối tượng đến tham gia 
được yêu cầu nhịn đói để siêu âm), sau đó các 
biến số được ghi nhận theo mẫu phiếu đìêu tra. 
Số liệu được lưu trữ và xử lý thống kê bằng 
phần mềm SPSS 13.0 
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 
Được thực hiện từ tháng 1/2006 đến 10/2006, 
có 4807 đối tượng nghiên cứu thoả tiêu chuẩn 
chọn mẫu. 
Đặc điểm mẫu nghiên cứu 
Bảng 1: Phân bố theo giới 
Giới Số người Tỉ lệ (%) 
Nam 2552 53,1% 
Nữ 2255 46,9% 
Tổng số 4807 100,0% 
 Bảng 2: Theo tuổi và giới 
Lớp tuổi Số 
nam 
% Số nữ % Tổng % 
50-59 
tuổi 686 26,9% 708 31,4% 1394 29,0% 
60-69 
tuổi 833 32,6% 724 32,1% 1557 32,4% 
70-79 
tuổi 784 30,7% 632 28,0% 1416 29,5% 
≥ 80 tuổi 249 9,8% 191 8,5% 440 9,2% 
Tổng 
cộng 2552 100,0% 2255 100,0% 4807 100,0% 
Bảng 3: Số trường hợp phình động mạch chủ bụng 
trong nghiên cứu. 
Các trường hợp phình Số ca Tỉ lệ (%) 
Siêu âm phát hiện phình ĐMC bụng 38 0,79% 
Có tiền căn mổ phình ĐMC bụng 3 0,06% 
Tổng số 41 0,85% 
Các yếu tố nguy cơ của phình động mạch 
chủ bụng qua khảo sát 
Bảng 4: Tần suất mắc phình động mạch chủ bụng 
theo giới. 
Giới Phình ĐMC (+) Phình ĐMC (-) Tổng % 
Nam 34 2518 2552 1,33% 
Nữ 7 2248 2255 0,31% 
Tổng cộng 41 4766 4807 0,85% 
Bảng 5: Phân lớp phình động mạch chủ bụng theo 
tuổi 
Lớp 
tuổi 
60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 Tổng cộng 
Số ca 4 3 9 17 8 41 
Tỉ lệ % 9,8% 7,3% 22,0% 41,5% 19,5% 100,0% 
Bảng 6: Tương quan giữa độ tuổi trên 60 và phình 
động mạch chủ bụng. 
Phình Lớp tuổi 60 
Có Không 
Tổng cộng 
≥ 60 41 3372 3413 
50 - 59 0 1394 1394 
Tổng cộng 41 4766 4807 
( OR = 17, p < 0.059) 
Kết luận: người trong độ tuổi trên 60 tuổi có 
nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng gấp 17 
lần những người dưới độ tuổi này. 
Bảng 8: Tương quan giữa giới tính và phình động 
mạch chủ bụng 
Phình Giới 
Có Không Tổng cộng 
Nam 34 2518 2552 
Nữ 7 2248 2255 
Tổng 41 4766 4807 
(OR = 4.3, p < 0.055) 
Kết luận: Nam giới có nguy cơ bị phình động 
mạch chủ bụng hơn nữ giới 4.3 lần. 
Bảng 9: Tương quan giữa gia đình có người bị phình 
động mạch chủ bụng và phình động mạch chủ bụng. 
Phình Gia đình có người bị phình 
động mạch chủ bụng Có Không 
Tổng 
cộng 
Có 0 3 3 
Không 41 4763 4804 
Tổng cộng 41 4766 4807 
(OR= 39, p< 0.002) 
Kết luận: Những người mà trong gia đình có 
người bị phình động mạch chủ bụng có nguy cơ 
bị phình động mạch chủ bụng gấp 39 lần những 
người khác. 
Bảng 10: Tương quan giữa hút thuốc lá và phình 
động mạch chủ bụng. 
Tiền căn hút thuốc lá Phình Tổng cộng 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 4 
Có Không 
Có 21 1291 1312 
Không 20 3475 3495 
Tổng cộng 41 4766 4807 
(OR = 3, p < 0.05) 
Kết luận: Những người hút thuốc lá có nguy 
cơ bị phình động mạch chủ bụng gấp 3 lần 
những người không hút thuốc lá. 
Bảng 11: Tương quan giữa cao huyết áp và phình 
động mạch chủ bụng. 
Phình Tiền căn cao huyết áp 
Có Không 
Tổng cộng 
Có 23 1940 1963 
Không 18 2826 2844 
Tổng cộng 41 4766 4807 
(OR= 2, p < 0.029) 
Kết luận: Những người có tiền căn hay đang 
bị cao huyết áp có nguy cơ bị phình động mạch 
chủ bụng gấp 2 lần những người không có cao 
huyết áp. 
Bảng 12: Tương quan giữa rối loạn lipid máu và 
phình động mạch chủ bụng. 
Phình Tiền căn bị bệnh rối loạn 
Lipid máu 
 Có Không 
Tổng 
cộng 
Có 6 307 313 
Không 35 4459 4494 
Tổng cộng 41 4766 4807 
(OR = 2.5, p < 0.031) 
Kết luận: Những người có tiền căn bị rối loạn 
lipid máu có nguy cơ bị phình động mạch chủ 
bụng gấp 2.5 lần những người không bị rối loạn 
lipid máu. 
Bảng 13: Tương quan giữa bệnh phổi tắc nghẽn mạn 
tính (COPD) và phình động mạch chủ bụng 
Phình Tiền căn viêm phế quản 
mạn tính Có Không 
Tổng 
cộng 
Có 4 243 247 
Không 37 4523 4560 
Tổng cộng 41 4766 4807 
(OR = 2, p < 0.019) 
Kết luận: Những người có tiền căn COPD có 
nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng gấp 2 lần 
những người không bị COPD. 
Bảng 14: Tương quan giữa xơ vữa động mạch chủ 
bụng và phình động mạch chủ bụng. 
Phình Xơ vữa động mạch chủ 
bụng Có Không 
Tổng cộng 
Có 23 857 880 
Không 18 3909 3927 
Tổng cộng 41 4766 4807 
(OR = 6, p < 0.091) 
Kết luận: Những người bị xơ vữa động mạch 
chủ bụng có nguy cơ bị phình động mạch chủ 
bụng gấp 6 lần những người không bị. 
BÀN LUẬN 
Tình hình bệnh lí phình động mạch chủ 
bụng dưới động mạch thận 
Ở Việt Nam cũng như trên thế giới, phình 
động mạch chủ bụng dưới động mạch thận là 1 
bệnh tuy ít gặp nhưng lại gây ra hậu quả nặng 
nề khi không được phát hiện, điều trị và theo dõi 
chặt chẽ. 
Tỉ lệ mắc bệnh phình động mạch chủ bụng 
dưới động mạch thận có xu hướng tăng lên 
Điều này có thể được lí giải là do sự phát 
triển của các phương tiện chẩn đoán hiện đại, 
tuổi thọ trung bình của người dân tăng, mạng 
lưới y tế cơ sở hoàn thiện và đã có nhiều công 
trình nghiên cứu chuyên sâu về bệnh lí động 
mạch, bên cạnh dó thì việc theo dõi, điều trị 
bệnh ngày một tốt hơn(1). 
- Số trường hợp phình động mạch chủ bụng 
được phát hiện và điều trị ngày càng tăng tại 
Việt Nam. Tại bệnh viện Bình Dân số ca bệnh đã 
tăng từ 5 - 6 ca/năm vào khoảng 1984 - 1985 lên 
tới 126 ca trong 2 năm 1998 - 2000 như qua khảo 
sát của Cao Văn Thịnh(1). 
- Nghiên cứu của chúng tôi nhằm xác định 
tần suất mắc phình động mạch chủ bụng trong 
cộng đồng ở Việt Nam. Theo Ernst C.B(4) thì tần 
suất mắc phình động mạch chủ bụng vào 
khoảng 5% ở người trên 60 tuổi, cũng như theo 
Christopher(24) thì tần suất này là 3%. Theo 
nghiên cứu mới nhất của Frank A. Lederle(8) qua 
126196 người trong độ tuổi từ 50 - 79 tuổi thì tần 
suất mắc phình động mạch chủ bụng là 4,2%. 
Khi đem các kết quả trên so sánh với kết quả 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 5 
khảo sát của chúng tôi thì cho tần suất mắc bệnh 
này ở Việt Nam thấp hơn nhiều: 0,85%. 
Các yếu tố nguy cơ của phình động mạch 
chủ bụng 
Chúng tôi xác định phình động mạch chủ 
bụng dưới thận với đường kính ngang động 
mạch chủ bụng ≥ 26 mm ở nam và ≥ 24 mm ở 
nữ, có tần suất là 0,85% (41 trường hợp). Các yếu 
tố nguy cơ chủ yếu của phình động mạch chủ 
bụng dưới thận được ghi nhận: 
- Độ tuổi trên 60 ( OR =17, p < 0,059) 
- Nam giới (OR= 4.3, p < 0,055). 
- Gia đình có người bị phình động mạch chủ 
bụng (OR= 39, p < 0,002). 
- Hút thuốc lá (OR= 3, p < 0,05). 
- Cao huyết áp (OR= 2, p < 0,029). 
- Rối loạn lipid máu (OR=2.5, p < 0,031). 
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (OR=2, p < 
0,019). 
- Xơ vữa động mạch chủ bụng (OR=6, p < 
0,091). 
Thừa cân (OR=0,84), tiền căn tiểu đường 
(OR= 0,74), tiền căn bệnh mạch vành (OR=1,12) 
qua khảo sát cho thấy không là yếu tố nguy cơ. 
Bảng 15: 
Tỉ số chênh 
qua các nghiên 
cứu 
Frank AL(8) Ernst C,B(4) Christo pher(24) Niels Levi
(9) ADAM 
study(18) 
Cao Văn 
Thịnh(1) Scott R,A,P
(18)
Nghiên cứu của 
chúng tôi 
Độ tuổi ≥ 60 – – 75 – – 73 72 74,6 
Giới 4–8 4–8 3,5 – 4,3 – – – 4,3 
Gia đình có 
người bị phình 1,92 –1,94 – 11,6 4 – – – 39 
Hút thuốc lá 5,1 – – – 6 8 – 3 
Cao huyết áp 1,14 –1,16 – – 1–5 – – – 2 
Rối loạn lipid 
máu 1,44 –1,54 – – 1,5–3 – – – 2,5 
COPD 1,2 – – Không tương quan – – – 2 
Xơ vữa động 
mạch 1,6 – 1,66 – – – – – – 6 
Phình động mạch chủ bụng dưới động 
mạch thận đa số gặp ở người cao tuổi 
Theo Chistopher(24) thì độ tuổi trung bình của 
bệnh nhân phình động mạch chủ bụng là 75 
tuổi, Scott RAP(18) cho thấy độ tuổi này là 72 
tuổi,còn theo nghiên cứu của Cao Văn Thịnh 
năm 2000(1) thì độ tuổi này là 73 tuổi, điều này 
cũng phù hợp với nghiên cứu của chúng tôi khi 
xác định được độ tuổi trung bình của nhóm 
bệnh nhân phình động mạch chủ bụng là 74.6 
tuổi, thấp nhất là 60 tuổi, cao nhất là 84 tuổi, độ 
tuổi tập trung là 75-84 tuổi, chiếm 61%, không có 
trường hợp nào dưới 60 tuổi. 
Bảng 16 
Tác giả
Biến số 
Scott RAP(19) Chúng tôi 
Thời gian nghiên 
cứu 
1984-1990 1/2006-10/2006 
Nhóm bệnh Tầm soát ở cộng 
đồng 
Tầm soát ở cộng 
đồng 
Số trường hợp 179 ca /4237 người 41 ca/ 4807 người 
Độ tuổi 72 (65 - 80) 74,6 (60 - 84) 
Qua nghiên cứu của chúng tôi cho thấy 
những người trên 60 tuổi có nguy cơ bị phình 
động mạch chủ bụng gấp 17 lần những người 
dưới độ tuổi này. 
Vai trò yếu tố giới tính trong nguy cơ 
phình động mạch chủ bụng 
 Với nguy cơ mắc phình động mạch chủ 
bụng gấp 4-8 lần so với nữ giới, nam giới đóng 
vai trò là 1 trong những yếu tố nguy cơ quan 
trọng đã được chứng minh qua các công trình 
nghiên cứu trước đây như của Ernst C.B(4), 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 6 
Christopher(24) hay theo Niels Levi(11) thì tỉ lệ này 
dao động trong khoảng 3,5 – 4,3 lần. Với nghiên 
cứu lần này của chúng tôi, yếu tố này 1 lần nữa 
được khẳng định với kết quả cho thấy: nam giới 
có nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng gấp 
4.3 lần nữ giới, trong đó số trường hợp nam mắc 
bệnh là 34 ca (1,3%), nữ có 7 ca (0,3%). 
Bảng 17 
Nghiên cứu
Yếu tố 
Christopher(24) Niels Levi(9) Chúngtôi 
Nam giới và nguy 
cơ AAA 
4 – 8 3.5 - 4.3 4.3 
Vai trò của tiền căn gia đình có phình động 
mạch chủ bụng trong nguy cơ mắc căn 
bệnh này 
Theo ghi nhận của Christopher(24) thì có thể 
thấy sự gia tăng của phình ở mức 11,6 lần với các 
bệnh nhân có quan hệ huyết thống ở hệ thứ 
nhất,đặc biệt ở anh em trai, còn Frank A. 
Lederle(8) thì thấy có mối tương quan nhẹ giữa 
tiền căn gia đình và nguy cơ phình động mạch 
chủ bụng (OR=1,92-1,94, p < 0,05), và theo Niels 
Levi(11) ghi nhận thì có sự gia tăng nguy cơ này 
lên 4 lần nhưng chỉ sau độ tuổi 60 mà thôi. Với 
kết luận những người mà trong gia đình có 
người bị phình động mạch chủ bụng có nguy cơ 
bị phình động mạch chủ bụng gấp 39 lần những 
người khác thì kết quả của cuộc khảo sát của 
chúng tôi đã cho 1 kết luận mạnh mẽ hơn về mối 
liên quan này. 
Thói quen hút thuốc lá 
Là 1 trong những nguy cơ nghiêm trọng 
nhất đối với bệnh lí phình động mạch chủ bụng. 
Thuốc lá có thể tác động trực tiếp, gián tiếp và 
kéo dài lên lớp tế bào nội mô mạch máu gây ra 
tổn thương nghiêm trọng và rối loạn chức năng 
lớp tế bào nội mô mạch máu. 
Theo Cao Văn Thịnh(1) thì người hút thuốc lá 
bị phình động mạch chủ bụng nhiều hơn gấp 8 
lần so với số bệnh nhân không hút thuốc lá,qua 
khảo sát của Frank A. Lederle(8) ở 126.196 người 
thì có tới hơn 75% những ca bệnh phình động 
mạch chủ bụng ≥ 4cm có liên quan đến hút 
thuốc lá. 
Việc xác định số lượng thuốc mà bệnh nhân 
hút trong quá khứ trên 20 gói/năm, dù đã ngưng 
hay còn tiếp tục hút không được chúng tôi đề 
cập đến do chúng tôi dành sự quan tâm tập 
trung chủ yếu vào số lượng chất độc hại cũng 
như quá trình phá hủy trực tiếp và gián tiếp mà 
khói thuốc lá đã gây ra. Để khảo sát lợi ích của 
việc giảm hay ngừng hút thuốc lá trên quá trình 
diễn tiến thành bệnh hay làm bệnh nặng hơn sẽ 
được chúng tôi thực hiện trong những nghiên 
cứu sau này. 
Qua khảo sát, chúng tôi thấy rằng những 
người hút thuốc lá trên 20 gói/năm có nguy cơ bị 
phình động mạch chủ bụng gấp 3 lần những 
người không hút hay hút dưới mức này (21 ca 
phình động mạch chủ bụng có hút thuốc lá /1312 
người hút thuốc lá: 1,6%). 
Bảng 18 
Nghiêncứu
Yếu tố 
ADAM 
Study(18) 
Frank 
A.L(7) 
Cao Văn 
Thịnh(1) 
Chúng 
tôi 
Hút thuốc lá và 
nguy cơ AAA 
6 5,1 8 3 
Sự khác biệt trong kết quả nghiên cứu của 
chúng tôi so với các nghiên cứu của ADAM(11) 
vàø Frank A. Lederle(10) có thề do cở mẫu nghiên 
cứu của chúng tôi nhỏ so với cỡ mẫu của họ 
(73.451 người và 126.196 người với 4807 người) 
nhưng khác biệt này không có nghĩa thống kê do 
phương pháp thực hiện khác nhau: nghiên cứu 
đa trung tâm và nghiên cứu trên cộng đồng. 
Tuy nhiên, vai trò quan trọng của hút thuốc 
lá trong sinh bệnh học của phình động mạch chủ 
bụng vẫn hoàn toàn được khẳng định. 
Bộ ba yếu tố: Cao huyết áp, Rối loạn lipid 
máu và Xơ vữa động mạch khi đứng độc lập 
đều có khả năng tăng nguy cơ bị phình động 
mạch chủ bụng theo tỉ số chênh lần lượt là 2, 2.5 
và 6 lần. 
Theo Hồ Khánh Đức, Văn Tần(5) thì cao 
huyết áp là yếu tố ảnh hưởng đến kích thước túi 
phình nhưng không phải là yếu tố nguy cơ trực 
tiếp gây vỡ túi phình, cũng như ghi nhận của 
Niels Levi(11) thì nguy cơ phình động mạch chủ 
bụng tăng từ 1-5 lần ở những người cao huyết 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 7 
áp (OR= 1-5), nhưng theo khảo sát của Frank A. 
Lederle(8) lại không có mối tương quan giữa yếu 
tố này và phình động mạch chủ bụng (với 
OR=1,14 – 1,16, p< 0,05). 
Theo kết quả của nghiên cứu của chúng tôi 
thì những người có tiền căn/đang bị cao huyết 
áp có nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng gấp 
2 lần những người không có cao huyết áp. Điều 
này cũng hợp lí theo sinh bệnh học của phình 
động mạch chủ bụng, với sóng áp lực lại được 
khuếch đại dần khi càng xa timvà động mạch 
chủ bụng là vùng có sóng cực đại nên với những 
bệnh nhân có tiền căn cao huyết áp thì phình 
mạch càng dễ dàng xảy ra. 
Bên cạnh cao huyết áp thì rối loạn lipip máu 
là 1 trong những nguy cơ quan trọng của phình 
động mạch chủ bụng. Với sự tăng của LDL-
Cholesterol và giảm sụt HDL-Cholesterol thì 
huyết khối thành mạch dễ dàng được tạo ra, gây 
viêm và đặt nền tảng cho quá trình phát triển 
thành xơ vữa động mạch về sau.Theo ghi nhận 
của Niels Levi(11) thì tăng lipid máu làm tăng 
nguy cơ bị phình động mạch lên từ 1.5 đến 3 lần 
so với người không có yếu tố này, còn kết quả 
khảo sát của chúng tôi cho thấy: những người có 
tiền căn bị rối loạn lipid máu có nguy cơ bị 
phình động mạch chủ bụng gấp 2.5 lần những 
người khác. Điều này cho thấy sự phù hợp với 
sinh bệnh học của phình động mạch chủ bụng 
qua các nghiên cứu khác nhau. 
Trên 880 người có xơ vữa động mạch chủ 
bụng mà được xác nhận qua siêu âm thì có 23 
trường hợp bị phình, chiếm tỉ lệ 2,61%. Ta thấy 
sự nuội dưỡng thành mạch máu bị cản trở do 
các mảng xơ vữa làm dày thành mạch, lớp áo 
giữa sẽ không thể nhận được chất dinh dưỡng(6). 
Chính các mảng xơ vữa là tác nhân quan trọng làm 
thoái hoá lớp áo giữa của thành mạch, liên quan 
trực tiếp đến việc hình thành túi phình động mạch 
chủ.Theo Hồ Khánh Đức, Văn Tần(5) thì trong tất 
cả các ca phẫu thuật phình động mạch chủ bụng 
được thực hiện, thành mạch đều được sinh thiết và 
91,12% bị xơ vữa và còn lại là mô viêm hoại tử 
(8,88%)(5). Theo nghiên cứu của Frank A. Lederle(8) 
thì tình trạng xơ vữa động mạch chủ bụng làm 
tăng nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng lên 
1,6-1,66 lần. Theo kết quả của chúng tôi thì những 
người có bệnh lý xơ vữa động mạch có nguy cơ bị 
phình động mạch chủ bụng gấp 6 lần những 
người bình thường(15), nhưng khi bệnh nhân có cả 
xơ vữa động mạch và cao huyết áp thì nguy cơ này 
tăng lên đến 12 lần. 
Bảng 19 
 Nghiên cứu
Yếu tố 
Frank. A. 
Lederle(8) 
Niels 
Levi(9) 
Nghiên cứu 
của chúng tôi 
Cao huyết áp 1.14-1.16 1-5 2 
RL lipid máu 1.44-1.54 1.5-3 2.5 
Xơ vữa ĐM 1.6-1.66 - 6 
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính 
“ Những người có tiền căn COPD có nguy cơ 
bị phình động mạch chủ bụng gấp 2 lần những 
người không bị COPD” là kết quả nghiên cứu 
của chúng tôi, cho thấy mối tương quan giữa 
COPD và tần suất phình động mạch chủ bụng, 
tuy nhiên điều này không phù hợp với kết quả 
của Frank A. Lederle(8) (OR=1,21, p< 0,05) và ghi 
nhận của Niels Levi(9) cũng cho thấy không có 
mối tương quan giữa yếu tố này và nguy cơ 
phình động mạch chủ bụng. 
KẾT LUẬN 
Qua nghiên cứu được tiến hành từ tháng 
1/2006 đến tháng 10/2006, chúng tôi rút ra được 
một số kết luận như sau: 
1. Tần suất phình động mạch chủ bụng dưới 
động mạch thận ở người ≥ 50 tuổi tại thành phồ 
Hồ Chí Minh là 0,85% (ở nam là 1,33%, ở nữ là 
0,33%). 
2. Các yếu tố nguy cơ đến phình ĐMC bụng 
dưới ĐM thận ở người ≥ 50 tuổi tại thành phồ 
Hồ Chí Minh là: 
- Tuổi tác: Tần suất phình động mạch chủ 
bụng thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt 100% 
trường hợp mắc phình động mạch chủ bụng ≥ 
60 tuổi. Tuổi tập trung là 65-74 tuổi. 
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ bị phình 
động mạch chủ bụng hơn nữ giới 4.3 lần 
(p<0,055) 
- Những người mà trong gia đình có người 
bị phình động mạch chủ bụng có nguy cơ bị 
phình động mạch chủ bụng gấp 39 lần những 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 8 
người khác (p< 0,002). 
- Hút thuốc lá: Những người hút thuốc lá có 
nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng gấp 3 lần 
những người không hút thuốc lá (p<0,05). 
- Những người có tiền căn hay đang bị cao 
huyết áp có nguy cơ bị phình động mạch chủ 
bụng gấp 2 lần những người không có cao huyết 
áp (p < 0,029). 
- Những người có tiền căn bị rối loạn lipid 
máu có nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng 
gấp 2.5 lần những người không bị rối loạn lipid 
máu (p<0,031). 
- Những người có tiền căn COPD có nguy cơ 
bị phình động mạch chủ bụng gấp 2 lần những 
người không bị COPD (p<0,019). 
- Những người bị xơ vữa động mạch chủ 
bụng có nguy cơ bị phình động mạch chủ bụng 
gấp 6 lần những người không bị xơ vữa động 
mạch chủ bụng (p<0,091). 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Cao Văn Thịnh (2000), “Phình động mạch chủ bụng: Đặc 
điểm, chẩn đoán, chỉ định điều trị, các yếu tố tiên lượng và kết 
quả sớm.” – luận văn tiến sĩ, chương I, trang 1-34. 
2. Cao Văn Thịnh, Lê Văn Cường, Văn Tần (2000), “Khảo sát 
đường kính ngang động mạch chủ bụng dưới động mạch 
thận ở người Việt Nam”, Tp.HCM, Hình thái họcViệt Nam, 10, 
trang 105-112. 
3. Cao Văn Thịnh, Văn Tần (2000), “Theo dõi và điều trị không 
phẫu thuật phình động mạch chủ bụng dưới động mạch 
thận”, Tạp chí tim mạch học Vịêt Nam, trang 44-52. 
4. Ernst C.B (1995), “Infrarenal abdominal aortic aneurysms”, In 
Vascular Surgery Theory and practice, Prentice –Hall 
International Inc,p.921-937. 
5. Hồ Khánh Đức, Văn Tần và cộng sự, 2005,“Những yếu tố 
nguy cơ cao huyết áp trên bệnh nhân phình động mạch chủ 
bụng dưới thận”, Kỉ yếu hội nghị khoa học công nghệ trẻ lần 
thứ 5, trang 120-125. 
6. Isselbacher EM., ”Disease of the aorta”, Heart Disease, 
Braunwald Zipes Libby, the sixth edition, chapter 40, p.1422-
1424. 
7. Kanasagay R, Gajraj H, Pointon L, Scott Rap, (1996) “Co- 
morbidity in patient with abdominal aortic aneurysm”, J Med 
Screen, 3, p. 208-210. 
8. Lederle FA. (2000), “The aneurysm detection and 
management study screening program”, Arch Intern Meed, 
p.1425-1430. 
9. Levi N, Schroeder TV (2000), “Epidemiology of 
atherosclerotic abdominal and thoracic aoric aneurysms”, 
Surgical and Endovascular treatment of Aortic aneurysms, 
chapter1, p.2-9. 
10. Lê Nữ Hòa Hiệp, Văn Tần (1998), “Biến chứng mổ phình 
động mạch chủ ngực- bụng ”, Y học Tp.HCM, tập 2, trang 43-
47. 
11. Lê Văn Cường (1991), Các dạng và dị dạng của động mạch 
của người Việt Nam, Luận án phó tiến sĩ Y học, Đại học Y 
Dược Tp. HCM. 
12. Lư Quốc Hùng (2005) “Nghiên cứu 1số nguy cơ sửa chữa 
được: tăng huyết áp, tiểu đường và hút thuốc lá ở bệnh nhân 
chụp động mạch vành ở bệnh viện Thống Nhất”, luận văn 
thạc sĩ y học2005, trang 22-24. 
13. Mattes E, Davis TME, Yang D, Ridley D, Lund H, Norman 
PE, (1997) ”Prevalence of abdominal aortic aneurysms in men 
with diabetes”, Med J Aust,166, p.630-633. 
14. Mills J.L et al (1995), “Prosthetic graft infection”, Vascular 
surgery theory and practice, Prentice –Hall International Inc, 
2, p.1032-1060. 
15. Mitchell M.B (1995), “Infrarenal aortic aneurysms”, Vascular 
Surgery. Robert B. Rutheford WB.Saunders, 2, p.1032-1060. 
16. Nguyễn Thị Thanh (2000), “Kết quả mổ phình động mạch 
chủ bụng – Phân tích các yếu tố nguy cơ”, luận văn thạc sĩ Y 
Học, Đại học Y Dược Tp.HCM. 
17. Nguyễn Tuấn Vũ, “Vai trò của chụp cắt lớp điện toán xoắn ốc 
trong chẩn đoán phình động mạch chủ bụng, chủ ngực và 
bóc tách động mạch chủ”, luận án tiến sĩ, trường Đại học Y 
Dược Tp.HCM. 
18. Scott R.A.P, Ashton H.A, Kay D.N (1991), “Abdominal aortic 
aneurysm in 4237 screened patients: prevalence, development 
and management over 6 years”, Br J Surgery, chapter 78, p. 
1122-1125. 
19. Shapiro SD (1999) “Diverseroles of macrophage matrix 
metalloproteinases in tissue destruction and tumor growth”, 
Thromb Haemost, 82, p. 846-849. 
20. Silva M.B, Hobson R.W (1996), “ Infrarenal aortic aneurysms”, 
Lower extremity vascular disease, Kenneth Ouriel. WB 
Saundens company, p.71-85. 
21. Tôn Thất Bách (2000), “Thực trạng và phương pháp phát triển 
ngành tim mạch ở Việt Nam thế kỉ XXI”, Hội thảo quốc tế 
Việt – Pháp lần thứ I về bệnh lý tim mạch nội - ngọai khoa, 
Hà Nội, phần IV, trang 53-55. 
22. United States Preventive Services Task Force (2005), “Sreening 
for abdominal aortic aneurysm:Recommendation statement”, 
Ann Intern Med, 142, p.198-202. 
23. Văn Tần, Lê Nữ Hòa Hiệp, Hồ Nam (2000), “Đặc điểm của 
phình động mạch chủ ở người Việt Nam”, - Kỉ yếu công trình 
nghiên cứu khoa học, cải tiến kĩ thuật 10 năm tại bệnh viện 
Bình Dân, trang 95-104. 
24. Zarins CK., ”Aneurysmal Vascular Disease”, Sabiston, 
Sixteenth Edition, chapter 61, p.1357-1362. 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 9 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008 Nghiên cứu Y học
Chuyên đề HN KH KT BV Bình Dân 10