Tóm tắt Luận án Định lượng Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis trong viêm quanh răng bằng realtime PCR và đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị viêm quanh răng không phẫu thuật

1 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
1/Tính cấp thiết của đề tài 
Hiện nay, trên thế giới và tại Việt Nam, bệnh viêm quanh 
răng là một bệnh phổ biến, để lại hậu quả mất răng hàng loạt, mất 
chức năng ăn nhai ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân và thẩm mỹ. 
Trong những năm gần đây, ngành Răng Hàm Mặt đã phát triển rất 
nhiều, có nhiều phương pháp chữa bệnh viêm quanh răng, hay 
thay thế lại những răng đã bị mất nhưng rất tốn kém cho người 
bệnh. Bệnh viêm quanh răng do rất nhiều vi khuẩn gây ra, nhưng 
hai vi khuẩn Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas 
gingivalis hay gặp trong các thể viêm quanh răng, đồng thời có 
liên quan đến một số bệnh toàn thân khác như tim mạch, tiểu 
đường hay gây biến chứng sinh non trong sản khoa. 
Đến nay ở nước ta, chưa có nghiên cứu nào ứng dụng kỹ thuật 
realtime PCR định lượng vi khuẩn Actinobacillus actinomycetemcomitans, 
Porphyromonas gingivalis gây bệnh VQR, đồng thời kết hợp với 
lâm sàng theo d i s thay đổi số lượng và t lệ c a hai vi khuẩn 
này trước và sau khi điều trị VQR mạn t nh dạng toàn thể b ng 
phương pháp không phẫu thuật. 
Việc định lượng Actinobacillus actinomycetemcomitans, 
Porphyromonas gingivalis trong bệnh viêm quanh răng cung cấp 
thông tin quan trọng cho bác sĩ lâm sàng để ch định dùng kháng sinh 
hợp lý cho bệnh nhân giúp giảm thời gian và chi ph điều trị, tránh 
tình trạng kháng thuốc kháng sinh hiện nay. Do đó, chúng tôi th c 
hiện đề tài “Định lƣợng Actinobacillus actinomycetemcomitans, 
Porphyromonas gingivalis trong viêm quanh răng bằng realtime 
2 
PCR và đánh giá hiệu quả của phƣơng pháp điều trị viêm quanh 
răng không phẫu thuật” với 2 mục tiêu: 
1. Nhận xét đặc điểm và mối tương quan giữa lâm sàng, X-
quang, số lượng vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. 
gingivalis trong dịch lợi trên bệnh nhân viêm quanh răng 
mạn t nh dạng toàn thể. 
2. Đánh giá hiệu quả c a phương pháp điều trị không phẫu 
thuật đối với viêm quanh răng mạn t nh dạng toàn thể d a 
trên lâm sàng, X-quang và số lượng, t lệ vi khuẩn A. 
actinomycetemcomitans, P. gingivalis. 
2/ Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp mới của luận án 
Đề tài đã ứng dụng kỹ thuật realtime PCR giải trình t gen c a 
Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis 
và định lượng hai vi khuẩn này trước trong và sau điều trị và theo d i 
hiệu quả điều trị c a phương pháp không phẫu thuật kết hợp với 
kháng sinh toàn thân. Hướng nghiên cứu c a luận án hoàn toàn mới 
và không trùng lặp với các luận án đã bảo vệ trong và ngoài nước. 
Kết quả c a luận án bước đầu đã theo d i chặt chẽ t lệ vi 
khuẩn thay đổi trước, trong và sau điều trị tương ứng với các triệu 
chứng lâm sàng tại Việt Nam và đánh giá được hiệu quả điều trị 
c a phương pháp không phẫu thuật, tránh biến chứng sau phẫu 
thuật, giảm thời gian lành thương và chi ph điều trị cũng như 
tránh sang chấn về tâm lý cho bệnh nhân. 
Đề tài có ý nghĩa khoa học với chuyên ngành Răng Hàm Mặt, 
Sinh học phân tử mà còn có ứng dụng cao về xét nghiệm vi khuẩn 
trong nhiễm trùng vùng răng hàm mặt do răng và nguyên nhân khác. 
3 
Bố cục của luận án gồm: 
Luận án gồm 108 trang không kể các trang tài liệu tham 
khảo và phụ lục. Ngoài phần đặt vấn đề 3 trang, kết luận 2 trang 
và khuyến nghị 1 trang, luận án chia thành 4 chương: chương 1- 
Tổng quan tài liệu 24 trang; chương 2 - Đối tượng và phương pháp 
nghiên cứu 20 trang; chương 3 - Kết quả nghiên cứu 35 trang; 
chương 4 - Bàn luận 23 trang. 
Chƣơng 1 
TỔNG QUAN TÀI LIỆU 
1.1. Khái niệm, phân loại, vi khuẩn và bệnh sinh viêm quanh 
răng 
1.1.1. Khái niệm: 
Viêm quanh răng VQR là viêm các mô nâng đ quanh răng 
do vi khuẩn hay nhóm vi khuẩn đặc hiệu, làm phá h y dây ch ng 
quanh răng và xương ổ răng tạo thành túi quanh răng hoặc gây tụt lợi 
hay cả hai triệu chứng trên. 
1 1 2 Phân loại viêm quanh răng: 
 Theo phân loại c a Hội nghị quốc tế về bệnh viêm quanh răng tại 
Mỹ năm 1999 có hai loại: các bệnh về lợi do mảng bám răng, không 
do mảng bám răng ; các bệnh quanh răng liên quan đến cấu trúc 
chống đ răng như viêm quanh răng thể mạn t nh, viêm quanh răng 
thể tấn công,... 
4 
1.2. Vi khuẩn và bệnh sinh của viêm quanh răng: 
Cho đến nay, các nhà nghiên cứu đã chứng minh bệnh viêm 
quanh răng là do vi khuẩn đặc hiệu nhưng mỗi loại vi khuẩn khác nhau 
gây ra các thể VQR khác nhau. Bệnh sinh c a VQR liên quan đến s 
tương tác giữa các yếu tố vi khuẩn và đáp ứng miễn dịch c a cơ thể, 
đồng thời chịu s tác động thêm bởi yếu tố di truyền và yếu tố nguy cơ 
môi trường. Vi khuẩn giữ vai trò quan trọng trong bệnh căn c a VQR, 
hai vi khuẩn gây bệnh VQR hay gặp Actinobacillus 
actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis hay gặp trong 
viêm quanh răng mạn t nh dạng toàn thể. Đây là hai vi khuẩn Gram 
âm, kỵ kh , có rất nhiều gen gây độc như fimbriae fimA , collagenase 
 prtC , hemagglutinins, haemolysin, LPS, proteases, kháng nguyên vỏ 
và leukotoxin lktA . 
1 3 Các phƣơng pháp điều trị bệnh viêm quanh răng 
Điều trị VQR thành công tùy thuộc việc chẩn đoán sớm, kiểm 
soát được vi khuẩn gây bệnh. Điều trị VQR cần thời gian dài và phải 
tái khám, theo d i thường xuyên. Có hai phương pháp ch nh: điều trị 
không phẫu thuật và điều trị phẫu thuật kết hợp với kháng sinh tại 
chỗ hay toàn thân. 
 Điều trị không phẫu thuật: là một phức hợp điều trị bao gồm cạo 
vôi răng, xử lý mặt chân răng, loại bỏ các yếu tố thuận lợi. Ch định: 
túi quanh răng < 5mm, mất bám d nh 3-4 mm trung bình , răng lung 
lay độ I hoặc II.. 
1 4 Một số phƣơng pháp phát hiện vi khuẩn trong viêm quanh răng 
5 
Có nhiều phương pháp được sử dụng để phát hiện vi khuẩn 
A. actinomycetemcomitans và P. gingivalis trong bệnh VQR: nuôi 
cấy, miễn dịch, sinh học phân tử phản ứng chuỗi PCR, real-time 
PCR). Kỹ thuật real-time PCR là kỹ thuật PCR mà sản phẩm 
khuếch đại DNA đ ch hiển thị cùng lúc mỗi chu kỳ nhiệt c a phản 
ứng, nên được gọi là PCR thời gian th c. Realtime PCR định 
lượng được DNA đ ch nên còn gọi là PCR định lượng (qPCR). 
Verner và c.s. 2006 nhận định qPCR nhạy hơn kỹ thuật nuôi cấy. 
T lệ vi khuẩn phát hiện b ng realtime PCR cao hơn kỹ thuật nuôi 
cấy, mức độ chênh lệch trong định lượng DNA giữa kỹ thuật realtime 
PCR với kỹ thuật nuôi cấy lần lượt là 51,4% đối với P. gingivalis, 
36,1% đối với T. forsythensis, 12,5% đối với F. nucleatum, 8,3% đối 
với P. intermedia, 3% đối với A. actinomycetemcomitans. Kỹ thuật 
Realtime PCR ngày càng được áp dụng nhiều trong chuẩn đoán vi 
khuẩn gây bệnh viêm quanh răng do độ nhậy cao, dễ th c hiện, 
cho kết quả nhanh giúp cho điều trị trúng đ ch đạt hiệu quả cao. 
6 
Chƣơng 2 
PHƢƠNG PHÁP VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 
 2 1 Đối tƣợng nghiên cứu 
 70 bệnh nhân đến khám, được chẩn đoán và điều trị VQR mạn 
t nh tại Khoa Nha chu c a Bệnh viện Răng Hàm Mặt tp. Hồ Ch Minh 
từ 01/10/2011 đến 30/10/2014. 
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn mẫu: tuổi 30. Chẩn đoán xác định VQR 
mạn t nh dạng toàn thể, có túi quanh răng 3mm, đang trong thời kỳ 
hoạt động biểu hiện b ng viêm lợi, chảy máu túi khi thăm khám b ng 
cây đo túi Miller. Còn tối thiểu 20 răng. Không có tiền sử bệnh tim 
mạch, đái tháo đường, bệnh nội tiết, bệnh chuyển hóa. Không sử 
dụng thuốc kháng sinh, kháng viêm, thuốc tránh thai trước khi tham 
gia nghiên cứu 1 tháng. Không điều trị bệnh lý quanh răng trước khi 
tham gia nghiên cứu 3 tháng. Không có thói quen hút thuốc lá. Đồng 
ý tham gia nghiên cứu. Lấy được bệnh phẩm để làm xét nghiệm 
realtime PCR, xác định và định lượng được hai vi khuẩn 
A.actinomycetemcomitansvà P.gingivalis trong mẫu bệnh phẩm. 
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ: đang có áp xe quanh răng hoặc áp xe 
quanh thân răng hàm lớn thứ ba. Bệnh nhân m c các bệnh toàn thân. 
Đang có thai hoặc cho con bú. Bệnh nhân không đồng ý tham gia 
nghiên cứu hoặc không lấy được bệnh phẩm. Kết quả xét nghiệm 
realtime PCR ch có A.actinomycetemcomitans hoặc P.gingivalis. 
7 
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Th c nghiệm lâm sàng, đánh giá kết quả 
trước - sau điều trị. 
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu: cách t nh c mẫu theo công thức N = Z2 
1-α/2 P(1-P)/d
2
 với độ ch nh xác d=10%, độ tin cậy 95%, P là tỷ lệ điều 
trị đạt kết quả theo tiêu chuẩn hết VQR khoảng 80%, α=0,05, Z21-α/2 
=1,96
2, c mẫu tối thiểu là 62 bệnh nhân. Để tăng độ ch nh xác và 
giảm sai lầm do kỹ thuật, mẫu ch nh thức là 70 bệnh nhân. 
2.2.3. Các bƣớc tiến hành nghiên cứu 
 Ngày đầu tiên (Thời điểm T0): 
 1 Khám, đánh giá các ch số lâm sàng: + Ch số mảng bám 
 PLI và viêm lợi (GI) theo Silness và Löe 1964 có 4 mức độ. + Độ 
sâu túi quanh răng PPD và mất bám d nh lâm sàng CAL t nh b ng 
mm. + Răng lung lay theo Miller từ độ I tới III. + Đánh giá mức độ 
và dạng tiêu xương ổ răng: chụp phim toàn cảnh kỹ thuật số 
(Panorex). 
(2) Lấy mẫu bệnh phẩm làm xét nghiệm realtime PCR định 
lượng vi khuẩn A.actinomycetemcomitans và P.gingivalis lần 1. 
 3 Hướng dẫn bệnh nhân cách vệ sinh răng miệng: chải 
răng theo kỹ thuật Bass cải tiến, sử dụng chải mềm và kem đánh 
Colgate Total. Đưa cho bệnh nhân tờ rơi nh c nhở về cách chải 
răng Phụ lục . 
 Sau 1 tuần: khi có kết quả realtime PCR. Điều trị theo phác đồ 
cho bệnh nhân. Hẹn bệnh nhân tái khám sau 1 tuần. 
 Sau 2 tuần (Thời điểm T1): Bệnh nhân tái khám, đánh giá các 
ch số lâm sàng, duy trì các phương pháp hỗ trợ cơ học. Lấy 
8 
mẫu bệnh phẩm làm xét nghiệm realtime PCR định lượng vi 
khuẩn A.actinomycetemcomitans và P.gingivalis lần 2. Hẹn 
bệnh nhân tái khám sau 04 tuần, 08 tuần, 12 tuần mốc hẹn bệnh 
nhân là thời điểm T0). 
 Sau 12 tuần (Thời điểm T2): Bệnh nhân tái khám, đo các ch số 
trên lâm sàng, chụp phim toàn cảnh. 
- Lấy mẫu bệnh phẩm làm xét nghiệm realtime PCR định lượng vi 
khuẩn A.actinomycetemcomitans và P.gingivalis lần 3. 
2.2.3.1. Tiêu chu n ch n đo n m n t nh d ng toàn thể 
- Túi quanh răng 3mm, đang hoạt động chảy máu khi 
thăm dò . Răng lung lay độ I – III. Giảm chiều cao c a 
mào xương ổ răng: 3 mm < mào xương ổ răng trên phim 
Panorex kỹ thuật số . Khi tổn thương hiện diện > 30% các 
răng trên cung hàm. 
2.2.3.2. Tiêu chu n c đ nh h t m n t nh d ng toàn thể 
 Để đánh giá kết quả sau điều trị, chúng tôi d a vào các tiêu ch 
sau: Tình trạng lợi viêm: ch số GI và ch số PLI. Độ sâu túi lợi 
(PPD). Tình trạng xương ổ răng sau điều trị. Kết quả xét 
nghiệm realtime PCR định lượng vi khuẩn 
A.actinomycetemcomitans và P.gingivalis âm t nh hoặc có số 
lượng rất t chuẩn định lượng âm t nh hoặc < 100 copy/mẫu . 
Đánh giá kết quả sau điều trị được chia làm 3 mức độ: tốt, khá, 
trung bình. 
2 2 4 Kỹ thuật lấy bệnh phẩm 
- Các vật liệu gòn cuộn, côn giấy số 30 và dụng cụ đều được 
khử khuẩn. 
9 
- Lấy bệnh phẩm dịch lợi ở túi quanh răng có chảy máu khi 
thăm khám và sâu nhất trong các túi khi thăm dò vào ngày đầu tiên 
trong nghiên cứu. 
- Cách lấy bệnh phẩm dịch lợi: cách ly nước bọt với vùng 
răng lấy mẫu b ng gòn cuộn. Sau khi lau sạch mảng bám trên lợi và 
thổi nhẹ cho khô, đưa 5 cây côn giấy số 30 và dài 21 mm vô trùng 
vào đến đáy túi thao tác nhẹ, tránh chảy máu , để trong 10 giây, lấy 
côn giấy ra và cho vào lọ effendorf có n p đậy. Mẫu vi khuẩn 
A.actinomycetemcomitans và P.gingivalis được lấy trên bệnh nhân 
VQR tại khoa Nha chu c a Bệnh viện Răng Hàm Mặt tp. Hồ Ch 
Minh, sau đó được tách triết DNA và bảo quản ở t lạnh sâu nhiệt 
độ -800C - t chuyên biệt SANYO tại khoa xét nghiệm c a bệnh 
viện cho đến khi th c hiện phân t ch tại Trung tâm nghiên cứu Gen-
Protein c a trường Đại học Y Hà Nội khi gửi mẫu ra Hà Nội theo 
đường hàng không ch cần để trong thùng đá, một tuần gửi 
mẫu/lần . 
2.2.5. Xác định và định lƣợng vi khuẩn A. actinomycetemcomitan 
và P. gingivalis bằng kỹ thuật realtime PCR 
 Tách chiết DNA: Mẫu bệnh phẩm dịch lợi được rửa trong 1ml 
dịch PBS, ly tâm lấy cặn và tiến hành tách chiết DNA từ dịch 
cặn b ng bộ Kit QIAamp DNA Mini (QIAGEN-USA) theo 
hướng dẫn c a nhà sản xuất. 
 Nghiên cứu này định lượng tương đối tỷ lệ A. 
actinomycetemcomitans, P. gingivalis trong tổng số hệ vi 
khuẩn. Cách t nh lượng vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. 
gingivalis theo phương pháp so sánh chu kỳ ngư ng Ct : 
10 
T lệ Aa hoặc Pg) = 
Ct c a các vi khuẩn 16S rDNA 
Ct c a Aa (hoặc Pg) 
Theo công thức trên, khi chu kỳ ngư ng Ct phát hiện P. 
gingivalis càng thấp, tỷ lệ P. gingivalis càng tăng cho biết số lượng 
P. gingivalis trong bệnh phẩm càng nhiều. Điều này phù hợp số 
lượng P. gingivalis nhiều hơn thì cần t chu kỳ nhiệt khuếch đại hơn. 
A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis âm t nh khi đường biểu diễn 
realtime PCR thấp hơn đường nền; dương t nh khi khi đường biểu 
diễn realtime PCR vượt cao hơn đường nền. 
2.2.6. Phác đồ điều trị không phẫu thuật áp dụng đối với đối 
tƣợng nghiên cứu 
Lấy vôi răng trên và dưới lợi b ng máy siêu âm cho bệnh nhân. 
Xử lý mặt chân răng, bơm rửa túi quanh răng b ng dung dịch 
Chlorhexidine 0,12%. Mài ch nh khớp c n, cố định các răng lung lay, 
nhổ răng, làm phục hình tùy theo trường hợp trên lâm sàng. Kháng 
sinh Metronidazole 1,5g/ngày chia 3 lần, kết hợp với Doxicycline 
100mg/ngày chia 3 lần, dùng trong 7 ngày. Súc miệng b ng dung 
dịch Chlorhexidine 0,12% ở dạng biệt dược là Kin Gingival 
Mouthwash. Chải răng b ng kem chải răng Colgate Total, ngày 3 lần, 
sau khi ăn theo phương pháp Bass cải tiến Phụ lục . 
2 2 7 Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 
1 Các đối tượng nghiên cứu được cung cấp thông tin đầy đ 
về việc tham gia nghiên cứu và hoàn toàn t nguyện tham gia vào 
nghiên cứu. 2 Các đối tượng nghiên cứu được miễn ph hoàn toàn 
các chi ph điều trị và xét nghiệm. Mọi dữ liệu cá nhân thu thập trong 
11 
nghiên cứu được mã hóa và giữ b mật, không phục vụ mục đ ch nào 
khác ngoài cam kết đối với đề tài nghiên cứu đang th c hiện. 
2.3 Xử lý và phân tích số liệu: nhập số liệu b ng Excel và xử lý số 
liệu b ng phần mềm SPSS. Áp dụng kiểm định T b t cặp để so sánh 
các ch số lâm sàng và xét nghiệm ở các thời điểm trước và sau điều 
trị. Sử dụng tương quan Spearman’s vì các biến số như độ sâu túi 
quanh răng, mất bám d nh lâm sàng, răng lung lay, số lượng vi khuẩn 
là các biến số độc lập, mối quan hệ giữa các biến là quan hệ tuyến 
t nh và không theo phân bố chuẩn. 
12 
Chƣơng 3 
KẾT QUẢ 
3.1. Đặc điểm tuổi và giới tính của nhóm nghiên cứu 
Bảng 3 1 Đặc điểm tuổi và giới tính của đối tƣợng nghiên cứu 
Giới tính 
Số lƣợng 
Tuổi 
n % 
Nam 44 62,9% 45,14 ± 8,78 
Nữ 26 37,1% 42,81 ± 8,51 
Tổng số 70 100% 44,27 ± 8,69 
Nhận ét: Tổng số 70 bệnh nhân tham gia nghiên cứu với độ 
tuổi trung bình là 44,27 ± 8,69 tuổi, tuổi lớn nhất là 60 và tuổi nhỏ 
nhất là 29; bệnh nhân nam = 44 người, chiếm tỷ lệ 62,9%, tuổi trung 
bình 45,14 ± 8,78; bệnh nhân nữ = 26 người, chiếm tỷ lệ 37,1%, tuổi 
trung bình 42,81 ± 8,51. 
Biểu đồ 3 1 Phân bố về độ tuổi của đối tƣợng nghiên cứu 
T
Ầ
N 
S
Ố 
TUỔI BỆNH NHÂN 
13 
Nhận ét: Biểu đồ 3.1 cho thấy độ tuổi m c bệnh VQR trong 
nhóm nghiên cứu có s phân bố chuẩn tạo thành đường cong hình 
chuông, số bệnh nhân bị bệnh ở tuổi 44 nhiều nhất n = 6 . 
3 2 Đặc điểm lâm sàng và vi khuẩn của bệnh nhân viêm quanh 
răng tại ngày khám đầu tiên (T0) 
3 2 1 Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân VQR tại ngày khám đầu 
tiên (T0) 
Bảng 3 2 Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân VQR tại ngày khám 
đầu tiên (T0) 
Đặc điểm lâm sàng 
Bệnh nhân VQR mạn tính 
n=70 (X ± SD) 
PLI 2,67 ± 0,56 
GI 2,37 ± 0,93 
PPD (mm) 5,78 ± 1,35 
CAL (mm) 5,73 ± 3,15 
Răng lung lay 1,96 ± 0,95 
Dạng tiêu xương Phim 
Panorex kỹ thuật số 
+ Tiêu xương ngang % 
+ Tiêu xương chéo % 
+ Tiêu xương ngang và 
chéo % 
 78,6 % 
12,9 % 
8,6 % 
Nhận ét: Trong ngày khám đầu tiên, nhìn chung tất cả bệnh 
nhân có tình trạng bệnh lý nặng: các ch số mảng bám răng và ch số 
lợi đều rất cao với điểm số trung bình trong khoảng 2 ÷ 3; răng lung 
14 
lay nhiều, mm 5 <túi quanh răng trung bình < 7 mm, mất bám d nh 
nặng > 5mm. 
3.2.1.5. Tương quan giữa độ sâu túi, mất b m d nh lâm sàng và 
răng lung lay trên bệnh nhân t i ngày kh m đầu tiên 
Biểu đồ 3 5 Độ sâu túi, mất bám dính và răng lung lay trên 
bệnh nhân VQR ghi chú: trục tung là độ sâu túi, trục ngang là răng 
lung lay, mỗi bệnh nhân là 1cột màu khác nhau, số ghi trên cột là mất 
bám d nh . 
Nhận ét: độ sâu túi và răng lung lay tương quan thuận và chặt 
với R = 0,28 nhỏ hơn +1 tương quan Spearman’s, p <0,05 . Độ sâu 
túi 3mm thì răng lung lay ở mức 1, độ sâu túi trên 3 mm thì răng lung 
lay ở mức 2 và 3. Mất bám d nh và răng lung lay tương quan thuận 
và chặt với R = 0,63 nhỏ hơn +1 tương quan Spearman’s, p<0,05 . 
Có tương quan mật thiết giữa độ sâu túi quanh răng với s lung lay 
c a răng và mất bám d nh lâm sàng. Túi càng sâu thì mất bám d nh 
và răng lung lay càng nhiều với R <+1 p < 0,05, tương quan 
Spearman’s . 
0
2
4
6
8
5 
3 
5 
4 
7 
8 
5 
7 
P
P
D(
m
m)
15 
3 2 2 Đặc điểm vi khuẩn của bệnh nhân VQR tại ngày khám đầu 
tiên (T0) 
Bảng 3 4 Đặc điểm vi khuẩn của bệnh nhân VQR tại ngày khám 
đầu tiên (T0) 
Vi khuẩn 
A.actinomycetemcomitants và 
P.ginggivalis 
Bệnh nhân VQR mạn tính 
n=70 
(X ± SD 
Số lượng Aa ở d ch lợi (Ct) 20,29 ± 3,31 
Tỷ lệ Aa ở d ch lợi 0,67 ± 0,13 
Số lượng Pg ở d ch lợi (Ct) 20,35 ± 3,94 
Tỷ lệ Pg ở d ch lợi 0,68 ± 0,18 
Nhận ét: số lượng vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. 
gingivalis phát hiện được ở chu kỳ ngư ng Ct thấp có nghĩa lượng 
vi khuẩn tồn tại với số lượng rất nhiều ở những bệnh nhân VQR. Tỷ 
lệ vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis so với tổng số vi 
khuẩn trong miệng chiếm tỷ lệ cao 0,67% và 0,68%. 
Hình 3 5 Kết quả realtime PCR bệnh nhân mã số 01 
16 
 Chu kỳ ngư ng Aa tại T0 = 16 Ct ) 
 Hình 3 6 Kết quả realtime PCR bệnh nhân mã số 01 
 Chu kỳ ngư ng Pg tại T0 = 22,35 Ct) 
3.2.2.1. Tương quan giữa độ sâu túi quanh răng và số lượng vi 
khu n trên bệnh nhân t i ngày kh m đầu tiên 
Bảng 3 5 Tƣơng quan giữa độ sâu túi quanh răng và số lƣợng 
vi khuẩn trên bệnh nhân VQR tại ngày khám đầu tiên 
 Vi khuẩn Aa Vi khuẩn Pg 
Độ sâu túi 
(PPD) 
R* 
Tương quan Spearman’s 
-0,07 -0,18 
p 0,56 0,10 
n 70 70 
Nhận ét: tương quan giữa độ sâu túi quanh răng và số lượng 
vi khuẩn A. Actinomycetemcomitans, P.gingivalis là tương quan 
nghịch với R > -1 bảng 3.5 , có nghĩa độ sâu túi càng sâu thì lượng 
vi khuẩn càng nhiều. 
17 
3 6 So sánh đặc điểm lâm sàng và vi khuẩn tại các thời điểm T0, 
T1 và T2 
3 6 1 So sánh đặc điểm lâm sàng tại các thời điểm T0, T1 và T2 
Biểu đồ 3 10 So sánh các đặc điểm lâm sàng tại các thời điểm 
T0, T1 và T2 (ghi chú: p1: so sánh T0 với T1, p2 so sánh T0 và T2. *p 
≤ 0,001: rất có ý nghĩa thống kê. Phép kiểm Wilcoxon 
Nhận ét: sau 3 tháng điều trị VQR b ng phương pháp không phẫu 
thuật kết hợp với kháng sinh toàn thân, các triệu chứng lâm sàng về 
ch số mảng bám răng PLI , ch số lợi GI , độ sâu túi quanh răng 
 PPD , mất bám d nh lâm sàng CAL giảm khác biệt có ý nghĩa 
thống kê: + Ch số PLI: từ mức độ kém về trung bình. + Ch số GI: 
nặng về mức độ trung bình. Độ sâu túi quanh răng PPD : từ 5,78 
mm giảm còn 3,78 mm T2 giảm 2/3 so với T0). 
0
1
2
3
4
5
6
PLI GI PPD CAL
2,67 2,37 
5,78 5,73 
1,59 
0,97 
4,73 
5,32 
1,18 
0,58 
3,78 
5,09 
T0
T1
T2
18 
3 6 2 So sánh số lƣợng vi khuẩn tại các thời điểm T0, T1 và T2 
Bảng 3 10 So sánh số lƣợng vi khuẩn tại các thời điểm T0, T1 và 
T2 
Đặc điểm 
lâm sàng 
X ± SD 
P1 P2 
T0 T1 T2 
Số lượng Aa ở 
d ch lợi (Ct) 
20,29 ± 3,31 26,65 ± 4,04 26,45 ± 3,26 0,000* 0,000* 
Tỷ lệ Aa ở d ch 
lợi 
0,67 ± 0,13 0,62 ± 0,21 0,49 ± 0,31 0,432 0,000* 
Số lượng Pg ở 
d ch lợi (Ct) 
20,35 ± 3,94 25,78 ± 4,08 24,80 ± 4,67 0,000* 0,000* 
Tỷ lệ Pg ở d ch 
lợi 
0,68 ± 0,18 
0,67± 0,19 
0,61 ± 0,15 0,83 0,000* 
p1: so sánh T0 với T1, p2 so sánh T0 và T2. *p ≤ 0,001: rất có ý nghĩa thống 
kê. Phép kiểm Wilcoxon 
Nhận ét: so sánh số lượng vi khuẩn A. 
actinomycetemcomitans các thời điểm T0, T1 và T2 khác biệt có ý 
nghĩa thống kê p = 0,000; nhưng tỷ lệ vi khuẩn này so với hệ vi 
khuẩn trong miệng tại thời điểm T0 và T1 có khác biệt 0,04 ± 0,08 với 
p= 0,432 không có ý nghĩa thống kê; tại T0 và T2 khác biệt 0,18 ± 
0,18 với p = 0,000 rất có ý nghĩa thống kê. So sánh số lượng vi khuẩn 
P. gingivalis tại thời điểm T0 - T1 và T0 - T2 khác biệt có ý nghĩa 
thống kê p = 0,000. Tỷ lệ vi khuẩn P. gingivalis so với hệ vi khuẩn 
trong miệng tại thời điểm T0 và T1 có khác biệt 0,01 ± 0,01 với 
p= 0,83 không có ý nghĩa thống kê; so sánh T0 và T2 khác biệt 0,07 ± 
0,03 với p = 0,000 rất có ý nghĩa thống kê. 
19 
Chƣơng 4 
BÀN LUẬN 
4.1. Đặc điểm về tuổi và giới tính của đối tƣợng nghiên cứu 
70 bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu c a chúng tôi có độ tuổi 
29 ÷ 60, bao gồm nam giới = 44 người 62,9% với tuổi trung bình 
45,14 ± 8,78, nữ giới = 26 người 37,1% có tuổi trung bình 42,81 ± 
8,51, phù hợp với lứa tuổi bị bệnh VQR mạn t nh theo phân loại c a 
Hiệp hội Nha chu thế giới AAP , với nghiên cứu c a Marta Gajardo 
(2005) và các nghiên cứu về bệnh này trong nước c a Nguyễn Cẩn 
 1994 , Trần Văn Trường 2000 . Như vậy, bệnh VQR là một bệnh lý 
phổ biến tại Việt Nam, tỷ lệ m c bệnh trong nghiên cứu này cao hơn 
so với điều tra c a Trần Văn Trường hay Nguyễn Cẩn vì bệnh nhân 
tham gia nghiên cứu được l a chọn tại khoa Nha chu c a Bv. Răng 
Hàm Mặt TP.Hồ Ch Minh, do đó số bệnh nhân tập trung điều trị 
nhiều hơn. 
4 2 Biến số nghiên cứu và kỹ thuật xác định các biến số nghiên cứu 
Các ch số lâm sàng áp dụng trong nghiên cứu này để chẩn 
đoán xác định, đánh giá mức độ viêm quanh răng như: ch số lợi 
 GI , ch số mảng bám PLI , độ sâu túi PPD , độ mất bám d nh lâm 
sàng CAL và răng lung lay là những ch số thông dụng được áp 
dụng trong các nghiên cứu về bệnh VQR cũng như trong th c hành 
lâm sàng trên thế giới và ở Việt Nam. Trong các phương pháp phát 
20 
hiện vi khuẩn, kỹ thuật realtime PCR có độ nhạy và đặc hiệu cao, 
nhanh nhất được sử dụng rất nhiều trong các nghiên cứu về vi khuẩn 
gây bệnh VQR trên thế giới. Nghiên cứu này bước đầu áp dụng 
realtime PCR định lượng vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. 
gingivalis trước và sau điều trị VQR, là nghiên cứu tiền đề về triển 
khai các ứng dụng c a kỹ thuật realtime PCR định lượng vi khuẩn 
gây bệnh VQR ở nước ta. 
4 3 Phƣơng pháp điều trị: Trong điều trị bệnh VQR, nhiều 
nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh phương pháp điều trị 
không phẫu thuật kết hợp với kháng sinh toàn thân đạt kết quả tốt 
cho dù bệnh nhân bị VQR nặng, túi lợi sâu, mất bám d nh nhiều 
hay có bệnh lý toàn thân như: bệnh tim, tiểu đường cũng như bệnh 
nhân đang mang thai. 
4 4 Đặc điểm lâm sàng và vi khuẩn A. actinomycetemcomitants, 
P. gingivalis tại ngày khám đầu tiên (T0) 
Theo kết quả nghiên cứu c a chúng tôi, trong ngày khám đầu 
tiên T0 các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng cho thấy các bệnh 
nhân bị viêm quanh răng thể trung bình và nặng. 
Tương t như nghiên cứu c a Phùng Tiến Hải 2008 , Nguyễn 
Thị Hồng Minh (2010), Joshi (2007), M.R. Vivekananda (2010). 
Số lượng vi khu n A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis 
định lượng b ng kỹ thuật realtime PCR lần lượt là 20,29 ± 3,31 Ct và 
20,35 ± 3,94 Ct với tỷ lệ phát hiện là 100%. Tỷ lệ này cao hơn so với 
21 
nghiên cứu c a Joshi 2007 : A. actinomycetemcomitans 35%, P. 
gingivalis 75%; Nezar N Al-hebshi 2014 tại Yemen 67,5% A. 
actinomycetemcomitans; 97,5% P. gingivalis). 
Tỷ lệ phát hiện 2 vi khuẩn này b ng phương pháp nuôi cấy 
trong nghiên cứu c a Nguyễn Vũ Trung 1996 thấp hơn nghiên cứu 
này: tỷ lệ phát hiện A. actinomycetemcomitans 4% và C. gingivalis 
9%. Nguyễn Thị Hồng Minh 2010 sử dụng kỹ thuật PCR không 
phát hiện được 2 vi khuẩn này. 
Liên quan giữa độ sâu túi và răng lung lay, mất b m d nh 
lâm sàng: VQR là một bệnh nhiễm khuẩn, phá h y mô mềm cũng 
như mô cứng quanh răng gây tiêu xương ổ răng tạo thành túi quanh 
răng và làm cho răng lung lay. Nghiên cứu dọc c a Löe 1998 , 
Xiyan Pei (2014), Socransky (1992), Goodson JM (1982) theo d i s 
tiêu xương ổ răng trên bệnh nhân VQR cho thấy tỷ lệ tiêu xương và 
mất bám d nh là 0,8%/năm, nếu không điều trị thì lượng xương bị 
tiêu trung bình 0,1-1mm/năm. 
Tương quan giữa độ sâu túi quanh răng và số lượng vi 
khu n A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis: trong nghiên 
cứu này phát hiện A. actinomycetemcomitans với tỷ lệ 0,67%, P. 
gingivalis là 0,68 % trên tổng số vi khuẩn trong miệng. Số lượng 
các vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis tương quan 
rất chặt với độ sâu túi quanh răng R > -1. Chúng tôi xét mối quan 
hệ này b ng tương quan Spearman’s vì độ sâu túi quanh răng và 
số lượng vi khuẩn không tuân theo phân bố chuẩn. Số lượng vi 
22 
khuẩn A. actinomycetemcomitans và P. gingivalis có rất nhiều ở 
độ sâu túi 4-8 mm, t hơn khi độ sâu túi > 8mm. Tương đồng với 
các nghiên cứu c a Haffajee AD (2000), Marta Gajardo, 
Socransky (1992), Goodson (1982). 
4.6. Đặc điểm lâm sàng và vi khuẩn A. actinomycetemcomitants, 
P.gingivalis sau điều trị 12 tuần (T2) so với ngày khám đầu tiên (T0) 
Khi bệnh nhân tái khám sau 12 tuần T2 , chúng tôi thấy các 
triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng và ý thức c a bệnh nhân cũng 
thay đổi rất nhiều so với ngày khám đầu tiên T0). 
Kết quả nghiên cứu c a chúng tôi hay c a những nhà nghiên 
cứu khác trong và ngoài nước như Phùng Tiến Hải, Nguyễn Thị 
Hồng Minh, Sarah Moideen, Vergani cho thấy phương pháp điều 
trị không phẫu thuật kết hợp với kháng sinh toàn thân cùng với 
các phương pháp hỗ trợ cơ học như mài ch nh khớp c n, nẹp các 
răng lung lay, chải răng...có hiệu quả tốt ở bệnh nhân VQR mạn 
t nh dạng toàn thể mặc dù bệnh nhân có túi quanh răng sâu. 
Phương pháp này cũng đang là xu hướng hiện nay, giảm phẫu 
thuật, giảm chi ph và thời gian lành thương nhanh. 
23 
KẾT LUẬN 
Nghiên cứu 70 bệnh nhân viêm quanh răng mạn t nh dạng toàn 
thể trước và sau điều trị 12 tuần b ng phương pháp không phẫu thuật, 
chúng tôi đưa ra một số kết luận sau: 
1. Đặc điểm, mối tương quan giữa lâm sàng, X-quang, số lượng vi 
khuẩn A. actinomycetemcomitans và P. gingivalis trong dịch lợi trên 
bệnh nhân viêm quanh răng mãn t nh dạng toàn thể: 
- Bệnh viêm quanh răng VQR mãn t nh cũng là một bệnh phổ biến 
tại Việt Nam cũng như trên thế giới hay gặp ở tuổi trên 30 nhưng 
cũng có trường hợp trẻ tuổi hơn. Nguyên nhân gây bệnh ch nh là hai 
vi khuẩn A. actinomycetemcomitans và P. gingivalis, có số lượng 
nhiều trong VQR thể trung bình và nặng phù hợp các nghiên cứu 
khác về định lượng hai vi khuẩn này b ng kỹ thuật realtime PCR. 
- Các ch số lâm sàng: viêm lợi, độ sâu túi quanh răng, mất bám d nh 
lâm sàng có tương quan thuận và chặt với số lượng vi khuẩn A. 
actinomycetemcomitans và P. gingivalis. 
- Tương quan giữa tuổi và các dạng tiêu xương thuận và chặt. 
2. Hiệu quả phương pháp điều trị không phẫu thuật kết hợp với kháng 
sinh toàn thân đối với VQR mãn t nh: có hiệu quả tốt, phù hợp với 
khuynh hướng điều trị ngày nay, giảm phẫu thuật, giúp lành thương 
nhanh, tránh sang chấn về tâm lý cho bệnh nhân. 
24 
KHUYẾN NGHỊ 
Trong những thập niên qua, sinh học phân tử đã góp phần 
trong việc khảo sát dịch tễ, chẩn đoán và điều trị bệnh quanh răng. Ở 
Việt Nam, các nghiên cứu về sinh học phân tử và ứng dụng trong 
ngành Răng Hàm Mặt ch mới b t đầu. Trong nghiên cứu này, lần 
đầu tiên chúng tôi sử dụng kỹ thuật realtime PCR để theo d i s thay 
đổi về số lượng vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis 
trước và sau điều trị bệnh VQR mạn t nh dạng toàn thể. D a vào các 
kết quả c a nghiên cứu, chúng tôi xin có một số khuyến nghị sau: 
- Đưa kỹ thuật realtime PCR vào xét nghiệm thường qui để 
định lượng vi khuẩn A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis hay 
các vi khuẩn khác trong bệnh VQR, hoặc những bệnh nhiễm trùng 
khác ở vùng hàm mặt để cung cấp những thông tin, định hướng 
điều trị như chọn kháng sinh điều trị, đánh giá kết quả điều trị, 
theo d i diễn tiến bệnh. 
- Điều trị bệnh VQR mạn t nh dạng toàn thể theo phương pháp 
không phẫu thuật kết hợp với kháng sinh toàn thân mang lại kết quả 
tốt, tuy nhiên để kết quả bền vững cần s hợp tác giữa bệnh nhân và 
bác sĩ, nhất là việc áp dụng đúng phương pháp vệ sinh răng miệng.