Tóm tắt Luận án Nghiên cứu thăm dò chức năng nghe, chẩn đoán hình ảnh và đánh giá kết quả thính lực của trẻ cấy điện cực ốc tai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 	 BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
NGUYỄN XUÂN NAM
NGHIÊN CỨU THĂM DÒ CHỨC NĂNG NGHE, CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THÍNH LỰC 
CỦA TRẺ CẤY ĐIỆN CỰC ỐC TAI
Chuyên ngành 	: Tai Mũi Họng
Mã số	: 62720155
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘI - 2017
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
 Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. LƯƠNG MINH HƯƠNG
Phản biện 1 : GS.TS. NGUYỄN ĐÌNH PHÚC	 
Phản biện 2 : GS.TS. PHẠM MINH THÔNG
Phản biện 3 : 	PGS.TS. ĐOÀN HỒNG HOA
Luận án được bảo vệ tại Hội đồng đánh giá luận án cấp trường tại Trường Đại học Y Hà Nội.
Vào hồi giờ , ngày tháng năm 2017
Có thể tìm hiểu luận án:
Thư viện Đại học Y Hà Nội
Thư viện Quốc gia
ĐẶT VẤN ĐỀ
Điếc bẩm sinh ở trẻ em là một khiếm khuyết về giác quan nghe ngay từ khi được sinh ra. Điếc sẽ dẫn đến không hình thành được khả năng nói (trẻ điếc → câm), làm trẻ bị tách biệt khỏi xã hội. Điếc là một bệnh phổ biến chiếm tỷ lệ khoảng 1/3000 trẻ sinh ra ở Mỹ (tỷ lệ nghe kém trẻ em phát hiện qua sàng lọc ở Mỹ là 0,1% trong số đó 1/3 là điếc). Vấn đề điếc trẻ em nằm trong chương trình phòng chống điếc của quốc gia và toàn cầu.
Điều trị trẻ điếc đã có những bước tiến bộ lớn trong những năm gần đây với sự ra đời của phương pháp cấy điện cực ốc tai, nhất là từ khi có điện cực đa kênh. Cấy điện cực ốc tai điều trị trẻ nghe kém đã được Tổ chức Quản lý Thực phẩm và Thuốc của Hoa Kỳ chấp nhận từ năm 1984 và cho đến nay là một biện pháp điều trị ngày càng được áp dụng rộng rãi ở Việt nam. Ca cấy điện cực ốc tai đầu tiên ở Việt Nam vào năm 1998 tại Bệnh viện Tai mũi họng Trung ương. Tuy nhiên điện cực thời điểm đó chỉ là điện cực có một kênh duy nhất (đơn kênh) nên không có khả năng mã hóa đầy đủ phổ âm thanh, nhất là lời nói (vốn ở ít nhất là 4 tần số, chưa kể các âm có thể cùng lúc ở nhiều tần số). Bệnh viện Nhi Trung ương thực hiện ca phẫu thuật đa kênh đầu tiên ở Miền Bắc vào tháng 7/2010, và cho đến nay đã có một số trung tâm tiến hành và làm chủ được kỹ thuật này.
Để phẫu thuật cấy điện cực ốc tai thành công, lựa chọn bệnh nhân là một trong những khâu quan trọng nhất. Việc lựa chọn dựa trên hai vấn đề chính, đó là: thăm dò chức năng nghe và chẩn đoán hình ảnh. Thăm dò chức năng nghe sẽ giúp chẩn đoán chính xác mức độ nghe kém, vị trí tổn thương. Chẩn đoán hình ảnh cụ thể là CT scan và MRI giúp cung cấp những thông tin quan trọng mà thăm khám lâm sàng không phát hiện được: như cấu trúc ốc tai, ống tai trong, dây thần kinh VIII. Như vậy thăm dò chức năng nghe kết hợp với chẩn đoán hình ảnh có vai trò quyết định trong chỉ định, lựa chọn phẫu thuật, lựa chọn điện cực cấy và cả trong đánh giá kết quả trẻ cấy điện cực ốc tai.
Nhằm góp phần tìm hiểu đặc điểm thăm dò chức năng, giá trị của phim CT, MRI trong lựa chọn ứng viên chuẩn bị trước phẫu thuật và đánh giá kết quả thính lực sau cấy điện cực ốc tai tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Nghiên cứu thăm dò chức năng nghe, chẩn đoán hình ảnh và đánh giá kết quả thính lực của trẻ cấy điện cực ốc tai” nhằm 2 mục tiêu:
Nghiên cứu thăm dò chức năng nghe, chẩn đoán hình ảnh của trẻ nghe kém bẩm sinh được cấy điện cực ốc tai.
Đánh giá kết quả thính lực đơn âm sau cấy điện cực ốc tai.
NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Đã sử dụng ABR, ASSR và OAE trong thăm dò chức năng nghe ở trẻ nhỏ. Các thăm dò này cho kết quả thính lực chính xác và có khả năng định khu tổn thương gây mất khả năng nghe của trẻ để chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.
Sử dụng chẩn đoán hình ảnh (CT, MRI) để xác định cấu trúc ốc tai và dây thần kinh VIII để lựa chọn ứng viên, tai cấy điện cực ốc tai và như sơ đồ để phẫu thuật và tiên lượng những khó khăn, trở ngại trong phẫu thuật.
Áp dụng phương pháp cấy điện cực ốc tai, là một phương pháp điều trị mới, hiện đại để phục hồi chức năng nghe cho trẻ điếc bẩm sinh giúp một trẻ bị tàn tật thành người bình thường có ích cho xã hội. Đã thực hiện cấy điện cực ốc tai sớm cho trẻ từ 12 tháng tuổi.
BỐ CỤC LUẬN ÁN
Luận án gồm 118 trang. Đặt vấn đề (2 trang), phần kết luận (2 trang), kiến nghị: 1 trang, những đóng góp mới của luận án : 1 trang, luận án có 4 chương bao gồm: Chương 1: Tổng quan 36 trang; Chương 2 : Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 15 trang; Chương 3: Kết quả nghiên cứu 26 trang; Chương 4 : Bàn luận 35 trang. Luận án gồm 26 bảng; 14 biểu đồ; 38 hình; sơ đồ: 4 và 102 tài liệu tham khảo (Tiếng Việt : 12; Tiếng Anh : 90).
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN
1.3. Vai trò các phương pháp thăm dò chức năng nghe
* Các phương pháp thăm dò chức năng nghe ở trẻ em: 
Sơ đồ 1.1: Các phương pháp thăm dò chức năng nghe ở trẻ em 
* Các phương pháp thăm dò chức năng nghe phân theo giá trị chẩn đoán định khu nghe kém.
- Nhĩ lượng: Đánh giá được tai ngoài, tai giữa. 
- OAE: Đánh giá vị trí tổn thương đến tai trong.
- ABR, ASSR: Đánh giá vị trí tổn thương đến thân não.
* Lựa chọn phương pháp thăm dò chức năng nghe cho trẻ em: 
- Dựa trên sự hợp tác hay không hợp tác của bệnh nhân. 
Sơ đồ 1.2: Lựa chọn phương pháp thăm dò chức năng nghe cho trẻ em 
1.4. Giá trị của chẩn đoán hình ảnh trong chẩn đoán nghe kém ở trẻ em
* CT SCAN
- CT Scan giúp xác định được hình thái, cấu trúc của ốc tai: bình thường hay bất thường, nếu có bất thường thì bất thường loại gì.
- CT giúp phát hiện trường hợp nghi ngờ không có dây TK VIII hay dây Tk VIII teo nhỏ thông qua đánh giá tình trạng ống tai trong.
- CT giúp xác định tình trạng canxi hóa của ốc tai 
- CT giúp lường trước khó khăn trong mổ thông qua phát hiện các dị dạng khác:
+ Dị dạng rộng ống tiền đình (có khả năng phun trào dịch não tủy trong mổ.
+ Hành tĩnh mạch cảnh lồi sâu vào tai giữa. 
+ Xoang tĩnh mạch sigma đẩy ra trước nhiều làm hẹp đường tiếp cận khi mở vào hòm nhĩ qua lối sau. 
+ Xương chũm thiểu sản. 
* MRI
- MRI giúp xác định thông tin quan trọng nhất phải có trước khi cấy ốc tai, đó là sự tồn tại hay không của dây TK VIII.
- Giúp xác định rõ cấu trúc ốc tai: có bình thường không.
- Giúp phát hiện bất thường khác có thể gây khó khăn trong phẫu thuật.
- Phát hiện cốt hóa ốc tai (ở giai đoạn sớm, mới bắt đầu hình thành xơ sợi).
CHƯƠNG 2
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng và địa điểm nghiên cứu: Gồm các BN điếc bẩm sinh được cấy điện cực ốc tai tại Bệnh viện Nhi trung ương.
- Số lượng BN: Gồm 73 BN (146 tai) được tiến hành thăm dò chức năng nghe và được chụp CT và MRI.
Có 86 tai (60 BN cấy một tai và 13 BN cấy hai tai): được tiến hành cấy điện cực ốc tai và được đo thính lực sau cấy điện cực ốc tai.
- Thời gian tiến hành: Từ tháng 7/2010 đến tháng 8/2014.
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân:
 BN nghe kém bẩm sinh, được khám chẩn đoán tại Bệnh viện Nhi TƯ, tiến hành thăm dò chức năng nghe thông qua: 
a. Đo thính lực:
+ Đối với trẻ hợp tác, được đo thính lực thông qua chơi trò chơi.
+ Đối với trẻ không hợp tác: được tiến hành đo điện thính giác thân não (ABR) và đo điện thính giác ổn định (ASSR).
b. Đo nhĩ lượng
c. Đo âm ốc tai (OAE) 
d. Đo phản xạ cơ bàn đạp
Kết quả thính lực: nghe kém mức độ sâu (ngưỡng nghe trung bình ≥ 90dB).
BN được tiến hành chụp CT, MRI theo đúng tiêu chuẩn. Kết quả: có tồn tại cấu trúc ốc tai (trên CT, MRI) và có tồn tại dây Tk VIII (trên MRI).
Tiêu chí khác:
Tuổi từ 12 tháng tuổi trở lên.
Đeo máy trợ thính không có kết quả (từ 3 tháng trở lên).
Phát triển thể chất và tinh thần bình thường; không có các bệnh nội khoa khác chống chỉ định; cam kết tham gia khóa huấn luyện ngôn ngữ sau mổ. 
Các bệnh nhân này được xem xét cấy ốc tai.
Sau phẫu thuật: Tham gia theo dõi, đo thính lực sau mổ.
Đo thính lực ở trường tự do; lấy kết quả tốt nhất qua theo dõi từ 12 tháng trở lên.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Đang có viêm tai giữa, hoặc các nhiễm khuẩn cấp tính khác.
- CT, MRI không thấy dây thần kinh số VIII hai bên, không có cấu trúc ốc tai hai bên.
- Không theo dõi đánh giá sau phẫu thuật.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu Nghiên cứu mô tả từng ca có can thiệp.
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ thiết kế nghiên cứu
2.2.2. Cỡ mẫu
Mẫu chỉ định, lấy toàn bộ mẫu đủ tiêu chuẩn trong thời gian nghiên cứu: 
- 73 BN (146 tai): được thăm dò chức năng nghe và chụp CT, MRI
- 86 tai được phẫu thuật (60 BN cấy một tai, 13 BN cấy 2 tai).
2.2.3. Phương pháp tiến hành thăm dò chức năng nghe, chẩn đoán hình ảnh và tiêu chí đánh giá:
2.2.3.1.Thăm dò chức năng nghe trước cấy ốc tai
a. Các BN được tiến hành thăm dò 3 nghiệm pháp:
* Đo nhĩ lượng: Phương tiện: máy đo nhĩ lượng GSI 39 Auto Tymp - Hãng Grason- stadler - Mỹ. Chọn âm tần (theo ASHA 1988): 226 Hz đối với bn ≥ 6 tháng tuổi, 1000 Hz đối với bn < 6 tháng tuổi. Kết quả nhĩ lượng: phân loại theo Jerger: típ A, As, B, C, D
* Đo âm ốc tai (OAE): Phương tiện: máy đo DP OAE AUDx Pro Bio-logic hãng Natus Mỹ.
Tiêu chí: Âm phát ra đủ 4 tần số 1000Hz, 2000 Hz, 3000 Hz, 4000 Hz. Kết quả:
Pass: Tỷ lệ tín hiệu âm thu được / tiếng ồn: ít nhất là từ 3-6 dB (tín hiệu thu được cao hơn tiếng ồn nền) ở tất cả các tần số. Refer: Tỷ lệ tín hiệu âm thu được / tiếng ồn: < 3dB (tín hiệu thu được nhỏ hơn hoặc không lớn hơn âm nền 3 dB), ở từ một tần số trở lên.
* Đo phản xạ cơ bàn đạp. Phương tiện máy GSI 39 Auto Tymp - Hãng Grason- stadler - Mỹ).
Tiêu chí: Âm: Âm đơn phát ở 3 tần số: 500 Hz, 1000 Hz, và 2000 Hz. Bắt đầu ở 70dB và tự động nâng lên đến khi có phản xạ (tối đa 120dB). Kết quả: Có phản xạ: Máy ghi nhận được sự co cơ và vẽ thành biểu đồ. Không có phản xạ: Máy không ghi nhận được biểu đồ co cơ nào với âm kích thích được nâng lên đến 120 dB ở cả 3 tần số 
b. BN được đo thính lực: dựa trên sự hợp tác hay không hợp tác của BN phân ra:
* Nếu trẻ hợp tác:
 Đo thính lực thông qua chơi trò chơi (Play Audiometry). Phương tiện: máy đo đơn âm GSI 61 hãng Gradson Stadler - Mỹ. Tiêu chí:Ngưỡng nghe được xác định là cường độ nhỏ nhất mà trẻ có đáp ứng chính xác (trẻ đặt đồ chơi chính xác khi phát âm thanh ở cường độ nhất định, khẳng định qua 02 lần làm chính xác, và không còn đặt đồ chơi khi người đo hạ cường độ âm thanh xuống dưới mức đó). 
* Nếu trẻ không hợp tác: 
Đo điện thính giác thân não ABR . Phương tiện: máy đo GSI Audera- hãng Gradson Stadler - Mỹ. Tiêu chí: Kết quả là có đáp ứng sóng V khi: Xuất hiện sóng V ở hai lần phát âm kích thích ở cường độ đó và ở cường độ dưới đó 5 dB không còn xuất hiện sóng V. Kết quả là không có đáp ứng sóng V khi: Âm tăng lên tối đa (đến 109dB) nhưng không xuất hiện sóng V.
Điện thính giác ổn định (ASSR). Phương tiện: máy đo GSI Audera- hãng Gradson Stadler - Mỹ.
Tiêu chí: Với mỗi âm phát ra tại một cường độ và tần số nhất định, máy sẽ thu tín hiệu thần kinh đáp ứng của BN và thông qua một thuật toán được cài đặt sẵn sẽ xử lý và cho kết quả đây có phải là đáp ứng nghe hay không.
2.2.3.2 Chẩn đoán hình ảnh
* CT: Tất cả các BN nghe kém chuẩn bị cấy điện cực ốc tai, chúng tôi đều tiến hành chụp CT
Tiêu chuẩn chụp: Hai tư thế axial và coronal, chiều dày mỗi lớp cắt 1mm. (Có mở cửa sổ xương với: WW 4000; WL 700). Khu trú làm rõ từng bên tai. Trong đánh giá ứng viên cấy ốc tai chủ yếu là các lớp cắt ngang (axial).
Tiêu chí đánh giá : Phải có lớp cắt ngang qua ốc tai. Quan sát rõ và đánh giá được:
- Hình thái ốc tai: 
+ Ốc tai bình thường: Có đủ 2,5 vòng xoắn với trụ xương rõ.
+ Ốc tai bất thường: Kiểu Mondini: ốc tai chỉ có ≤ 1,5 vòng xoắn; Kiểu tạo khoang chung (common cavity): ốc tai tạo thành một khoang rỗng chung hình tròn. Bất sản ốc tai: không thấy tồn tại cấu trúc của ốc tai 
+ Đánh giá kích thước ống tai trong: Bình thường: 2-8 mm (tại điểm giữa của ống tai trong); hẹp: 8 mm
+ Bất thường khác: Rộng ống tiền đình (ống tiền đình > 1.5 mm) 
+ Tình trạng tai giữa: (bình thường, viêm, tụ dịch), tình trạng xương con. 
+ Tình trạng thông bào xương chũm, bất thường xương chũm. 
Tiêu chuẩn xem xét cấy điện cực ốc tai: Phải có tồn tại cấu trúc ốc tai trên CT
* MRI: 
Tất cả các BN nghe kém chuẩn bị cấy ốc tai chúng tôi đều tiến hành chụp MRI. Kỹ thuật chụp:Chụp trên máy Siemens có từ lực cao (1.5 Tesla). Chuỗi xung: Để làm rõ ốc tai và dây VIII: Sử dụng chuỗi xung T2 độ phân giải cao (CISS 3D) khu trú vùng tai, độ dày lớp cắt 1mm. Dựng hình 3D tái tạo độ phân giải cao (MIP): tái tạo mặt phẳng qua dây VIII đánh giá dây thần kinh và mặt phẳng vuông góc với ống tai trong.
Quan sát rõ và đánh giá được
Dây TK VIII: 
Dây Tk VIII bình thường: Quan sát rõ hình ảnh dây tk VIII trong ống tai trong với kích thước bình thường
 Dây VIII bị teo nhỏ, thiểu sản: Khi kích thước nhỏ hơn 50% so với dây Tk VII và nhỏ hơn khi so sánh đối bên với dây Tk VIII bên đối diện (đo kích thước dây tk VIII teo nhỏ).
Không có dây thần kinh VIII: không quan sát thấy hình ảnh dây thần kinh VIII trong ống tai trong trên các mặt phẳng. 
Cấu trúc ốc tai: 
Ốc tai cấu trúc bình thường: quan sát rõ; đủ 2,5 vòng xoắn ốc tai.
Ốc tai bất thường: Kiểu Mondini, kiểu ốc tai tạo khoang chung, bất sản ốc tai
Bất thường khác: mô tả rõ.
Tiêu chuẩn xem xét cấy điện cực ốc tai: 
Phải có tồn tại dây TK VIII và ốc tai trên MRI
2.2.3.3 Đo thính lực đơn âm ở trường tự do sau cấy ốc tai
- Thông qua chơi trò chơi (Play audiometer). Máy GSI 61- hãng Gradson Stadler - Mỹ. 
- Nguồn âm (loudspeaker): (Theo ANSI S3.6-2004).
+ Đặt hai bên. Vị trí: góc 90 độ so với hướng nhìn thẳng của BN. 
900
+ Khoảng cách: từ nguồn âm đến tai BN: 1m.
Sơ đồ 2.2: Đặt nguồn âm (loudspeaker)
- Thời điểm đo: Sau 12 tháng trở lên.
- Đánh giá:
Bật thiết bị điện cực ốc tai. Hướng dẫn trẻ hiểu trò chơi trước khi làm (chỉ đặt đồ chơi khi nghe thấy âm thanh). Ngưỡng nghe: được xác định là cường độ nhỏ nhất mà bn có đáp ứng chính xác (trẻ đặt đồ chơi chính xác khi phát âm thanh ở cường độ nhất định, khẳng định qua 02 lần làm chính xác, và không còn đặt đồ chơi khi người đo hạ cường độ âm thanh xuống dưới mức đó). 
Đối với BN cấy 2 tai: Bật từng máy để đo sức nghe trường tự do từng bên. Sau đó bật cả 2 máy 2 bên tai để đo sức nghe trường tự do 2 tai.
Đánh giá khả năng nghe - nói: đánh giá sơ bộ khả năng nghe- nói.
 Khả năng nghe: 
+ Đánh giá khả năng nghe âm: Sử dụng 6 âm (ling sounds): a, i, u, sh, s, m (là 6 âm bao phủ phổ lời nói). Xác định trẻ có nghe được 6 âm cơ bản?
+ Đánh giá khả năng nghe từ: Sử dụng bảng vốn từ chia theo độ tuổi (con vật, tên thành viên trong gia đình, màu sắc, bộ phận cơ thể). Hỏi trẻ bằng các câu hỏi đơn giản: Cái gì? Làm gì? Ai? Khi nào? Tại sao? Ở đâu? 
Xác định xem trẻ: Có nghe hiểu được từ đơn: chỉ được chính xác đồ chơi, đồ dùng, bộ phận cơ thể, màu sắc, tranh? Nghe hiểu được câu hỏi ?
Khả năng nói: 
Sử dụng bộ câu hỏi bằng tranh theo các chủ đề, câu hỏi: Bạn (anh/chị) đang làm gì? Có bao nhiêu bông hoa,...?. Đồ vật này ở đâu? Đặt câu hỏi với giọng tự nhiên (cường độ âm thanh khoảng từ 50-60dB). Xác định: Trẻ có trả lời được không, khi trả lời có khả năng diễn đạt được bằng câu hay từ đơn.
CHƯƠNG 3
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thăm dò chức năng nghe và chẩn đoán hình ảnh của trẻ điếc bẩm sinh
3.1.2. Thăm dò chức năng nghe
3.1.2.2. Thăm dò chức năng nghe chủ quan
 * Đo thính lực đơn âm thông qua trò chơi
Bảng 3.9. Đo thính lực đơn âm thông ... m sau phẫu thuật cấy điện cực ốc tai:
Ngưỡng nghe trung bình (dB)
Số thứ tự BN (N═86)
15
41,25
Biểu đồ 3.6: Thính lực sau mổ.
Nhận xét: Tất cả các 86 tai đều có kết quả ngưỡng nghe đưa được về vùng ngôn ngữ với kết quả tốt nhất là 15dB, kém nhất là 41,25dB.
3.2.2. Thính lực đơn âm sau mổ phân theo mức độ
Bảng 3.23: Thính lực sau mổ phân theo mức độ
Ngưỡng nghe trung bình 
Mức độ
n
Tỷ lệ %
≤ 20 dB 
6 
6,97
20-30 dB
62 
72,10
30-40 dB
17 
19,77
>40 dB
1 
1,16
Tổng (N)
86 
100
Nhận xét: Ngưỡng nghe trung bình 20- 30dB: 68/86 (chiếm 72,1%). Có 6/86 tai (6,97%) có ngưỡng nghe TB sau mổ đạt mức ≤ 20dB. Chỉ có 1/86 tai có ngưỡng nghe >40 dB (41,25 dB).
3.2.4. So sánh Thính lực trước và sau mổ.
Biểu đồ 3.8: So sánh Thính lực trước và sau mổ .
Nhận xét: Ngưỡng nghe TB sau mổ tốt hơn so với trước mổ, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.
3.2.5. So sánh Thính lực trước và sau mổ theo từng tần số.
N = 86
Biểu đồ 3.9. So sánh Thính lực trước và sau mổ theo từng tần số.
Nhận xét: Xét kết quả trước- sau mổ ở từng tần số: thính lực sau mổ ở tất cả các tần số đều tốt hơn trước mổ, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.
3.2.8. So sánh ngưỡng nghe trung bình ốc tai cấu trúc bất thường với ốc tai bình thường
Biểu đồ 3.12. So sánh ngưỡng nghe trung bình ốc tai cấu trúc bất thường với ốc tai bình thường
Nhận xét: Không thấy sự khác biệt giữa ngưỡng nghe của bệnh nhân có ốc tai bất thường và bệnh nhân ốc tai bình thường sau cấy điện cực ốc tai sau cấy điện cực ốc tai, ở cả 4 tần số, p>0.05.
3.2.11. So sánh thính lực BN cấy một bên và hai bên tai
Xét riêng các trường hợp cấy hai bên tai. 
Bảng 3.24: So sánh thính lực BN cấy một bên và hai bên tai: Xét riêng các trường hợp cấy hai bên tai (N = 13)
Tai
Tần số
Tai trái (n=13)
Tai phải (n=13)
Hai tai (n=13)
Trung bình
Độ lệch
Trung bình
Độ lệch
Trung bình
Độ lệch
500 Hz
29,61
6,91
29,61
6,27
26,15
5,06
1000 Hz
31,53
7,46
28,46
4,73
25,76
6,07
2000 Hz
29,61
6,60
28,46
6,25
25,76
5,34
4000Hz
26,53
6,57
26,53
5,15
23,07
4,34
PTA
29,32
6,09
28,26
5,11
25,19
4,38
Nhận xét: Xét riêng các bệnh nhân cấy 2 tai, không thấy có sự khác biệt thính lực hai tai hay một tai (p > 0,05).
3.2.11. Đánh giá khả năng nghe- nói
Bảng 3.27: Khả năng nghe- nói
Nghe
n (%)
Nói
n (%)
Không nghe được đủ 6 âm cơ bản
0(0)
Không nói được từ đơn
1(1,37)
Nghe được đủ 6 âm cơ bản
1(1,37)
Nói được từ đơn
5(6,85)
Nghe hiểu được từ (chỉ đúng đồ vật, tranh, bộ phận cơ thể)
13(17,59)
Nói được cụm từ
10(13,69)
Nghe hiểu được câu
59(80,83)
Nói được câu
57(78,09)
N
73(100)
73(100)
Nhận xét: Có 72/73 BN nghe hiểu được từ hoặc nghe hiểu được cả câu. Có 1/73 BN chỉ nghe được 6 âm cơ bản, không nghe hiểu được từ (BN này cấy ở lứa tuổi muộn là 15 tuổi). Có 72/73 BN có khả năng nói được từ (hoặc cụm từ, câu).
CHƯƠNG 4
BÀN LUẬN
4.1. Thăm dò chức năng nghe, chẩn đoán hình ảnh trẻ nghe kém bẩm sinh cấy điện cực ốc tai
4.1.2. Thăm dò chức năng nghe
4.1.2.1. Thăm dò chức năng nghe chủ quan
* Đo thính lực đơn âm qua trò chơi
Chúng tôi đã tiến hành đo sức nghe của 38/146 tai bằng phương pháp này (cho các BN hợp tác). Kết quả sức nghe ở cả 4 tần số đều ở mức độ nghe kém sâu. Manuel Manrique đo 36 BN; Nicholas và Geers đo 76 BN chuẩn bị cấy ốc tai, thu được kết quả ngưỡng nghe trung bình tương ứng là 115,91 dB và 107,19 dB. 
4.1.2.2. Thăm dò chức năng nghe khách quan: 
a. Đo ABR
Ứng dụng ABR nhằm thăm dò chức năng nghe, xác định mức độ nghe kém thông qua xác định cường độ âm thanh mà sóng V xuất hiện, chúng tôi đã thực hiện được trên 108/146 tai (chiếm 79,4%). Không cần sự hợp tác của trẻ, lại không bị ảnh hưởng bởi các thuốc an thần, ABR đã giúp cho việc đo sức nghe của trẻ trước đây khó khăn, hoặc khó chính xác thì nay dễ dàng. ABR cũng giúp chẩn đoán sức nghe được ở giai đoạn sớm, từ đó giúp cho việc bắt đầu can thiệp trợ thính trước 6 tháng tuổi.
Kết quả 102/108 tai (94,44%) hoàn toàn không thấy xuất hiện sóng V. Laura Alonsa với 91,85% tai không có sóng V ở 100dB. Tuyên bố năm 2007 của Hội đồng Thính học Nhi khoa Hoa kỳ về Chẩn đoán và can thiệp sớm: Điện thính giác thân não cần tiến hành ít nhất 1 lần để khẳng định nghe kém ở trẻ nhỏ hơn 3 tuổi.
b. Đo ASSR
Chúng tôi tiến hành đo điện thính giác ổn định cho 104/146 tai (chiếm 73,97%). Kết quả ngưỡng nghe ở 4 tần số 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz tương ứng là: 106.81 dB; 108.89 dB; 110.56 dB; 112.36 dB. Đó là các BN đã đo điện thính giác thân não khảo sát trước đó. Như ABR sẽ khảo sát đánh giá ngưỡng nghe của BN (hay đánh giá mức độ nghe kém theo hoành đồ), sau đó ASSR sẽ dựa trên ngưỡng đó để nhanh chóng xác định cụ thể sức nghe ở từng tần số (đánh giá mức độ nghe kém theo tung đồ, ở từng tần số). 
d. Đo OAE
Với mục tiêu đánh giá tình trạng của ốc tai, thông qua đánh giá tế bào lông, đo âm ốc tai sẽ giúp ta biết ốc tai có bị tổn thương hay không. Kết quả của chúng tôi là 100% tai đều có kết quả đo âm ốc tai: Refer. Đây cũng là kết quả mà chúng tôi mong đợi khi đo âm ốc tai cho BN chuẩn bị cấy ốc tai, vì nếu có trường hợp tai nào đo kết quả là Pass, có nghĩa là tổn thương nghe kém của tai đó không phải do ốc tai, mà là do sau ốc tai (do bệnh lý dây thần kinh thính giác, bệnh lý thần kinh trung ương) vì vị trí thương tổn là ở sau vị trí chúng ta can thiệp cấy ốc tai. 
4.1.3. Chẩn đoán hình ảnh 
4.1.3.2. Tình trạng xương chũm trên CT
* Bất thường xương chũm
Con đường tiếp cận ốc tai phải đi qua xương chũm. Vì vậy việc tìm hiểu về cấu trúc, nhất là cấu trúc bất thường có thể gặp phải làm cản trở, gây khó khăn trong phẫu thuật là quan trọng. Chúng tôi phát hiện có 1/146 tai có vịnh cảnh sát hòm nhĩ, chỉ ngăn cách bởi một lớp xương rất mỏng. Woolley: tỷ lệ bất thường vịnh cảnh là 1/100 tai. Tomura nghiên cứu 325 kết quả CT của BN thấy tỷ lệ có bất thường vịnh cảnh: 2,4%. Zorzetto and Tamega nghiên cứu 53 xương thái dương thậm chí phát hiện trường hợp vịnh cảnh che lấp hoàn toàn cửa sổ tròn và như vậy chặn con đường tiến vào đặt điện cực ốc tai.
4.1.3.3. Cấu trúc ốc tai trên CT và MRI
* Cấu trúc ốc tai trên CT
Chúng tôi sử dụng phân loại ốc tai của Sennaroglu. Kết quả: 142/146 tai có cấu tạo ốc tai bình thường; có 4/146 (chiếm 2,74%) tai có ốc tai dị dạng .. Chúng tôi phát hiện ra 1/146 tai dị dạng hoàn toàn không có ốc tai. Tai này bị loại, không có khả năng phẫu thuật cấy điện cực ốc tai. Có 2/146 tai dị dạng kiểu tạo khoang chung (common cavity). BN không sử dụng được loại điện cực thẳng bình thường, cũng không sử dụng được loại điện cực tự uốn vòng (vốn được tạo ra với hệ thống các điện cực ôm sát trụ ốc tai, nên các điện cực đó thường ở phía bụng của vòng tròn xoắn) mà lúc này phải sử dụng điện cực: Với kích cỡ được thiết kế riêng cho từng BN; điện cực nằm ở cả 2 mặt (lưng và bụng); dãy điện cực nằm ở giữa . 
Có 1/146 tai có dị dạng kiểu Mondini với ốc tai cấu tạo không đầy đủ 2,5 vòng xoắn mà chỉ có 1,5 vòng xoắn. Do cấu tạo ốc tai dị dạng này nên chúng ta không thể sử dụng điện cực thông thường nữa mà phải sử dụng điện cực loại nén.
4.1.3.5. Dây Tk VIII trên MRI
MRI giúp xác nhận sự tồn tại của dây TK VIII. Tỉ lệ dây TK VIII bình thường là 144/146 tai (98,63%). Kết quả này là điều kiện phải có nếu tai đó muốn xem xét cấy ốc tai, vì nếu không có dây thần kinh VIII thì việc cấy điện cực vào ốc tai là vô nghĩa vì chúng ta đã can thiệp phía dưới của đoạn tổn thương. Tỷ lệ bất thường dây Tk VIII là 2/146 tai (chiếm 1,37%). Có 1/146 tai không có dây thần kinh VIII (có nghĩa là tai đó không thể cấy được điện cực ốc tai). Thông tin MRI đưa lại bổ sung những thông tin mà CT khuyết thiếu: có 01 trường hợp trên CT không phát hiện gì bất thường ở ống tai trong nhưng khi tiến hành khảo sát MRI dây VIII vẫn có nhưng teo nhỏ. Đó là vì CT chỉ đánh giá được phần vỏ xương bên ngoài ống tai trong, còn thành phần dây Tk bên trong thì CT không đánh giá được. MRI là một thăm dò không thể thiếu trong các đánh giá trước cấy điện cực ốc tai. 
4.2. Đánh giá kết quả Thính lực đơn âm sau cấy điện cực ốc tai:
4.2.1. Kết quả thính lực đơn âm sau phẫu thuật cấy điện cực ốc tai.
* Ngưỡng nghe trung bình sau mổ
Chúng tôi thực hiện việc theo dõi đánh giá kết quả sau thời gian theo dõi ít nhất là 12 tháng và lấy kết quả tốt nhất sau mổ BN có thể đạt được (best post operative). Kết quả ngưỡng nghe trung bình sau mổ ốc tai của 86 tai: 27,21 dB. Johanna Nicholas với 76 BN kết quả là 31,25 dB; Manrique theo dõi 32 BN 12 tháng: 30 dB. Nếu như hầu hết các nghiên cứu trong nước khác theo dõi BN trong thời gian ngắn hơn (4 tháng, 6 tháng) thì trong nghiên cứu của chúng tôi đánh giá BN qua thời gian 12 tháng như khuyến cáo để BN có thể đạt được kết quả tốt nhất. Kết qủa: tai có kết quả thính lực ≤ 20dB là 6/86 tai (chiếm 6,97 %), có 68/86 tai (chiếm 79,07%) đạt ngưỡng nghe trung bình ≤ 30 dB. 
4.2.2. So sánh thính lực trước và sau mổ
Từ ngưỡng nghe trung bình từ 109 dB trước mổ đã đưa được về mức 27dB sau mổ, đây là cơ sở để BN có thể học, hiểu được ngôn ngữ. Xét kết quả thính lực sau mổ ở từng tần số cụ thể: Đưa được từ mức trước mổ ở các tần số 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz tương ứng là: 106 dB; 109 dB; 111dB; 113 dB về mức 28 dB; 29 dB; 27 dB; 25 dB cho thấy không chỉ ngưỡng nghe trung bình đưa được về mức quả chuối ngôn ngữ mà từng tần số, từ tần số trung bình sinh hoạt là 1000Hz, 2000Hz cho đến các tần số cao (thuộc phổ âm của các âm sh; s) và các âm ở tần số trầm (như âm /m/) cũng đều đưa được về vùng ngôn ngữ. 
4.2.3. Thính lực bệnh nhân mổ hai bên tai
Trong nghiên cứu của chúng tôi có tỉ lệ cấy hai bên tai là: 17,81% (13 BN). Trước đây BN thường chỉ cần cấy một bên tai. Cấy hai bên tai nay đang có xu hướng nhiều hơn. Nhưng đến nay Việt Nam chưa có nghiên cứu nào đánh giá xem thính lực khi cấy hai bên tai có tốt hơn so với một bên tai hay không? Kết quả thính lực cho thấy: không có sự khác biệt về thính lực giữa BN cấy một bên tai và cấy hai bên tai. Theo Vicente Garcia cũng có kết quả thính lực khi cấy một bên cũng giống như cấy hai bên tai. Ưu điểm của cấy hai tai theo Gregory, Bruce Gantz là: nghe lời nói trong môi trường ồn (hearing speech in noise), cải thiện khả năng hội thoại và khả năng định vị âm thanh. 
4.2.4. Thính lực sau cấy điện cực ốc tai của BN dị dạng ốc tai: 
Xử lý BN nghe kém có dị dạng tai trong trước đây là một thách thức đối với các bs, kể cả các thầy thuốc có kinh nghiệm. Thực tế là cho đến gần đây các trung tâm cấy ốc tai mới triển khai cấy cho trẻ dị tật tai trong vì trước đó chưa rõ sẽ làm thế nào và kết quả đến đâu. Trong nghiên cứu của chúng tôi, với 73 BN tỷ lệ bệnh nhân có ốc tai bất thường là 2,74%. Bệnh nhân 1: dị dạng kiểu Mondini. Lựa chọn điện cực: Vì ốc tai không hoàn chỉnh, chỉ có 1,5 vòng xoắn nên chúng tôi đã không lựa chọn điện cực tiêu chuẩn với chiều dài 31mm mà chọn loại điện cực ngắn (Compress) với chiều dài là 15mm, trong đó phần dãy điện cực chỉ dài có 12,1mm. Đo trường tự do sau 16 tháng: Đưa được thính lực (PTA) về mức 38,75 dB. Bệnh nhân 2: Dị dạng tai trong 2 bên kiểu tạo khoang chung (Common cavity). Có dây thần kinh VIII hai bên. Chúng tôi lấy thông tin đo đạc các kích thước ốc tai trên CT. Để đặt loại điện cực riêng phù hợp với kích thước ốc tai của bệnh nhân (điện cực Custom made device), với dãy điện cực ở giữa. Đo trường tự do sau mổ: đưa thính lực (PTA) về mức 25dB.
KẾT LUẬN
1. Thăm dò chức năng nghe và chẩn đoán hình ảnh trẻ điếc bẩm sinh:
1.1. Thăm dò chức năng nghe
Nghiên cứu tiến hành trên 73 trẻ điếc (146 tai), tùy theo sự hợp tác của trẻ mà áp dụng các phương pháp thăm dò chức năng nghe khác nhau. 
+ 38 tai (26,03%) đo thính lực thông qua đo đơn âm với trò chơi cho thấy cả 38 tai đều nghe kém ở mức độ sâu với ngưỡng nghe trung bình: 108,85 dB.
+ 108 tai (73,97%) được đo ABR ở dải tần số cao 2000 - 4000 Hz phát hiện tai có nghe kém sâu ở tần số cao khi nâng kích thích lên 109 dB nhưng 102/108 tai không xuất hiện sóng V. 
+ Đo ASSR: cho thính lực chi tiết của 108 tai ở 4 tần số 500, 1000, 2000, 4000 Hz, ngưỡng nghe trung bình 109,65 dB.
+ Định khu tổn thương với đo âm ốc tai (OAE) cả 146 tai đều refer (các tai nghe kém sâu đều bị tổn thương tại ốc tai). 
1.2. Chẩn đoán hình ảnh
* CT 
- CT xương thái dương 146 tai cho thấy 142 tai (97,27%) có cấu tạo ốc tai bình thường. Có 1 tai (0,68%) không có cấu trúc ốc tai, không thể cấy điện cực ốc tai
- CT đã phát hiện 3/146 tai có dị dạng ốc tai: dị dạng kiểu khoang chung 2 trường hợp (1,37%); dị dạng Mondini: 1 trường hợp (0,68%), nhờ đó đã lựa chọn loại điện cực phù hợp cho những trường hợp này.
-Nghiên cứu cũng gặp 1 tai (0,68%) ống tai trong hẹp, đó là dấu hiệu bất thường dây Tk VIII.
- Nhờ CT cũng phát hiện 1 tai (0,68%) vịnh cảnh ở sát hòm nhĩ, giúp phẫu thuật viên tránh được tai biến tổn thương vịnh cảnh khi phẫu thuật.
* MRI 
- Bắt buộc phải chụp để xác nhận có sự tồn tại của dây thần kinh VIII bình thường. Trong nghiên cứu đã phát hiện 1 tai không có dây thần kinh VIII và 1 tai dây thần kinh VIII teo nhỏ, nhờ vậy không tiến hành cấy điện cực ốc tai ở những tai này. 
2. Kết quả thính lực đơn âm sau phẫu thuật cấy điện cực ốc tai:
Cấy điện cực ốc tai được thực hiện ở 73 BN với 86 tai. Kết quả thính lực đơn âm được đánh giá ở thời điểm sau 12 tháng sau phẫu thuật cho thấy:
- Ngưỡng nghe trung bình là 27,2 dB. Tốt nhất: 15 dB, kém nhất: 41,25 dB; 79,07% (68/86 tai) đạt mức ≤ 30 dB nghĩa là ngưỡng nghe gần như bình thường.
- Ngưỡng nghe 4 tần số 500 Hz: 28 dB; 1000 Hz: 29dB; 2000 Hz: 27 dB; 4000 Hz: 25 dB. Như vậy từ trẻ điếc, sau cấy điện cực ốc tai trẻ đã có khả năng nghe gần như bình thường, cấy điện cực ốc tai biến một người tàn tật thành một người bình thường.
- Qua đo sức nghe sau cấy điện cực ốc tai cho thấy về mặt thính lực cấy điện cực ốc tai 2 bên tai không thấy tốt hơn so với cấy 1 bên, có lẽ cấy hai bên ý nghĩa nhiều hơn trong việc định hướng âm thanh.
- Cấy điện cực ốc tai ở BN có ốc tai dị dạng cũng có thể đạt được kết quả thính lực tốt (31,87 dB).
- Những BN phải cấy đặt lại điện cực ốc tai lần 2 cũng có cơ hội đạt được khả năng nghe như mổ lần đầu.
- Vì chưa có bản từ thử tiếng Việt cho trẻ em, nhưng sơ bộ đánh giá khả năng nghe - nói hầu hết trẻ (72/73 BN) đều nghe hiểu được từ và có khả năng nói được sau 1 năm phẫu thuật.
KIẾN NGHỊ
1. Nghe kém ở trẻ cần được phát hiện sớm để tránh bỏ qua giai đoạn phát triển ngôn ngữ.
2. Cần xây dựng bảng từ thử, câu thử thính lực lời tiếng Việt cho trẻ em để đánh giá chính xác khả năng nghe hiểu của trẻ sau cấy điện cực ốc tai.
3. Không cần đo phản xạ cơ bàn đạp cho ứng viên cấy điện cực ốc tai.
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
Nguyễn Xuân Nam, Lương Minh Hương (2016), Nghiên cứu hình ảnh CT, MRI của trẻ điếc bẩm sinh và đánh giá kết quả thính lực sau cấy điện cực ốc tai , Tạp chí Nhi khoa, tập 9, số 4, 41-47.
Nguyễn Xuân Nam, Lương Minh Hương (2016), Nghiên cứu thăm dò chức năng nghe của trẻ điếc bẩm sinh và đánh giá kết quả thính lực sau cấy điện cực ốc tai, Tạp chí Y học Thực hành, số 8 (1020),176-179.