Kế toán, kiểm toán - Chương 4: Khóa sổ và lập Báo cáo tài chính

1Khóa sổ và 
lập báo cáo tài chính 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TPHCM
CHƯƠNG 4
2
Mục tiêu
• Sau khi nghiên cứu xong chương này, bạn có thể:
– Giải thích được các nguyên tắc kế toán áp dụng 
trong việc xác định lợi nhuận trong một thời kỳ.
– Thực hiện các bút toán điều chỉnh và khóa sổ cơ 
bản.
– Sử dụng bảng cân đối tài khoản điều chỉnh để 
hoàn thành chu trình kế toán.
– Lập các báo cáo tài chính đơn giản.
– Phân tích một số chỉ tiêu cơ bản của BCTC. 
3
Nội dung
• Nhắc lại một số khái niệm
• Các nguyên tắc kế toán liên quan đến việc 
xác định lợi nhuận 
• Các khoản điều chỉnh và các bút toán điều 
chỉnh 
• Các bút toán khóa sổ và kết chuyển 
• Hoàn thành chu trình kế toán 
• Phương pháp bảng tính trong kế toán
4
Nhắc lại một số khái niệm
• Kỳ kế toán 
• Giả định kỳ kế toán cho rằng các hoạt động 
kinh tế của doanh nghiệp có thể chia vào 
những thời kỳ nhất định, ví dụ tháng, quý hay 
năm. 
• Việc phân chia này giúp cung cấp thông tin 
kịp thời cho người sử dụng để ra quyết định.
• Trong thực tế, kỳ kế toán thường được chọn 
là một năm – gọi là niên độ kế toán.
25
Nhắc lại một số khái niệm
• Cơ sở dồn tích và phù hợp
• Cơ sở dồn tích yêu cầu việc ghi nhận và báo 
cáo về tài sản, nguồn vốn, doanh thu và chi 
phí dựa trên cơ sở nghiệp vụ kinh tế phát 
sinh chứ không phải dựa trên cơ sở thu tiền 
hay chi tiền. 
• Phù hợp yêu cầu phải xác định chi phí phù 
hợp với doanh thu trong kỳ để xác định đúng 
đắn kết quả kinh doanh của kỳ kế toán.
6
Các nguyên tắc kế toán liên quan 
đến xác định lợi nhuận
• Lợi nhuận và cơ sở dồn tích.
• Kỳ kế toán.
• Nguyên tắc ghi nhận doanh thu.
• Nguyên tắc phù hợp 
7
Lợi nhuận và cơ sở dồn tích
Khái niệm lợi nhuận gắn với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản
8
Kỳ kế toán và lợi nhuận
Thôøi ñieåm 
chi tieàn
Thôøi ñieåm 
thu tieàn
Thôøi ñieåm 
tieâu thuï
Nieân ñoä X-1 Nieân ñoä X Nieân ñoä X+1
Chi phí Doanh thu
39
Cơ sở dồn tích và Cơ sở tiền
Kế toán dồn tích
Ghi nhận chi phí 
khi phát sinh.
Ghi nhận doanh 
thu khi phát sinh.
Kế toán tiền
Ghi nhận chi phí 
khi chi tiền.
Ghi nhận doanh 
thu khi thu tiền.
10
Bài tập thực hành
• Công ty Kho Vận Ngoại Thương cho Cty 
Thủy Sản Nam Việt thuê kho lạnh với giá 12 
triệu đồng/tháng. Ngày 2 tháng 1, Cty Nam 
Việt trả ngay 36 triệu cho thời gian thuê kho 
từ 1/1 đến 31/3. 
• Ghi nhận theo cơ sở dồn tích và theo cơ sở 
tiền cho mỗi trường hợp tại cả hai công ty?
11
Nguyên tắc ghi nhận doanh thu
• Doanh thu được ghi nhận khi phát sinh 
chứ không căn cứ vào thời điểm mà 
doanh nghiệp thu được tiền.
– Thời điểm ghi nhận doanh thu là thời điểm 
cung cấp hàng hóa, dịch vụ và khách hàng 
chấp nhận.
– Về số tiền, doanh thu là giá bán của sản 
phẩm, hàng hóa đã bán và dịch vụ đã cung 
cấp cho khách hàng. 
12
Bài tập thực hành
 Saigon Tourist nhận thực hiện tour du lịch Hàn Quốc 
cho đoàn khách gồm giảng viên Khoa Kế Toán –
Kiểm Toán trường Đại Học Mở và người thân của 
họ. Ngày 25 tháng 6 năm 2011, khách hàng trả phí 
trọn gói là 520 triệu đồng. Chuyến du lịch được thực 
hiện từ ngày 3 đến ngày 11 tháng 8 năm 2011. 
 Kế toán của công ty sẽ ghi nhận doanh thu vào thời 
điểm nào?
 Giả sử để giành được một khách hàng mới, công ty đã 
chấp nhận thực hiện một dịch vụ cho khách hàng này 
với giá chỉ 350 triệu trong khi giá thông thường của dịch 
vụ này là 400 triệu. Kế toán của công ty ghi nhận doanh 
thu là bao nhiêu? 
413
Nguyên tắc phù hợp
• Nguyên tắc phù hợp yêu cầu người kế 
toán:
– Xác định tất cả các chi phí phát sinh trong 
mỗi kỳ kế toán và đo lường các chi phí đó;
– Làm cho chi phí phù hợp với doanh thu 
trong mỗi kỳ kế toán.
14
Bài tập thực hành
• Để phục vụ cho tour du lịch Hàn quốc, Saigon Tourist 
đã chi 200 triệu mua vé máy bay vào ngày 
20/7/2011. Các vật dụng đã mua từ 1/4/2011 là 120 
triệu trong đó chỉ dùng cho tour này 20 triệu. Chi phí 
chi tiêu tại Hàn quốc được ứng cho hướng dẫn viên 
ngày 31/7/2011 là 100 triệu, tuy nhiên thực tế chi là 
92 triệu. Tiền thù lao hướng dẫn viên 120 triệu được 
thanh toán vào ngày 1/9/2011. 
• Ghi nhận các chi phí theo nguyên tắc phù hợp
15
Bài tập thực hành
• Tính lợi nhuận của 
Saigon Tourist trong 
tour trên. Nhận xét 
về lợi nhuận này?
16
Bút toán điều chỉnh
• Cuối mỗi kỳ kế toán, một quá trình điều 
chỉnh cần được thực hiện nhằm hai 
mục đích:
– Bảo đảm xác định và đo lường đầy đủ 
doanh thu, chi phí của kỳ (theo nguyên tắc 
dồn tích và phù hợp);
– Đưa các tài khoản về trạng thái sẵn sàng 
cho việc lập Báo cáo tài chính. 
517
Bút toán điều chỉnh
• Các bút toán điều chỉnh cơ bản:
– Chi phí trả trước 
– Khấu hao TSCĐ
– Chi phí dồn tích (chi phí phải trả)
– Doanh thu dồn tích
– Doanh thu chưa thực hiện
18
Chi phí trả trước
• Chi phí trả trước là các khoản đã chi ra 
trong một kỳ kế toán nhưng lại có ảnh 
hưởng đến kết quả kinh doanh của 
nhiều kỳ kế toán sau đó. 
• Điều chỉnh chi phí trả trước là phân bổ 
chi phí trả trước vào các kỳ kế toán một 
cách phù hợp.
19
Các loại chi phí trả trước thường gặp
• Tiền thuê mặt bằng trả trước
• Tiền bảo hiểm
• Chi phí quảng cáo trả trước
20
Tài khoản Chi phí trả trước
• Là một tài khoản tài sản:
– Phát sinh Nợ: CP trả trước phát sinh
– Phát sinh Có: CP trả trước được phân bổ
– Dư cuối kỳ (bên Nợ): CP trả trước cuối kỳ, 
sẽ phân bổ cho các kỳ sau.
621
Bài tập thực hành
• Ngày 1.3.20x1 Công ty TNHH Hải Nam đã chi 
ra 480 triệu để thuê 1 kho hàng nhằm phục 
vụ cho hoạt động sản xuất từ công ty An Thái 
với thời gian thuê là 12 tháng. Thời gian bắt 
đầu thuê kho từ 1/4/20x1.
• Ngày 28.3.20x1 Công ty bỏ ra 120 triệu để 
mua bảo hiểm cháy nổ cho kho hàng vừa 
thuê với thời hạn 1 năm từ công ty AIG. Thời 
gian bắt đầu tính bảo hiểm là 1/4/20x1. 
• Ghi nhận nghiệp vụ trên vào các tháng 3 và 
4. Bút toán nào là bút toán điều chỉnh?
22
Khấu hao tài sản cố định
• Sự phân bổ giá gốc của tài sản cố định 
vào chi phí được gọi là khấu hao. 
• Khấu hao cần được phân bổ một cách 
có hệ thống vào thời gian sử dụng hữu 
ích của tài sản.
• Có nhiều phương pháp khấu hao, 
phương pháp phổ biến là khấu hao 
đường thẳng.
23
Bài tập thực hành
• Trong tháng 8/20x1, Công ty An Sương 
đã mua một máy photocopy với giá gốc 
là 24 triệu đồng và đưa vào sử dụng từ 
ngày 1/9/20x1. Thời gian sử dụng hữu 
ních ước tính là 2,5 năm. Tính chi phí 
khấu hao thiết bị trên theo phương 
pháp đường thẳng:
– Cho 1 tháng
– Cho năm 20x1
24
Các tài khoản sử dụng
• Tài khoản Tài sản cố định
– Là tài khoản tài sản, phản ảnh nguyên giá 
của TSCĐ
– Phát sinh tăng bên Nợ
– Phát sinh giảm bên Có
– Số dư cuối kỳ (bên Nợ)
725
Các tài khoản sử dụng
• Tài khoản Khấu hao lũy kế
– Là tài khoản điều chỉnh của TK TSCĐ, 
phản ảnh giá trị đã khấu hao của TSCĐ
– Phát sinh tăng bên Có
– Phát sinh giảm bên Nợ
– Số dư cuối kỳ bên Có
26
Bài tập thực hành
• Ghi nhận các nghiệp 
mua và khấu hao máy 
photocopy vào tháng 8 
và tháng 9 năm 20x1.
• Bút toán nào là bút 
toán điều chỉnh?
• Tính giá trị còn lại của 
máy vào cuối tháng 
9/20x1 và cuối năm 
20x2.
27
Chi phí dồn tích
• Chi phí dồn tích là các khoản chi phí đã 
phát sinh nhưng doanh nghiệp chưa trả, 
vì vậy còn được gọi là chi phí phải trả:
– Chi phí tiền lương
– Chi phí dịch vụ sử dụng chưa thanh toán
– Chi phí lãi vay 
28
Các tài khoản chi phí dồn tích
• Là các tài khoản nợ phải trả, thí dụ phải 
trả người lao động, phải trả người bán, 
chi phí phải trả
• Phát sinh tăng bên Có
• Phát sinh giảm bên Nợ
• Số dư cuối kỳ bên Có 
829
Bài tập thực hành
• Trong tháng 9/20x1, công ty Xuân Quang có 
các chi phí sau:
– Tiền lương nhân viên 30 triệu sẽ thanh toán vào 
ngày 5/10/20x1
– Lãi vay ngân hàng ACB 3 triệu, công ty tự tính 
theo hợp đồng vay.
– Tiền thuê văn phòng của công ty Uni 10 triệu 
đồng, công ty đã nhận được hóa đơn nhưng chưa 
trả vì kỳ hạn thanh toán là ngày 10/10/20x1
• Ghi nhận các chi phí trên thế nào vào tháng 
9/20x1? Bút toán nào là bút toán điều chỉnh?
30
Doanh thu dồn tích
• Doanh thu dồn tích là các khoản doanh 
thu đã thực hiện, đã phát sinh nhưng 
chưa thu được bằng tiền. 
• Doanh thu dồn tích còn gọi là doanh thu 
chưa thu tiền.
31
Tài khoản nợ phải thu
• Là tài khoản tài sản, phản ảnh các 
khoản doanh thu chưa thu tiền.
• Phát sinh tăng bên Nợ
• Phát sinh giảm bên Có
• Sồ dư cuối kỳ bên Nợ
32
Bài tập thực hành
• Trong tháng 9/20x1, công ty Uni có các 
nghiệp vụ sau:
– Thu tiền cho thuê văn phòng tháng 8/20x1 của 
công ty Xuân Quang.
– Phát hành hóa đơn tính tiền thuê tháng 9/20x1 
của công ty Xuân Quang.
• Hợp đồng thuê văn phòng được ký cho cả 
năm 20x1, tiền thuê mỗi tháng 10 triệu đồng, 
thanh toán vào ngày 10 tháng sau. Công ty 
Xuân Quang luôn thanh toán đúng hạn
• Ghi nhận tài khoản nợ phải thu của Uni tháng 
9/20x1? Bút toán nào là bút toán điều chỉnh?
933
Doanh thu chưa thực hiện
• Việc nhận trước tiền của khách hàng 
làm phát sinh một khoản nợ phải trả gọi 
là Doanh thu chưa thực hiện. 
34
Tài khoản doanh thu chưa thực hiện
• Là một tài khoản nợ phải trả, phản ảnh 
tình hình doanh thu chưa thực hiện
• Phát sinh tăng bên Có
• Phát sinh giảm bên Nợ
• Số dư cuối kỳ bên Có
35
Bài tập thực hành
• Công ty Uni có một khách hàng mới là công 
ty Hà Anh. Hợp đồng thuê văn phòng yêu cầu 
Hà Anh trả tiền thuê trước 6 tháng là 60 triệu 
đồng. Hợp đồng có hiệu lực từ 1/7/20x1. 
Ngày 25/6, công ty Hà Anh đã thanh toán 60 
triệu đồng bằng tiền gửi ngân hàng.
• Ghi nhận nghiệp vụ trên vào tháng 6 và tháng 
7/20x1 trên sổ sách của Uni. Bút toán nào là 
bút toán điều chỉnh?
36
Bút toán điều chỉnh – Tóm tắt
• Vào cuối kỳ, người kế toán tự hỏi:
– Có chi phí nào đã chi cần được phân bổ vào chi 
phí kỳ này không?
– Đã tính đầy đủ khấu hao tài sản cố định chưa?
– Có chi phí nào chưa chi nhưng cần tính vào chi 
phí kỳ này không?
– Có khoản doanh thu nào đã thực hiện nhưng 
chưa thu tiền hay không?
– Có khoản doanh thu chưa thực hiện nào cần tính 
vào kỳ này không?
10
37
Bài tập thực hành
• Trong tháng 10.20x1, công ty TNHH Hải Nam chuyên 
sản xuất các sản phẩm điều khiển điện công nghiệp 
có tình hình như sau:
– Công ty Hải Nam hoàn thành việc lắp ráp 1 bộ thang máy 
với tổng trị giá 115.000.00đ nhưng chưa thu tiền cho nhà 
hàng Ngọc Sương. 
– Công ty Hải Cường đã chuyển khoản cho công ty Hải Nam 
63.000.000đ để thuê lại 1 kho hàng với thời gian thuê là 3 
tháng, bắt đầu từ tháng này.
– Công ty ký hợp đồng sản xuất 1 tủ điện cho công ty Minh 
Phú trị giá 240.000.000đ. Công ty Minh Phú đã chuyển 
trước cho công ty Hải Nam 120.000.000đ.
38
Bài tập thực hành
– Công ty bàn giao 3 tủ điện đã hoàn thành cho công ty 
Shinryo trị giá 480.000.000đ và Công ty Shinryo trả hết bằng 
chuyển khoản.
– Khấu hao trong tháng là 60 triệu đồng.
– Công ty trả tiền quảng cáo 24 triệu cho 3 tháng bắt đầu từ 
tháng này.
– Công ty trả trước tìền thuê thiết bị cho công ty ADC 300 triệu 
cho hợp đồng thuê năm 20x2.
• Yêu cầu
– Hạch toán các bút toán liên quan đến các sự kiện phát sinh 
của các công ty.
– Thực hiện các bút toán điều chỉnh vào cuối tháng (nếu có).
39
Khóa sổ và bút toán kết chuyển
• Nhắc lại một số khái niệm
• Tài khoản xác định kết quả kinh doanh
• Các bút toán kết chuyển
40
Nhắc lại một số khái niệm
• Tài khoản doanh thu
– Phát sinh tăng bên Có
– Phát sinh giảm bên Nợ
– Số dư tạm thời bên Có
• Tài khoản Chi phí
– Phát sinh tăng bên Nợ
– Phát sinh giảm bên Có
– Số dư tạm thời bên Nợ
11
41
Nhắc lại một số khái niệm
• Hệ quả của nguyên tắc ghi sổ kép
Tổng phát sinh Nợ 
của các tài khoản
Tổng phát sinh Có 
của các tài khoản=
• Hệ quả của kết cấu tài khoản
Tổng số dư Nợ 
của các tài khoản
Tổng số dư Có 
của các tài khoản=
42
Tài khoản xác định kết quả kinh doanh
• Là tài khoản đặc biệt nhằm tổng hợp toàn bộ 
doanh thu và chi phí trong một kỳ để tính ra 
lợi nhuận
– Ghi nhận các chi phí kết chuyển bên Nợ
– Ghi nhận các doanh thu kết chuyển bên Có
– Kết chuyển chênh lệch vào tài khoản lợi nhuận 
chưa phân phối
– Số dư cuối kỳ là 0.
– Sau quá trình kết chuyển, tất cả các tài khoản 
doanh thu và chi phí cũng sẽ có số dư cuối kỳ là 
0.
43
Chi phí X
Chi phí Y
Xác định KQKD Doanh thu A
Doanh thu B
LNCPP LNCPP
K/c Lỗ K/c Lãi
44
Các bút toán kết chuyển
• Kết chuyển doanh thu
• Kết chuyển chi phí
• Kết chuyển lãi/lỗ
12
45
Bài tập thực hành
• Vào ngày 30 tháng 9 năm 20x1 tại công ty A có các số liệu tổng 
hợp như sau:
• Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ là 180.000.000đ
• Giá vốn hàng bán của tháng 9 là 120.000.000đ.
• Chi phí quản lý doanh nghiệp
– Chi phí tiền lương 10.000.000đ.
– Khấu hao TSCĐ 5.000.000đ.
• Chi phí bán hàng
– Chi phí quảng cáo 10.000.000đ
– Chi phí tiền lương 10.000.000đ
• Yêu cầu
• Thực hiện các bút toán kết chuyển để xác kết quả kinh doanh 
của công ty A. 
46
Hoàn tất chu trình kế toán 
• Chu trình kế toán là một quá trình gồm các 
bước công việc được kế toán thực hiện trong 
một kỳ kế toán:
– Đầu kỳ: Mở TK với số dư đầu kỳ
– Trong kỳ: Ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát 
sinh
– Cuối kỳ: Ghi nhận các bút toán điều chỉnh, các bút 
toán kết chuyển, khóa sổ và lập bảng cân đối tài 
khoản và các báo cáo tài chính 
47
Khóa sổ
• Khóa sổ là việc tính toán tổng số phát 
sinh và số dư cuối kỳ trên các tài khoản 
vào thời điểm kết thúc kỳ kế toán 
• Các số liệu từ các tài khoản sẽ là cơ sở 
để lập báo cáo tài chính 
48
Bảng cân đối tài khoản
Taøi khoaûn
Dö ñaàu kyø Phaùt sinh trong kyø Dö cuoái kyø
Nôï Nôï NôïCoù Coù Coù
Coäng A A B B C C
14
13
49
Lập báo cáo tài chính 
• Bảng cân đối kế toán sử dụng các số 
dư cuối kỳ trên các tài khoản tài sản, nợ 
phải trả và vốn chủ sở hữu để lập.
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh 
sử dụng số phát sinh trên các tài khoản 
doanh thu và chi phí để lập.
50
Bảng cân đối kế toán 
Tài 
sản
Nợ phải trả
Vốn chủ sở 
hữu
TK tài sản
DCK
TK Nợ phải trả
DCK
TK Vốn chủ sở hữu
DCK
51
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
Doanh thu
Chi phí
Lợi nhuận
Xác định KQKD
K/c Doanh thu
K/c Chi phí
52
Bài tập thực hành
• Công ty ABC
14
53
Đánh giá qua báo cáo tài chính 
• Một số tỷ số cơ bản
– Tỷ số nợ
– Tỷ số thanh toán ngắn hạn
– Lợi nhuận trên tài sản
– Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu
54
Bài tập thực hành
• Sử dụng báo cáo 
tài chính của 
REE 2010 để 
tính các tỷ số và 
nhận xét
55
Bài tập thực hành
• Tìm BCTC 2010 
của các công ty 
Vinamilk, FPT, 
Minh Phú, Kinh Đô.
• Tính các tỷ số của 
các công ty này và 
so sánh với REE.