Nâng cấp chất lượng tạp chí ở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

Khoa học xã hội Việt Nam, số 9(106) - 2016 
 108
Nâng cấp chất lượng tạp chí 
ở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam 
Ngô Văn Vũ1 
Tóm tắt: Hiện nay, ở Việt Nam hầu hết các tạp chí khoa học chưa đạt tiêu chuẩn quốc tế. Trong 
bối cảnh hội nhập quốc tế, nâng cấp chất lượng tạp chí khoa học là xu thế tất yếu của Việt Nam nói 
chung và Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (VASS) nói riêng. Để nâng cấp chất lượng các 
tạp chí đạt tiêu chuẩn quốc tế, cần phải có chiến lược đúng, rõ ràng và sự đầu tư lớn. 
Từ khóa: Tạp chí khoa học; chất lượng tạp chí; tiêu chuẩn quốc tế. 
1. Mở đầu 
Tính đến tháng 3 năm 2016, Việt Nam 
có 356 tạp chí khoa học được đưa vào danh 
mục tạp chí tính điểm của Hội đồng Chức 
danh giáo sư nhà nước (HĐCDGSNN). 
Trong số đó, chỉ có một tạp chí được vào 
danh sách ISI cuối năm 2015 là Advances 
in Natural Sciences: Nanoscience and 
Nanotechnology của Viện Hàn lâm Khoa 
học và Công nghệ Việt Nam, hai tạp chí 
được vào danh sách Scopus là Vietnam 
Journal of Mathematics của Hội Toán học 
Việt Nam và Acta Mathematica Vietnamica 
của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ 
Việt Nam. Trong lĩnh vực khoa học xã hội 
chưa có tạp chí nào được vào danh sách 
Scopus hay ISI. Bài viết này phân tích khái 
quát thực trạng chất lượng tạp chí khoa học 
của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt 
Nam, trên cơ sở đó, đưa ra ba nhóm giải 
pháp nhằm nâng cấp chất lượng tạp chí 
khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học xã 
hội Việt Nam theo chuẩn quốc tế. 
2. Thực trạng chất lượng các tạp chí 
khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học xã 
hội Việt Nam 
Các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm 
Khoa học xã hội Việt Nam ra đời hầu hết 
gắn bó chặt chẽ với việc hình thành và 
phát triển của các viện nghiên cứu chuyên 
ngành. Hiện nay, Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam có 34 tạp chí khoa học. 
Trong đó, có 01 tạp chí xuất bản bằng tiếng 
Anh 3 tháng/kỳ (Vietnam’s Socio - 
Economic Development). Trong số 33 tạp 
chí xuất bản bằng tiếng Việt, có một số tờ 
tạp chí có xuất bản phẩm phiên bản 2 bằng 
tiếng Anh. 1 
Các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm 
Khoa học xã hội Việt Nam đóng vai trò rất 
quan trọng trong việc công bố các kết quả 
nghiên cứu khoa học không chỉ của các nhà 
nghiên cứu trong Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam, mà của cả giới nghiên cứu 
về khoa học xã hội và nhân văn của cả nước 
và một bộ phận người Việt Nam ở nước 
ngoài. Các tạp chí đa ngành, chuyên ngành 
của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt 
Nam là diễn đàn trao đổi, tranh luận khoa 
học, quảng bá kiến thức về khoa học xã hội 
và nhân văn, góp phần nâng cao dân trí, 
giới thiệu kết quả nghiên cứu về khoa học 
xã hội và nhân văn nước ta với bạn bè 
thế giới. 
1 Tiến sĩ, Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, 
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. ĐT: 
0912184386. Email: ngovu68@gmail.com 
Ngô Văn Vũ 
 109
Theo tiêu chuẩn của ISI, các tạp chí khoa 
học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội 
Việt Nam còn có một số hạn chế, bất cập cơ 
bản như sau: Thứ nhất, đa số tạp chí ra mắt 
bạn đọc không đúng hạn quy định; lượng 
phát hành quá khiêm tốn (hầu hết từ 200 - 
500 bản). Thứ hai, chất lượng nội dung 
khoa học chưa cao, hình thức trình bày 
thiếu chuyên nghiệp, định dạng tạp chí 
không theo quy chuẩn chung thống nhất. 
Thứ ba, cơ chế hoạt động chưa thống nhất 
(cơ chế hoạt động của Hội đồng Biên tập, 
quan hệ giữa Hội đồng Biên tập với Tổng 
Biên tập, Ban Biên tập tạp chí). Thứ tư, các 
tạp chí chưa xây dựng được Hội đồng Biên 
tập với sự tham gia của các nhà khoa học 
nước ngoài; số lượng tác giả là các nhà 
khoa học nước ngoài công bố trên các tạp 
chí còn hạn chế. Thứ năm, công tác phản 
biện chưa được chú trọng. Việc phản biện 
bài viết còn dễ dãi. Tỷ lệ số bài viết gửi đến 
tạp chí được chấp nhận đăng khá cao. Quy 
trình và công tác phản biện (review) các bài 
viết của tạp chí chưa phù hợp với tiêu 
chuẩn quốc tế. Người phản biện chủ yếu là 
các nhà khoa học của tạp chí hoặc trong 
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, 
chưa có người phản biện là các nhà khoa 
học có uy tín ở nước ngoài. Thứ sáu, các 
tạp chí chưa thực sự quan tâm tới công tác 
xuất bản trực tuyến, cũng chưa dành những 
nguồn lực đủ lớn và ổn định để đẩy mạnh 
công tác phát hành, phổ biến một cách kịp 
thời, thuận tiện đến các tổ chức khoa học, 
các nhà nghiên cứu một cách rộng rãi trên 
thế giới. Các tạp chí thực hiện các quy trình 
xuất bản còn mang tính thủ công (nhận bài, 
trao đổi với tác giả thường là gửi qua email, 
làm việc trực tiếp giữa tác giả và biên tập 
viên...). Thứ bảy, thiếu cán bộ chuyên gia 
giỏi trong lĩnh vực báo chí, xuất bản; đặc 
biệt, thiếu cán bộ biên tập xuất bản tạp chí 
tiếng Anh. Ở một số tạp chí, Tổng Biên tập 
là người kiêm nhiệm. Ở hầu hết các tạp chí, 
số người làm công tác chuyên trách chỉ 
khoảng từ 3 - 4 người, nhiều khâu trong 
hoạt động xuất bản tạp chí phải thuê bên 
ngoài hoặc làm bán chuyên nghiệp. 
Các tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam chưa đạt được tiêu chuẩn 
quốc tế. Do vậy, trong những năm tới, các 
tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm Khoa 
học xã hội Việt Nam cần phải có bước phát 
triển đột phá. 
3. Giải pháp nâng cấp chất lượng các 
tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm Khoa 
học xã hội Việt Nam theo tiêu chuẩn 
quốc tế 
3.1. Về tổ chức 
- Trên cơ sở 34 tạp chí, lựa chọn một tạp 
chí có ưu thế để đầu tư, xuất bản bằng tiếng 
Anh (có thể cả 2 phiên bản tiếng Việt và 
tiếng Anh) với kỳ xuất bản: 3 tháng/kỳ, 
khoảng 150 trang/số. 
- Bổ nhiệm Tổng Biên tập là người có uy 
tín cao về khoa học, thậm chí thuê nhà khoa 
học danh tiếng ở nước ngoài. Các Phó Tổng 
Biên tập là những người đã từng học tập, 
đào tạo ở nước ngoài, có trình độ tiếng Anh 
tốt. Ở Thái Lan, Malaysia, những người 
sáng lập ra tạp chí khoa học phần lớn được 
học tập, đào tạo ở Mỹ, khi trở về làm việc 
họ vẫn giữ mối quan hệ tốt với thầy, bạn 
ở Mỹ. 
- Hiện đại hóa khâu quản lý tạp chí theo 
tiêu chuẩn quốc tế. 
- Thành lập Hội đồng Biên tập gồm 
nhiều nhà khoa học, chuyên gia có uy tín 
trên thế giới. Số lượng thành viên Hội đồng 
Biên tập khoảng 20 người, trong đó 30% là 
người quốc tịch nước ngoài. Sự tham gia 
của nhiều nhà khoa học, chuyên gia hàng 
đầu trên thế giới không chỉ thể hiện tính 
quốc tế của tạp chí mà còn giúp nâng cao 
chất lượng, uy tín của tạp chí. Thực tế cho 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 9 (106) - 2016 
 110
thấy, không chỉ ở các tạp chí của các nước 
có trình độ phát triển cao, mà ngay 
cả ở những tạp chí của các nước như 
Trung Quốc, Hàn Quốc, Malaysia, trong 
Hội đồng Biên tập, tư vấn và phản biện 
cũng có một tỷ lệ khá cao các nhà khoa học 
uy tín đến từ các tổ chức khoa học danh 
tiếng trên thế giới. Để thành lập được Hội 
đồng Biên tập có tính quốc tế, cần xác định 
các tạp chí khoa học quốc tế, các tổ chức và 
các chuyên gia khoa học có uy tín ở trong 
và ngoài nước trong lĩnh vực khoa học xã 
hội. Trên cơ sở đó, xây dựng hồ sơ khoa 
học (dưới dạng cơ sở dữ liệu) của các thành 
viên thuộc danh sách các chuyên gia khoa 
học có uy tín trong và ngoài nước có đủ 
điều kiện và sẵn sàng tham gia vào các hoạt 
động xuất bản tạp chí. 
3.2. Về cơ chế quản lý 
- Thay đổi ngôn ngữ xuất bản. Tiếng 
Anh là ngôn ngữ chuẩn của cộng đồng 
nghiên cứu khoa học quốc tế, ISI thường 
chỉ tập trung thẩm định các tạp chí được 
xuất bản bằng tiếng Anh. Chỉ có một số ít 
tạp chí được ISI thẩm định bằng ngôn ngữ 
khác nhưng phải đảm bảo thông tin thư viện 
về bài viết (bao gồm: tên bài, tên tác giả, 
tóm tắt, từ khóa, tài liệu trích dẫn, tài liệu 
tham khảo) bằng tiếng Anh. 
- Ban hành quy chế hoạt động của Hội 
đồng Biên tập thể hiện rõ quyền lợi và trách 
nhiệm của các thành viên và lãnh đạo Hội 
đồng; xây dựng quy trình, phản biện bài 
viết theo tiêu chuẩn quốc tế; ban hành 
khung định mức chi thống nhất phụ cấp 
trách nhiệm cho thành viên Hội đồng; quy 
định về thời hạn phản biện, biên tập và xuất 
bản; thu phí bài viết Thông qua Hội đồng 
Biên tập, tạp chí sẽ thu hút được các tác giả 
đang làm việc tại các tổ chức khoa học có 
uy tín của các nước có trình độ khoa học 
tiên tiến công bố kết quả nghiên cứu trên 
tạp chí (trước hết cần thu hút các nhà khoa 
học Việt kiều, các nhà khoa học đã làm việc 
tại Việt Nam). 
- Xây dựng quy trình phản biện bài viết 
chặt chẽ, khắt khe. Chất lượng của một tạp 
chí khoa học không chỉ phụ thuộc vào chất 
lượng của bài viết mà còn phụ thuộc vào 
quy trình phản biện. Nhìn chung ở các tạp 
chí khoa học đạt chất lượng quốc tế đều có 
quy trình phản biện chặt chẽ, khắt khe và 
gồm nhiều bước. Mỗi bài viết khi được gửi 
đến tạp chí sẽ được sơ loại trước khi gửi đi 
đọc phản biện. Phần sơ loại xem xét bài viết 
có đáp ứng tối thiểu những quy định của tạp 
chí hay không. Sau khi được sơ tuyển, mỗi 
bài viết sẽ được gửi tới hai nhà khoa học 
hàng đầu đọc phản biện. Trong nhiều 
trường hợp, có thể có thêm phản biện độc 
lập thứ ba. 
- Hàng năm tổ chức các diễn đàn khoa 
học dưới hình thức hội thảo khoa học quốc 
tế để lựa chọn các bài viết có chất lượng từ 
nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới. Thông 
qua tổ chức hội thảo, tạp chí đạt được các 
mục tiêu: hướng các bài viết vào những chủ 
đề nhất định (thường là những vấn đề mới, 
đang đặt ra trong thực tế hoặc nghiên cứu); 
thu hút được nhiều nhà khoa học từ nhiều 
nước trên thế giới qua đó, làm tăng tính đa 
dạng quốc tế; hình thành mạng lưới nghiên 
cứu, trao đổi học thuật giữa tạp chí với các 
cá nhân và tổ chức nghiên cứu trên thế giới. 
Việc tổ chức diễn đàn khoa học dưới hình 
thức hội thảo khoa học là biện pháp không 
quá tốn kém, song lại có thể đạt được hiệu 
quả tốt và tạo được uy tín lâu dài, nâng cao 
vị thế của tạp chí. 
- Tổ chức sinh hoạt hàng năm Hội đồng 
Biên tập và các cộng tác viên của tạp chí 
nhằm trao đổi kinh nghiệm và góp ý với 
tạp chí về chất lượng bài viết và công tác 
quản lý. 
Ngô Văn Vũ 
 111
- Đăng ký sử dụng dịch vụ xuất bản của 
một trong số các doanh nghiệp thông tin và 
xuất bản lớn, có uy tín trên thế giới và thực thi 
chế độ truy cập mở. Ví dụ như tham gia xuất 
bản trực tuyến với Springer, Elsevier 
(ScienceDirect). Các nhà xuất bản này sẽ cung 
cấp dịch vụ xuất bản trực tuyến, bảo đảm việc 
quản trị, khai thác xuất bản phẩm và thống kê 
thư mục để có thể xác định và công bố các chỉ 
số thuộc nhóm IF (hệ số ảnh hưởng). 
- Chú trọng quảng cáo, tiếp thị. Việc tiếp 
thị quốc tế không tập trung nhằm bán được 
nhiều tạp chí ra nước ngoài, mà nhằm thu 
hút các chuyên gia nước ngoài gửi bài có 
chất lượng cao cho tạp chí. Một số biện 
pháp cần thực hiện như: gửi tặng tạp chí 
thường xuyên đến thư viện của các trường 
đại học và cơ sở nghiên cứu khoa học nổi 
tiếng trên thế giới; gửi biếu tạp chí cho các 
nhà khoa học trong Hội đồng Biên tập, 
cộng tác viên của tạp chí. 
 3.3. Về cơ chế tài chính 
Kinh nghiệm từ các tạp chí đã được lọt 
vào danh sách của ISI cho thấy, để phát 
triển một tạp chí đạt tiêu chuẩn quốc tế 
bước đầu cần phải có được sự hỗ trợ tài 
chính lớn mạnh từ phía Nhà nước và các cơ 
quan chủ quản tạp chí. Vì vậy, trong thời kỳ 
đầu tiến hành triển khai nâng cấp tạp chí, 
Nhà nước cần phân bổ kinh phí theo dự án 
cụ thể. Khi đã lọt vào danh sách của ISI, tạp 
chí sẽ nhận được sự quan tâm của độc giả 
trên thế giới (thu phí đăng bài, thu từ việc bán 
bản quyền nội dung), sẽ tiến tới tự chủ một 
phần về tài chính và dần dần giảm bớt ngân 
sách cho Nhà nước. Nguồn lực tài chính đầu 
tư cho các công tác sau: Thứ nhất, xây dựng 
website của tạp chí và duy trì hoạt động ổn 
định, có nội dung tốt, đáp ứng yêu cầu 
thông tin, giới thiệu hoạt động của tạp chí 
và cung cấp miễn phí các bài báo đăng trên 
tạp chí từ 1 năm về trước so với thời điểm 
hiện tại. Đây là cách làm tốt để quảng bá 
tạp chí tới đông đảo độc giả trong nước và 
quốc tế; tăng số lượng trích dẫn của các bài 
báo đã được đăng trên tạp chí. Thứ hai, phát 
triển đội ngũ chuyên gia khoa học quốc tế 
tham gia Hội đồng biên tập và nhất là 
những chuyên gia đọc phản biện, biên tập. 
Bởi lẽ, đội ngũ chuyên gia này đóng vai trò 
then chốt để đảm bảo chất lượng khoa học 
của tạp chí. Thứ ba, đầu tư cơ sở vật chất 
(chủ yếu là kết cấu hạ tầng thông tin và đội 
ngũ nhân viên kỹ thuật) bảo đảm toàn bộ 
quy trình xuất bản tạp chí được vận hành có 
hiệu quả trên môi trường mạng. Đây là điều 
cần thiết bởi về cơ bản toàn bộ quy trình kể 
từ khi bản thảo được gửi tới cho đến khi 
được công bố trên tạp chí đều do cơ quan 
tạp chí thực hiện một cách trực tuyến. 
Chính vì vậy, kết cấu hạ tầng thông tin và 
kỹ năng vận hành của đội ngũ kỹ thuật viên 
là các yếu tố không thể thay thế. Thứ tư, tổ 
chức hội thảo và mời các nhà khoa học có 
uy tín trên thế giới tham gia các hoạt động 
của tạp chí. 
4. Kiến nghị 
- Đối với Nhà nước: cần xây dựng chương 
trình, đề án trọng điểm quốc gia về phát triển 
báo chí trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Điều 
này thể hiện rõ tinh thần coi giáo dục khoa 
học và công nghệ là quốc sách hàng đầu 
trong chiến lược phát triển kinh tế và hiện đại 
hóa đất nước. 
- Đối với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội 
Việt Nam: cần nâng cao trình độ chuyên 
môn, kỹ năng nghiệp vụ báo chí cho đội ngũ 
biên tập viên; hàng năm tổ chức hội thảo 
quốc tế để thu hút bài viết có chất lượng cao 
của các học giả nước ngoài; xây dựng quỹ 
khuyến khích nghiên cứu khoa học trong 
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam để 
khuyến khích các nhà nghiên cứu nâng cao 
năng lực nghiên cứu, tăng khả năng công bố 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 9 (106) - 2016 
 112
các công trình nghiên cứu trên tạp chí quốc 
tế; giới thiệu tạp chí với các tổ chức khoa học 
quốc tế thông qua các đoàn cán bộ của Viện 
Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đi công 
tác nước ngoài và các đoàn công tác nước 
ngoài vào Việt Nam; định kỳ cử cán bộ tạp 
chí đi nước ngoài làm việc, học tập kinh 
nghiệm quản lý, xuất bản tạp chí với các tạp 
chí quốc tế có uy tín cao; mời các nhà quản 
lý, nhà xuất bản tạp chí nước ngoài đến Viện 
Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam để trao 
đổi kinh nghiệm quản lý tạp chí theo chuẩn 
quốc tế; cấp kinh phí để tạp chí chi trả: nhuận 
bút, nhuận dịch, phản biện, hiệu đính tiếng 
Anh, thù lao trách nhiệm cho các chuyên gia, 
Hội đồng Biên tập, cho biên tập viên, cán bộ 
quản lý, in ấn. 
5. Kết luận 
Các tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam còn rất xa mới có thể đạt 
được tiêu chuẩn quốc tế. Để nâng cấp chất 
lượng tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm 
Khoa học xã hội Việt Nam theo tiêu chuẩn 
quốc tế, các tạp chí cần có đổi mới về: tổ 
chức, cơ chế quản lý, hoạt động tạp chí, cơ 
chế tài chính. Nếu Viện Hàn lâm Khoa học 
xã hội Việt Nam ưu tiên đầu tư theo những 
giải pháp nêu trên, thì trong vài năm tới 
chúng ta sẽ có các tạp chí khoa học theo 
tiêu chuẩn quốc tế. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Nguyễn Hữu Đạt (2014), “Tạp chí khoa học 
theo tiêu chuẩn quốc tế và giải pháp vận dụng 
đối với tạp chí khoa học xã hội”, Kỷ yếu Hội 
thảo Xây dựng các tạp chí khoa học theo tiêu 
chuẩn quốc tế, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội 
Việt Nam, Nghệ An. 
[2] Phạm Thị Hạnh, Đặng Trần Thường (2014), 
“Tiêu chuẩn quốc tế về tạp chí khoa học - Kinh 
nghiệm quốc tế và một số gợi ý đối với các tạp 
chí khoa học ở Việt Nam”, Kỷ yếu Hội thảo 
Nâng cao chất lượng tạp chí kinh tế và phát triển 
theo hướng hội nhập quốc tế, Trường Đại học 
Kinh tế quốc dân, Hà Nội. 
[3] Phùng Hồ Hải (2012), “ISI, Open Access: 
Chất lượng hay số lượng”, Thông tin Toán học, 
t.14, số 4. 
[4] Đinh Phi Hổ (2011), “Kinh nghiệm của Tạp chí 
Phát triển Kinh tế Trường Đại học Kinh tế Tp. 
Hồ Chí Minh và vấn đề nâng cao vai trò của tạp 
chí khoa học trong trường đại học”, Kỷ yếu Hội 
thảo Phát triển Tạp chí Khoa học trong các 
trường đại học: giải pháp cho Chuyên san Kinh 
tế và Kinh doanh thuộc Tạp chí Khoa học Đại 
học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 
[5] Hội đồng Chức danh giáo sư nhà nước (2016), 
Thông tư số 37/HĐCDGSNN ngày 4 tháng 4 
năm 2016 về việc Yêu cầu về chất lượng khoa 
học và thể thức đăng bài trong các tạp chí khoa 
học được tính điểm, Hà Nội. 
[6] Lê Quốc Hội (2011), “Nâng cao chất lượng tạp chí 
khoa học ở các trường đại học: thực trạng và kinh 
nghiệm từ Tạp chí Kinh tế và Phát triển”, Kỷ yếu 
Hội thảo Phát triển Tạp chí Khoa học trong các 
trường đại học: giải pháp cho Chuyên san Kinh tế 
và Kinh doanh thuộc Tạp chí Khoa học Đại học 
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 
[7] Nguyễn Thường Lạng (2014), “Xây dựng tạp chí 
khoa học kinh tế ở Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc 
tế để tạo bước phát triển đột phá”, Kỷ yếu Hội thảo 
Nâng cao chất lượng Tạp chí Kinh tế và Phát triển 
theo hướng hội nhập quốc tế, Trường 
Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội. 
[8] Trần Văn Nhung (2012), “Về sự phân loại tạp chí 
khoa học và cách trình bày một bài báo trong tạp 
chí khoa học”, Văn bản pháp quy và tài liệu 
hướng dẫn về việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn 
chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2012 (lưu 
hành nội bộ), Hà Nội. 
 [9] Trần Mạnh Tuấn (2012), Tiêu chuẩn quốc tế đối 
với tạp chí khoa học và việc áp dụng tại Viện 
Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Đề tài cấp 
Bộ, Hà Nội. 
Ngô Văn Vũ 
 113