Bài giảng Đường lối CM Đảng CSVN - Chương VI: Đường lối xây dựng hệ thống chính trị

CHƯƠNG 6  ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ 
 I . Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước 	đổi mới(1945 – 1989)  1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT	a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân	- Nhiệm vụ: thực hiện đường lối CM đánh đuổi ĐQ xâm lược, giành ĐL, thống nhất thực sự cho DT, xoá bỏ các di tích PK và nửa PK làm cho người cày có ruộng, phát triển chế độ DCND, gây dựng cơ sở cho CNXH. Khẩu hiệu “Dân tộc trên hết, Tổ quốc trên hết” – cơ sở tư tưởng cho HTCT.	 (Chỉ thị “Kháng chiến, kiến quốc”- 25/11/1945) 	   
 I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước 	đổi mới(1945 – 1989) 1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT	a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân	- Nhiệm vụ 	- Nền tảng: khối đại đoàn kết dân tộc. Không chủ trương đấu tranh giai cấp. Đặc lợi ích của DT lên cao nhất. 	  
 I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước 	đổi mới(1945 – 1989) 1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCTa. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân	- Nhiệm vụ 	- Nền tảng 	- Chính quyền: là công bộc của dân. Dân là chủ và dân làm chủ. Cán bộ sống, làm việc giản dị, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. 	  
 I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước 	đổi mới(1945 – 1989)  1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT	a. Giai đoạn 1945 – 1954: HTCT dân chủ nhân dân	- Nhiệm vụ 	 - Nền tảng 	- Chính quyền 	- Vai trò lãnh đạo HTCT của Đảng ẩn trong vai trò của Quốc Hội, Chính phủ, HCM và các đảng viên trong Chính phủ   
  	 - Mặt trận dân tộc thống nhất và nhiều tổ chức quần chúng, làm việc tự nguyện, không hưởng lương, không nhận kinh phí hoạt động từ ngân sách nhà nước – không có điều kiện công chức hoá, quan liêu hoá.	- Cơ sở kinh tế là nền sản xuất tư nhân hàng hoá nhỏ, phân tán, tự cấp, tự túc; bị kinh tế thực dân và chiến tranh kìm hãm, chưa có viện trợ	- Bước đầu có sự giám sát của xã hội dân sự đối với Nhà nước, Đảng. Sự phản biện giữa 2 Đảng Dân chủ và Đảng Xã hội.   
 	 b. Giai đoạn 1955 – 1989: HT chuyên chính vô sản	* Cơ sở hình thành 			 	  
Cơ sở hình thành hệ thống chuyên chính vô sản ở nước ta:  
Một là : lý luận Mác-Lenin về thời kỳ quá độ và về chuyên chính vô sản. 
Hai là : đường lối chung của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1954-1975. 
Ba là : cơ sở chính trị của hệ thống chuyên chính vô sản nước ta được hình thành từ năm 1930 và bắt rễ vững chắc trong lòng dân tộc và xã hội. 
Bốn là : cơ sở kinh tế của hệ thống chuyên chính vô sản là nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp. 
Năm là : cơ sở xã hội của hệ thống chuyên chính vô sản là liên minh giai cấp giữa giai cấp nông dân với giai cấp công nhân và tầng lớp trí thức. 
 	 b. Giai đoạn 1955 – 1989: HT chuyên chính vô sản	* Cơ sở hình thành	* Chủ trương Xây dựng HTCCVS là: xây dựng chế độ làm chủ tập 	 thể XHCN 	 			 	  
 I. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước 	đổi mới(1945 – 1989)  1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương xây dựng HTCT2. Đánh giá việc thực hiện: 
 I . Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ trước 		đổi mới(1945 – 1989)II. Đường lối xây dựng HTCT thời kỳ đổi mới	1989 đến nay  	  
1. Quá trình hình thành đường lối đổi mới HTCT 
a. Cơ sở hình thành đường lối: 
Yêu cầu của công cuộc đổi mới kinh tế 
 Yêu cầu giữ vững ổn định chính trị - xã hội, mở rộng và phát huy dân chủ XHCN 
 Yêu cầu mở rộng đối ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế 
 Yêu cầu khắc phục những yếu kém, khuyết điểm của HTCT nước ta trước đổi mới. 
b. Quá trình đổi mới tư duy về xây dựng HTCT: 
Sử dụng khái niệm HTCT thay thế khái niệm hệ thống chuyên chính vô sản 
Nhận thức rõ hơn về cơ cấu và cơ chế vận hành của HTCT ở nước ta 
Nhận thức rõ hơn về yêu cầu dân chủ hoá đời sống xã hội 
Đổi mới nhận thức về Nhà nước và Nhà nước pháp quyền 
Nhận thức rõ hơn về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HTCT. 
2. Mục tiêu, quan điểm và chủ trương 
a. Mục tiêu và quan điểm: 
Mục tiêu: 
“C ươ ng lĩnh xây dựng đ ất n ư ớc trong thời kỳ quá đ ộ lên chủ nghĩa xã hội” xác đ ịnh: 
Toàn bộ tổ chức và hoạt đ ộng của HTCT ở n ư ớc ta trong giai đ oạn mới là nhằm xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ XHCN, đ ảm bảo quyền lực thuộc về nhân dân. 
ĐH VII của Đảng cũng khẳng đ ịnh: Thực hiện dân chủ XHCN là thực chất của việc đ ổi mới và kiện toàn HTCT. 
Quan điểm: 
Một là, dùng khái niệm “hệ thống chính trị” thay cho khái niệm hệ thống chuyên chính vô sản và khái niệm chế đ ộ làm chủ tập thể đư ợc sử dụng trong các giai đ oạn tr ư ớc đ ây. 
Hai là, kết hợp chặt chẽ ngay từ đ ầu đ ổi mới kinh tế với đ ổi mới chính trị, lấy đ ổi mới kinh tế làm trọng tâm, đ ồng thời từng b ư ớc đ ổi mới chính trị. 
Quan điểm: 
Ba là, đ ổi mới tổ chức và ph ươ ng thức hoạt đ ộng của HTCT không phải là hạ thấp hoặc thay đ ổi bản chất của nó, mà là nhằm t ă ng c ư ờng vai trò lãnh đ ạo của Đảng, hiệu lực quản lý của Nhà n ư ớc, phát huy quyền làm chủ của nhân dân 
Quan điểm: 
Bốn là, đ ổi mới HTCT một cách toàn diện, đ ồng bộ, có kế thừa, có b ư ớc đ i, hình thức và cách làm phù hợp. 
N ă m là, đ ổi mới mối quan hệ giữa các bộ phận cấu thành của HTCT với nhau và với xã hội, tạo ra sự vận đ ộng cùng chiều theo h ư ớng tác dụng, thúc đ ẩy xã hội phát triển; phát huy quyền làm chủ của nhân dân. 
b. Chủ trương: 
 Xây dựng Đảng trong HTCT: 
HTCT phaûi treân cô sôû kieân ñònh caùc nguyeân taéc toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Ñaûng, thöïc hieän ñuùng nguyeân taéc taäp trung daân chuû ; thöïc hieän daân chuû roäng raõi trong Ñaûng vaø trong xaõ hoäi, ñaåy nhanh phaân caáp, taêng cöôøng cheá ñoä traùch nhieäm caù nhaân, nhaát laø ngöôøi ñöùng ñaàu. 
Phải chủ đ ộng, tích cực, có quyết tâm chính trị cao, đ ồng thời cẩn trọng, có b ư ớc đ i vững chắc, vừa làm vừa tổng kết, vừa rút kinh nghiệm . 
Phải quán triệt các nguyên tắc chung vừa phải phù hợp với đ ặc đ iểm, yêu cầu, nhiệm vụ của từng cấp, từng ngành . 
HNTW5 khóa X về “ Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HTCT ”: mục tiêu 
	giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo, nâng cao tính khoa học, năng lực và hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và toàn XH, sự gắn bó mật thiết giữa Đảng và nhân dân 
	 nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của nhà nước, chất lượng hoạt động của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội 
	 phát huy dân chủ, quyền làm chủ của nhân dân 
	 tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và trong XH 
	 nước ta phát triển nhanh và bền vững theo định hướng XHCN. 
 Xây dựng Nhà nước trong HTCT: 
	- Đặc điểm của NN pháp quyền VN: 
Nhaø nöôùc của daân,do daân vì daân, taát caû quyeàn löïc NNthuoäc thuoäc veà ND 
Quyeàn löïc NN laø thoáng nhaát, coù söï phaân coâng raønh maïch phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc cô quan NN trong vieäc thöïc hieän caùc quyeàn haønh phaùp, tö phaùp, laäp phaùp 
NN ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng treân cô sôû Hieán phaùp, phaùp luaät vaø baûo ñaûm cho Hieán phaùp, caùc ñaïo luaät giöõ vò trí toái thöôïng trong ñieàu chænh caùc quan heä thuoäc taát caû caùc lónh vöïc ñôøi soáng XH 
Nhaø nöôùc toân troïng vaø baûo ñaûm quyeàn con ngöôøi, quyeàn coâng daân; naâng cao traùch nhieäm phaùp lyù giöõa NN vaø coâng daân, thöïc haønh DC, ñoàng thôøi taêng cöôøng kyû cöông, kyû luaät 
NN phaùp quyeàn VN do 1 ñaûng duy nhaát laõnh ñaïo, coù söï giaùm saùt cuûa nhaân daân, söï phaûn bieän XH cuûa MTTQ vaø caùc toå chöùc thaønh vieân. 
 Xây dựng Nhà nước trong HTCT: 
	- Biện pháp xây dựng NN pháp quyền VN: 
Xaây döïng cô cheá vaän haønh cuûa Nhaø nöôùc phaùp quyeàn XHCN, baûo ñaûm nguyeân taéc taát caû quyeàn löïc nhaø nöôùc ñeàu thuoäc veà nhaân daân. 
Hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät, taêng tính cuï theå, khaû thi cuûa caùc quy ñònh trong vaên baûn phaùp luaät. 
Tieáp tuïc ñoåi môùi toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Quoác hoäi. 
Đẩy mạnh cải cách hành chính, đ ổi mới tổ chức và hoạt đ ộng của Chính phủ theo h ư ớng xây dựng c ơ quan hành pháp thống nhất, thông suốt, hiện đ ại. 
Xây dựng hệ thống c ơ quan t ư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, quyền con ng ư ời. 
Nâng cao chất l ư ợng hoạt đ ộng của HĐND và UBND, bảo đ ảm quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền đ ịa ph ươ ng trong phạm vi đư ợc phân cấp. 
Xây dựng Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong HTCT: 
 	- Vai trò: tập hợp, vận động, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp ND; đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của ND, đề xuất các chủ trương, chính sách về KT,VH,XH, an ninh và quốc phòng. Vai trò: giám sát và phản biện XH. 
	- NN ban hành cơ chế để MT và các tổ chức CT-XH thực hiện tốt vai trò của minh. 
	- Thực hiện tốt Luật MT, luật thanh niên, luật Công đoàn quy chế DC để MT,các tổ chức CT-XH, ND tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, HTCT 
	- Khắc phục những tiêu cực; nâng cao chất lượng hoạt động, làm tốt công tác dân vận theo phong cách: trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm với dân, nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin 
3. Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân 
Kết quả: 
Góp phần xây dựng và từng b ư ớc hoàn thiện dân chủ XHCN, bảo đ ảm quyền lực thuộc về nhân dân 
Nhiệm vụ, quyền hạn của các c ơ quan nhà n ư ớc đư ợc phân đ ịnh rõ h ơ n, phân biệt quản lý nhà n ư ớc với quản lý sản xuất kinh doanh. 
Mặt trận, các tổ chức chính trị – xã hội đ ã có nhiểu đ ổi mới về tổ chức, bộ máy 
Đảng đ ã th ư ờng xuyên coi trọng xây dựng, chỉnh đ ốn, giữ vững và nâng cao vai trò lãnh đ ạo của Đảng đ ối với sự nghiệp CM của nhân dân trong đ iều kiện mới. 
Ý nghĩa: 
Đã khẳng đ ịnh đư ờng lối đ ổi mới nói chung, đư ờng lối đ ổi mới HTCT nói riêng là đ úng đ ắn, sáng tạo, phù hợp thực tiễn, b ư ớc đ ầu đ áp ứng yêu cầu của tình hình mới, khắc phục dần những khuyết, nh ư ợc đ iểm của hệ thống chuyên chính vô sản tr ư ớc đ ây. Kết quả đ ổi mới HTCT đ ã góp phần làm nên thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đ ổi mới ở n ư ớc ta. 
Ý nghĩa: 
Đã khẳng đ ịnh đư ờng lối đ ổi mới nói chung, đư ờng lối đ ổi mới HTCT nói riêng là đ úng đ ắn, sáng tạo, phù hợp thực tiễn, b ư ớc đ ầu đ áp ứng yêu cầu của tình hình mới, khắc phục dần những khuyết, nh ư ợc đ iểm của hệ thống chuyên chính vô sản tr ư ớc đ ây. Kết quả đ ổi mới HTCT đ ã góp phần làm nên thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đ ổi mới ở n ư ớc ta. 
Hạn chế: 
Trong thực tế HTCT n ư ớc ta còn nhiều nh ư ợc đ iểm 
Việc đ ổi mới nền hành chính quốc gia còn rất hạn chế 
Ph ươ ng thức tổ chức, phong cách hoạt đ ộng của Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội vẫn ch ư a thoát khỏi tình trạng hành chính, x ơ cứng; một số cán bộ bị “viên chức hóa”, ch ư a thật gắn với quần chúng 
Hạn chế: 
Vai trò giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội còn yếu, ch ư a có c ơ chế thật hợp lý đ ể phát huy vai trò của Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội 
Ph ươ ng thức lãnh đ ạo của Đảng đ ối với hoạt đ ộng của HTCT còn chậm đ ổi mới, có mặt lúng túng . 
Nguyên nhân: 
Nhận thức về đ ổi mới HTCT ch ư a có sự thống nhất cao, trong hoạch đ ịnh và thực hiện một số chủ tr ươ ng, giải pháp còn có sự ngập ngừng, lúng túng, thiếu dứt khoát, không triệt đ ể. 
Việc đ ổi mới HTCT ch ư a đư ợc quan tâm đ úng mức, còn chậm trễ so với đ ổi mới k.tế