Bài giảng Mac-Lenin - Chương III: Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Chương III 
CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ 
I 
VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT 
II 
BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG . 
III 
TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ TÍNH ĐỘ TƯƠNG ĐỐI CỦA Ý THỨC XÃ HỘI 
IV 
HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ TỰ NHIÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ XÃ HỘI 
V 
VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP 
VI 
QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ CON NGƯỜI VÀ VAI TRÒ SÁNG TẠO LỊCH SỬ CỦA QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN 
NỘI DUNG 
I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY 
LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI 
 TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT 
Sản xuất vật chất 
Sản xuất vật chất là quá trình con 
người sử dụng công cụ lao động tác động 
vào tự nhiên, cải biến các dạng vật chất của giới tự 
nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thỏa 
mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người. 
Sản xuất 
vật chất 
Sản xuất 
tinh thần 
Sản xuất 
ra con 
người 
1. Sản xuất vật chất và vai trò của nó 
a. Sản xuất vật chất và phương thức sản xuất 
Sức LĐ 
là toàn bộ thể 
lực và trí lực của 
con người có khả 
 năng sử dụng 
 trong quá 
trình SXVC 
Một quá trình lao động 
Sức lao động của người lao động 
Tư liệu lao động 
Đối tượng lao động 
Tư liệu lao 
động là những 
phương tiện vật 
chất mà con người 
sử dụng để tiến hành 
trong quá trình 
LĐ để tác động 
vào đối 
tượng 
Đối tượng 
 lao động là 
những tồn tại của 
tự nhiên mà con 
người tác động vào 
 chúng trong quá 
 trình lao 
động 
Khái niệm "Phương thức sản xuất"? 
LÀ CÁCH THỨC CON NGƯỜI THỰC HIỆN 
QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT VẬT CHẤT 
Ở NHỮNG GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ NHẤT ĐỊNH 
PTSX 
NGUYÊN THỦY 
PTSX 
CÔNG NGHIỆP 
 Muèn sinh tån , con ng­êi ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt vËt chÊt tuy nhiªn cã sù kh¸c nhau rÊt lín vÒ c¸ch thøc h¸i l­îm vµ ®¸ nh b¾t ë thêi nguyªn thñy vµ ph­¬ng thøc c«ng nghiÖp ë thêi hiÖn ®¹i 
Phương diện kinh tế 
 của PTSX là chỉ quá 
trình sản xuất được 
tiến hành với những 
cách thức tổ chức 
kinh tế nào. 
Phương diện kỹ thuật của PTSX là chỉ quá trình sản xuất được tiến hành bằng cách thức kỹ thuật, công nghệ nào để làm biến đổi các đối tượng của quá trình sản xuất. 
Phương thức xuất vật chất : 
b) Vai trò c ủa s ản xu ất v ật ch ất đối v ới sự t ồn t ại , phát tri ển c ủa xã h ội 
Theo quan đi ểm duy v ật l ịch sử, s ản xu ất v ật ch ất giữ vai trò là nhân tố quy ết đ ịnh sự sinh t ồn , phát tri ển c ủa con ngư ời và xã h ội , là ho ạt đ ộng n ền t ảng làm phát sinh , phát tri ển nh ững m ối quan hệ xã h ội c ủa con ngư ời ; nó chính là cơ sở hình thành bi ến đ ổi và phát tri ển c ủa xã h ội loài ngư ời . 
Trong quá trình c ải bi ến tự nhiên , con ngư ời t ất y ếu ph ải thi ết l ập nên nh ững m ối quan hệ nh ất đ ịnh v ới nhau , đó chính là m ối quan hệ s ản xu ất và trên cơ sở đó làm phát sinh nh ững m ối quan hệ xã h ội khác : chính trị, đ ạo đ ức , pháp lu ật ... 
Trong quá trình s ản xu ất v ật ch ất con ngư ời không ng ừng bi ến đ ổi tự nhiên , bi ến đ ổi xã h ội , đ ồng th ời bi ến đ ổi b ản thân mình 
Sự phát tri ển c ủa s ản xu ất v ật ch ất quy ết đ ịnh sự bi ến đ ổi c ủa các m ặt đ ời s ống xã h ội , quy ết đ ịnh phát tri ển xã h ội từ th ấp đ ến cao . Sự v ận đ ộng , phát tri ển c ủa toàn bộ đ ời s ống xã h ội , suy đ ến cùng có nguyên nhân từ tình tr ạng phát tri ển c ủa n ền s ản xu ất xã h ội 
Chủ nghĩa Mác – Lênin đã phân tích sự phát tri ển c ủa l ịch sử nhân lo ại theo l ịch sử thay thế và phát tri ển c ủa các PTSX. Sự thay thế và phát tri ển c ủa các PTSX ph ản ánh xu hư ớng t ất y ếu khách quan c ủa quá trình phát tri ển c ủa xã h ội loài ngư ời từ trình độ th ấp đ ến trình độ ngày càng cao hơn 
2. Quy luật: QHSX phù hợp 
với trình độ phát triển của LLSX? 
a. Khái niệm LLSX, QHSX 
LÀ TOÀN BỘ CÁC NHÂN TỐ VẬT CHẤT, KỸ THUẬT... TRONG MỐI QUAN HỆ KẾT HỢP VỚI NHAU 
TẠO THÀNH NĂNG LỰC THỰC TIỄN KHAI THÁC, LÀM BIẾN ĐỔI MÔI TRƯỜNG TN, SÁNG TẠO SẢN PHẨM... 
 C¸c yÕu tè t¹o thµnh LLSX: T­ liÖu s¶n xuÊt (® èi t­îng L®, c«ng cô L®, T­ liÖu phô trî ....) vµ Ng­êi lao ® éng ( Søc lao ® éng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña hä ). C¸c yÕu tè ®ã ®­ îc kÕt hîp víi nhau trong qu ¸ trinh SX. 
TƯ LIỆU 
SẢN XUẤT 
NGƯỜI 
 LAO ĐỘNG 
Khái niệm LLSX? 
Lùc l­îng 
s¶n xuÊt 
Th ể lực,t rÝ lực , 
kinh nghiệm , 
khả năng 
tổ chức , 
quản lý  
 T­ liÖu 
 lao ® éng kh¸c 
§ èi t­îng 
lao ® éng 
Cã s½n 
Tù nhiªn 
T­ liÖu 
Lao ® éng 
T­ liÖu 
S¶n xuÊt 
§· qua 
chÕ biÕn 
C«ng cô 
lao ® éng 
Ng­êi 
Lao ® éng 
Lực lượng sản xuất gồm những yếu tố nào ? 
Khái niệm "Quan hệ sản xuất"? 
LÀ TỔNG THỂ MQH KINH TẾ GIỮA CON NGƯỜI VỚI NHAU 
HÌNH THÀNH KHÁCH QUAN DO NHU CẦU CỦA QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT 
 C¸c líp quan hÖ t¹o thµnh QHSX bao gåm : QHSH c¸c TLSX; QH tæ chøc-qu¶n lý QTSX; QH ph©n phèi kÕt qu ¶ QTSX. Trong c¸c ® iÒu kiÖn LS kh¸c nhau , cã sù biÕn ® æi rÊt lín vÒ chñ thÓ cña c¸c quan hÖ SX. 
THỰC CHẤT: 
TLSX CỦA AI? 
AI ĐIỀU HÀNH QTSX? 
AI ĐƯỢC HƯỞNG? 
 HƯỞNG THẾ NÀO? 
b.Mối QHBC giữa LLSX và QHSX 
LLSX & QHSX TỒN TẠI TRONG MQH BIỆN CHỨNG TRÊN CƠ SỞ QUYẾT ĐỊNH CỦA LLSX 
 Víi trinh ®é LLSX thñ c«ng , quy m« kh«ng lín , NS lao ® éng thÊp , tÊt yÕu tån t¹i c¸c lo¹i hinh SH nhá , víi cung c¸ch qu¶n lý theo hinh thøc kinh tÕ hé gia ® inh vµ ph©n phèi chñ yÕu lµ hiÖn vËt , trùc tiÕp , tù cÊp tù tóc . 
 LLSX ph¸t triÓn ë trinh ®é c«ng nghiÖp hãa , víi quy m« lín , NSL®éng cao , tÊt yÕu ® ßi hái c¸c lo¹i hinh SH cã tÝnh x· héi hãa , víi ph­¬ng c¸ch qu¶n lý hiÖn ®¹i, ph­¬ng thøc ph©n phèi ®a d¹ng, qua gi ¸ trÞ . 
KẾT CẤU HẠ TẦNG HIỆN ĐẠI 
SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP TIÊN TIẾN 
SIÊU THỊ TO LỚN 
THỊ TRƯỜNG VỐN SÔI ĐỘNG 
& CUỐI CÙNG, XÃ HỘI 
TÔN VINH DOANH NHÂN 
LLSX & QHSX TỒN TẠI TRONG MQH BIỆN CHỨNG TRÊN CƠ SỞ QUYẾT ĐỊNH CỦA LLSX 
b.Mối QHBC giữa LLSX và QHSX 
- M ối quan hệ gi ữa l ực lư ợng s ản xu ất và quan hệ s ản xu ất là m ối quan hệ th ống nh ất có bao hàm khả năng chuy ển hóa thành các m ặt đ ối l ập và phát sinh mâu thu ẫn 
II. BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG 
 & KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG 
1. KHÁI NIỆM CƠ SỞ HẠ TẦNG 
 & KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG 
a.Khái niệm "cơ sở hạ tầng"? 
LÀ TOÀN BỘ NHỮNG QHSX HỢP THÀNH CƠ CẤU KINH TẾ CỦA MỘT XÃ HỘI 
 CSHT cña XH ViÖt Nam trong thêi kú qu ¸ ®é lµ mét c¬ cÊu kinh tÕ thèng nhÊt cña nhiÒu thµnh phÇn , ®­ îc x¸c lËp trªn c¬ së chÕ ®é ®a lo¹i hinh QHSX ( Trªn 3 mÆt : SH, Tchøc-qu¶n lý vµ ph©n phèi ); SH c«ng lµ nÒn t¶ng . 
KINH TẾ 
NHÀ NƯỚC 
Ng©n hµng Vietcombank 
C«ng ty vËn t¶i 
viÔn d­¬ng Vinashin 
KINH TẾ TẬP THỂ 
KINH TẾ TƯ NHÂN 
C«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt ) 
KINH TẾ 
TƯ BẢN NHÀ NƯỚC 
KINH TẾ 
CÓ VỐN ĐẦU TƯ 
NƯỚC NGOÀI 
b.Khái niệm "kiến trúc thượng tầng"? 
LÀ TOÀN BỘ CÁC HỆ TƯ TƯỞNG XH 
CÙNG CÁC THIẾT CHẾ XH TƯƠNG ỨNG 
ĐƯỢC XÁC LẬP TRÊN MỘT CSHT NHẤT ĐỊNH 
 Trung t©m cña KTTT XH ViÖt Nam hiÖn nay lµ hÖ thèng thiÕt chÕ chÝnh trÞ-x · héi , bao gåm ®¶ ng Céng s¶n VN, Nh µ n­íc CHXHCNVN cïng c¸c tæ chøc x· héi kh¸c , trong mét c¬ cÊu thèng nhÊt d­íi sù l·nh ®¹o cña ®¶ ng CSVN. 
HỆ TƯ TƯỞNG 
& THIẾT CHẾ CHÍNH TRỊ XHCN 
KÕt cÊu kiÕn tróc th­îng tÇng 
C¸c thi ết chế tương 
ứng 
C¸c quan ® iÓm t­ t­ëng 
C¸c 
quan 
 ® iÓm 
 t­ 
t­ëng 
 ch ính 
trị 
C¸c 
Quan 
 ® iÓm 
t­ 
t­ëng 
p háp 
quyền 
C¸c 
quan 
 ® iÓm 
 t­ 
t­ëng 
Tôn 
giáo 
C¸c 
Đảng 
 phái 
Nh à 
 nước 
Gi áo 
 hội 
C¸c 
 quan 
® iÓm 
 t­ 
t­ëng 
khác 
C¸c 
Thi ết 
 chế 
tương 
ứng 
 kh ác 
KINH TẾ 
NHÀ NƯỚC 
Ng©n hµng Vietcombank 
KINH TẾ TẬP THỂ 
KINH TẾ TƯ NHÂN 
C«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt ) 
KINH TẾ 
TƯ BẢN NHÀ NƯỚC 
KINH TẾ 
CÓ VỐN ĐẦU TƯ 
NƯỚC NGOÀI 
2. MQHBC giữa: CSHT & KTTT? 
a.CSHT QUYẾT ĐỊNH KTTT CỦA XH 
 CSHT kinh tÕ cña XHVN hiÖn nay lµ mét c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nh­ng trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn SH c«ng lµ nÒn t¶ng , do vËy , tÊt yÕu nh©n tè trung t©m trong KTTT cña nã lµ hÖ thèng chÝnh trÞ XHCN (® iÒu nµy kh¸c víi c¸c n­íc thuéc hÖ thèng kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa ) 
KINH TẾ 
NHÀ NƯỚC 
Ng©n hµng Vietcombank 
KINH TẾ TẬP THỂ 
KINH TẾ TƯ NHÂN 
C«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt ) 
KINH TẾ 
TƯ BẢN NHÀ NƯỚC 
KINH TẾ 
CÓ VỐN ĐẦU TƯ 
NƯỚC NGOÀI 
CÁC NHÂN TỐ CỦA KTTT THƯỜNG XUYÊN TÁC ĐỘNG TRỞ LẠI CSHT 
 BẰNG NHIỀU PHƯƠNG THỨC, ĐẶC BIỆT QUAN TRỌNG LÀ NHÂN TỐ NHÀ NƯỚC 
b. Sự 
tác 
động 
trở lại 
của 
kiến 
trúc 
thượng 
 tầng 
III. TỒN TẠI XH QYẾT ĐỊNH YTXH 
 VÀ TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI CỦA YXTH 
a. Khái niệm "Tồn tại xã hội, ý thức xã hội 
TOÀN BỘ CÁC ĐIỀU KIỆN SINH HOẠT VẬT CHẤT CỦA MỖI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI 
ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN 
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT 
TỔ CHỨC DÂN CƯ 
1. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội 
Khái niệm "Ý thức xã hội"? 
 Là phương diện tinh thần của xã hội; phản ánh điều kiện sinh hoạt vật chất của các cộng đồng người trong điều kiện xác định. 
NGHỀ CHÍNH & "NGHỀ PHỤ" 
Tư tưởng "Trọng nông hơn công, thương" của người Việt 
b. Vai trò quyết định của tồn tại xã hội? 
TTXH 
HOẠT ĐỘNG 
CỘNG ĐỒNG 
YTXH 
Ý THỨC 
"TRỌNG LÀNG" 
Tự tôn “Làng mình”; Dị ứng với bên ngoài; 
 Bất li hương; 
 Trọng tình xóm - làng; 
 Trọng lệ làng hơn phép nước; 
 Khôn vặt; Trọng danh hão.... 
 Suy nghĩ theo thói quen đám đông – không coi trọng sáng kiến mới. 
2. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội? 
TTXH 
HOẠT ĐỘNG 
CỘNG ĐỒNG 
YTXH 
TÍNH LẠC HẬU & TÍNH VƯỢT TRƯỚC CỦA YTXH 
TÁC ĐỘNG CỦA Ý THỨC TRUYỀN THỐNG ĐẾN "HÀNH CHÍNH - GIAO THÔNG - AN TOÀN THỰC PHẨM..." 
b. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội? 
TTXH 
HOẠT ĐỘNG 
CỘNG ĐỒNG 
YTXH 
TÍNH KẾ THỪA CỦA YTXH 
TỪ HỌC THUYẾT CỦA MÁC ĐẾN LÊNIN VÀ KẾ THỪA SÁNG TẠO CỦA HỒ CHÍ MINH 
Sự tác đ ộng qua l ại gi ữa các hình thái ý th ức xã h ội trong sự phát tri ển c ủa chúng 
Ý th ức xã h ội bao g ồm nhi ều bộ ph ận , nhi ều hình thái khác nhau , theo nguyên lý m ối liên hệ thì gi ữa các bộ ph ận không tách r ời nhau , mà thư ờng xuyên tác đ ộng qua l ại l ẫn nhau . Sự tác đ ộng đó làm cho ở m ỗi hình thái ý th ức có nh ững m ặt , nh ững tính ch ất không ph ải là k ết quả ph ản ánh m ột cách tr ực ti ếp c ủa t ồn t ại xã h ội 
b. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội? 
TTXH 
HOẠT ĐỘNG 
CỘNG ĐỒNG 
YTXH 
TÍNH TÁC ĐỘNG TRỞ LẠI CỦA YTXH VỚI TTXH 
LÝ LUẬN KHOA HỌC SẼ TRỞ THÀNH LỰC LƯỢNG VẬT CHẤT 
 MỘT KHI NÓ THÂM NHẬP VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA QUẦN CHÚNG 
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ H ỘI VÀ QUÁ TRÌNH L ỊCH SỬ TỰ NHIÊN C ỦA SỰ PHÁT TRI ỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ XÃ H ỘI 
1. Khái ni ệm , c ấu trúc hình thái kinh tế xã h ội 
Hình thái kinh tế - xã h ội là m ột ph ạm trù c ủa chủ nghĩa duy v ật l ịch sử dùng để chỉ xã h ội ở t ừng giai đo ạn l ịch sử nh ất đ ịnh , v ới m ột ki ểu quan hệ s ản xu ất đ ặc trưng cho xã h ội đó phù h ợp v ới m ột trình độ nh ất đ ịnh c ủa l ực lư ợng s ản xu ất và v ới m ột ki ến trúc thư ợng t ầng tương ứng đư ợc xây d ựng trên nh ững quan hệ s ản xu ất ấy . 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
Lùc l­îng s¶n xuÊt 
Quan hÖ s¶n xuÊt 
KiÕn tróc th­îng tÇng 
H×nh th¸i 
 kinh tÕ - 
X· héi 
2. Sự phát tri ển c ủa các hình thái kinh tế - xã h ội là quá trình l ịch sử - tự nhiên 
- Sự v ận đ ộng phát tri ển c ủa xã h ội không tuân theo ý chí chủ quan c ủa con ngư ời mà tuân theo các quy lu ật khách quan 
- Ngu ồn g ốc sâu xa c ủa sự v ận đ ộng phát tri ển c ủa xã h ội là ở sự phát tri ển c ủa l ực lư ợng s ản xu ất 
Quá trình phát tri ển c ủa các hình thái kinh t ế-xã h ội , t ức là quá trình thay thế l ẫn nhau gi ữa các hình thái kinh tế - xã h ội trong l ịch sử nhân lo ại 
3. Giá trị khoa h ọc c ủa h ọc thuy ết hình thái kinh tế - xã h ội 
- S ản xu ất v ật ch ất là cơ sở c ủa đ ời s ống xã h ội , phương th ức s ản xu ất quy ết đ ịnh các m ặt c ủa đ ời s ống xã h ội . 
Xã h ội không ph ải là sự k ết h ợp m ột cách ng ẫu nhiên , máy móc gi ữa các cá nhân , mà là m ột cơ thể s ống sinh đ ộng , các m ặt th ống nh ất ch ặt chẽ v ới nhau , tác đ ộng qua l ại l ẫn nhau . Trong đó , quan hệ s ản xu ất là quan hệ cơ b ản , quy ết đ ịnh các quan hệ xã h ội khác , là tiêu chu ẩn khách quan để phân bi ệt các chế độ xã h ội 
Sự phát tri ển c ủa các hình thái kinh tế - xã h ội là m ột quá trình l ịch sử - tự nhiên , t ức di ễn ra theo các quy lu ật khách quan chứ không ph ải theo ý mu ốn chủ quan 
VI. QUAN ĐI ỂM C ỦA CHỦ NGHĨA DUY V ẬT L ỊCH SỬ VỀ CON NGƯ ỜI VÀ VAI TRÒ SÁNG T ẠO L ỊCH SỬ C ỦA QU ẦN CHÚNG NHÂN DÂN 
Quan niÖm vÒ con ng­êi trong triÕt häc ph­¬ng ® « ng 
Trong Nho gi¸o : Khæng Tö : + B¶n chÊt con ng­êi do " Thiªn mÖnh " chi phèi + ® øc " Nh©n " lµ gi ¸ trÞ cao nhÊt cña con ng­êi , ® Æc biÖt lµ ng­êi qu©n tö . 
M¹nh Tö : + B¶n tÝnh con ng­êi lµ thiÖn , do ¶ nh h­ëng cña phong tôc , tËp qu¸n xÊu mµ con ng­êi bÞ nhiÔm c¸i xÊu , xa rêi c¸i tèt ® Ñp .+ Ph¶i th«ng qua tu d­ìng ®Ó gi ữ ®­ îc ®¹o ® øc cña m×nh , ph¶i lÊy lßng nh©n ¸i ®Ó dÉn d¾t con ng­êi tíi c¸c gi ¸ trÞ ®¹o ® øc tèt ® Ñp . Tu©n Tö : + B¶n chÊt con ng­êi khi sinh ra lµ ¸c, nh­ng cã thÓ c¶i biÕn ®­ îc . 
Khæng Tö 
M¹nh Tö 
* Trong PhËt gi¸o : 	- Con ng­êi lµ sù kÕt hîp gi ­· danh vµ s¾c ( vËt chÊt vµ tinh thÇn )	- Cuéc sèng vÜnh cöu lµ ë câi NiÕt bµn , n¬i linh hån con ng­êi ®­ îc gi¶i tho¸t ®Ó trë thµnh bÊt diÖt . 
* Trong ® ¹o gi¸o  	 L·o Tö :+ Con ng­êi sinh ra tõ "®¹o"+ Con ng­êi ph¶i sèng "v« vi", kh«ng hµnh ® éng mét c¸ch gi ¶ t¹o, gß Ðp , tr¸i víi tù nhiªn . <-- 
Quan niÖm vÒ con ng­êi trong triÕt häc ph­¬ng T©y 
Trong Ky T« gi¸o  	 
- Con ng­êi gåm thÓ x¸c vµ linh hån . ThÓ x¸c sÏ mÊt ®i cßn linh hån th ì tån t¹i vÜnh cöu . 
	- Linh hån lµ gi ¸ trÞ cao nhÊt trong con ng­êi . Vi vËy , ph¶i th­êng xuyªn ch ă m sãc linh hån ®Ó h­íng ® Õn Thiªn ®­ êng vÜnh cöu . 
Quan niÖm vÒ con ng­êi trong triÕt häc ph­¬ng T©y 
Trong triÕt häc Hy-l¹p cæ ®¹i  
	Pr«- ta -go: Con ng­êi lµ th­íc ®o cña vò trô  Ari-xtèt : 	+ Con ng­êi lµ bËc thang cao nhÊt cña vò trô . 	+ ChØ cã linh hån , t­ duy , trÝ nhí , ý chÝ , n ă ng khiÕu nghÖ thuËt lµ lµm cho con ng­êi næi bËt lªn .	+ Con ng­êi lµ " mét ® éng vËt chÝnh trÞ ". 
Trong triÕt häc thêi kú Trung cæ  	Con ng­êi lµ s¶n phÈm cña Th­îng ®Õ. Cuéc sèng trÇn thÕ chØ lµ t¹m bî . H¹nh phóc lµ ë Thiªn ®­ êng . 
Trong triÕt häc thêi kú Phôc h­ng - CËn ®¹i 	+ ® Ò cao vai trß cña trÝ tuÖ , lý tÝnh cña con ng­êi , xem con ng­êi lµ mét thùc thÓ cã trÝ tuÖ .	+ Con ng­êi míi chØ ®­ îc nhÊn m¹nh vÒ mÆt c¸ thÓ , xem nhÑ mÆt x· héi . 
Trong triÕt häc cæ ® iÓn ® øc 
Hª- ghen : 
	Con ng­êi lµ hiÖn th©n cña "ý niÖm tuyÖt ® èi “ 
Phoi-¬-b¾c: 
	Con ng­êi lµ kÕt qu ¶ cña sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn . 
kÕt luËn  C¸c quan niÖm vÒ con ng­êi trong triÕt häc tr­íc M¸c , dï lµ ® øng trªn lËp tr­êng duy t©m , nhÞ nguyªn hay duy vËt siªu h ì nh ® Òu kh«ng ph¶n ¸ nh ® óng b¶n chÊt con ng­êi . Nh ì n chung c¸c quan niÖm trªn ® Òu xem xÐt con ng­êi mét c¸ch trõu t­îng , hoÆc lµ tuyÖt ® èi hãa mÆt tinh thÇn , hoÆc lµ tuyÖt ® èi hãa mÆt thÓ x¸c cña con ng­êi , tuyÖt ® èi hãa mÆt tù nhiªn - sinh häc mµ kh«ng thÊy mÆt x· héi trong ® êi sèng con ng­êi . <-- 
Quan niÖm vÒ con ng­êi trong 
triÕt häc tr­íc m¸c 
Sự thống nhất giữa hai phương diện 
 tự nhiên & xã hội của con người 
1. Con người và bản chất của con người 
a. Khái niệm con người 
mÆt sinh vËt 
	- YÕu tè sinh häc lµ ® iÒu kiÖn ® Çu tiªn quy ® Þnh sù tån t¹i cña con ng­êi , lµ th©n thÓ v« c¬ cña con ng­êi . Con ng­êi lµ s¶n phÈm cña qu ¸ tr ì nh ph¸t triÓn l©u dµi cña thÕ giíi tù nhiªn . 
	- C¸c giai ®o¹n mang tÝnh sinh häc mµ con ng­êi tr¶i qua tõ sinh thµnh , ph¸t triÓn ® Õn mÊt ®i quy ® Þnh b¶n tÝnh sinh häc trong ® êi sèng con ng­êi . Nh ữ ng thuéc tÝnh , nh ữ ng ® Æc ® iÓm sinh häc , qu ¸ tr ì nh t©m - sinh lý , c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau nãi lªn b¶n chÊt sinh häc cña con ng­êi . 
mÆt x· héi 
	 Vai trß cña lao ® éng 
	- Con ng­êi b¾t ® Çu ph©n biÖt minh víi sóc vËt ngay khi con ng­êi s¶n xuÊt ra nh ữ ng t­ liÖu sinh ho¹t cña m ì nh 
	- Th«ng qua lao ® éng con ng­êi ®· c¶i biÕn toµn bé giíi tù nhiªn . 
	- Th«ng qua lao ® éng s¶n xuÊt con ng­êi s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn phôc vô cho ® êi sèng cña m ì nh . 
	- Th«ng qua lao ® éng ng«n ng ữ , t­ duy h ì nh thµnh vµ ph¸t triÓn , c¸c quan hÖ x· héi ®­ îc x¸c lËp . 
--> Lao ® éng chÝnh lµ yÕu tè quyÕt ® Þnh sù h ì nh thµnh b¶n chÊt x· héi cña con ng­êi , h ì nh thµnh nh©n c¸ch trong céng ® ång 
quy luËt 
tù nhiªn 
quy luËt t©m lý 
ý thøc 
quy luËt x· héi 
Lµ mét thùc thÓ sinh vËt – x· héi , con ng­êi 
sÏ chÞu sù chi phèi cña nh ữ ng hÖ thèng quy luËt 
b. Bản chất của con người? 
 Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã , b¶n chÊt con ng­êi lµ tæng hßa cña c¸c quan hÖ x· héi ” 
	- Con ng­êi lu«n lu«n cô thÓ , x¸c ®Þnh, sèng trong mét ® iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ nhÊt ® Þnh 
	- Trong ® iÒu kiÖn cô thÓ ®ã, b»ng ho¹t ® éng thùc tiÔn , con ng­êi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ nh ữ ng gi ¸ trÞ tinh thÇn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¶ thÓ lùc vµ trÝ tuÖ . ChØ trong toµn bé c¸c quan hÖ x· héi , con ng­êi míi béc lé b¶n chÊt cña m×nh . 
	- C¸i b¶n chÊt ë ®©y lµ c¸i phæ biÕn , c¸i mang tÝnh quy luËt chø kh«ng ph¶i lµ c¸i duy nhÊt vµ kh«ng lo¹i trõ nh ữ ng biÓu hiÖn riªng biÖt , ®a d¹ng cña mçi c¸ nh©n . 
Con ng­êi lµ chñ thÓ vµ lµ s¶n phÈm cña lÞch sö 
Con ng­êi 
lµ chñ thÓ vµ lµ s¶n phÈm 
cña lÞch sö 
X· héi 
Tù nhiªn 
<-- 
 LÞch sö t¹o ra con ng­êi trong chõng mùc nµo thi chÝnh con ng­êi l¹i t¹o ra lÞch sö trong chõng mùc ®ã. 
Mỗi con người đều là sản phẩm của lịch sử một nền văn hóa & văn minh, và 
chính họ lại tiếp tục tạo ra lịch sử hiện thực theo cái mà nó có được do LS đã tạo nên nó 
Ý nghĩa phương pháp luận từ sự nghiên cứu con người .  
	 Để lý giải một cách khoa học những vấn đề về con người phải xuất phát từ phương diện bản tính tự nhiên mà căn bản hơn , có tính quyết định hơn là từ phương diện xã hội của nó , từ những quan hệ kinh tế - xã hội của nó . 
	 Động lực cơ bản của sự tiến bộ và phát triển xã hội chính là năng lực sáng tạo lịch sử của con người . 
	 Sự nghiệp giải phóng con người , nhằm phát huy khả năng sáng tạo lịch sử của của nó là phải hướng vào sự nghiệp giải phóng những quan hệ kinh tế - xã hội 
	a. Kh¸i niÖm quÇn chóng nh©n d©n  b. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân và vai trò của cá nhân trong lịch sử 
2. Khái niệm quần chúng nhân dân và vai trò 
sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân 
a. Kh¸i niÖm quÇn chóng nh©n d©n 
 	 QuÇn chóng nh©n d©n lµ bé phËn cã cïng chung lîi Ých c¬ b¶n , bao gåm nh ữ ng thµnh phÇn , nh ữ ng tÇng líp , nh ữ ng giai cÊp , liªn kÕt víi nhau l¹i thµnh tËp thÓ d­íi sù l·nh ®¹o cña mét c¸ nh©n , tæ chøc hay ®¶ ng ph¸i nh»m gi¶i quyÕt nh ữ ng vÊn ®Ò kinh tÕ , chÝnh trÞ , x· héi cña mét thêi ®¹i nhÊt ® Þnh 
QuÇn chóng nh©n d©n gåm 
Nh ữ ng lùc l­îng x· héi nµo ? 
QuÇn chóng nh©n d©n 
Nh ữ ng ng­êi 
lao ® éng 
s¶n xuÊt ra 
cña c¶i 
vËt chÊt 
vµ c¸c 
gi ¸ trÞ 
tinh thÇn 
Nh ữ ng bé 
phËn d©n c­ 
chèng l¹i 
giai cÊp 
thèng trÞ 
¸p bøc 
bãc lét ® èi 
kh¸ng víi 
nh©n d©n 
Nh ữ ng giai 
cÊp , nh ữ ng 
tÇng líp x· 
héi thóc ® Èy 
 sù tiÕn bé 
x· héi 
b. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân và vai trò của cá nhân trong lịch sử 
Vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n 
Lµ lùc l­îng 
s¶n xuÊt c¬ 
b¶n cña x· 
héi , trùc tiÕp 
s¶n xuÊt ra 
cña c¶i 
vËt chÊt 
Lµ ® éng lùc 
c¬ b¶n cña 
mäi cuéc 
c¸ch m¹ng 
x· héi 
Lµ ng­êi 
 s¸ng t¹o 
ra nh ữ ng 
gi ¸ trÞ 
v ă n hãa 
tinh thÇn 
Khái niệm cá nhân dùng để chỉ mỗi con người cụ thể sống trong một cộng đồng xã hội nhất định và được phân biệt với những con người khác thông qua tính đơn nhất và tính phổ biến của nó. 
Vĩ nhân : Những cá nhân kiệt xuất , trưởng thành từ phong trào của quần chúng , nắm bắt được những vấn đề căn bản nhất trong một lĩnh vực nhất định của hoạt động thực tiễn và lý luận 
Lãnh tụ : Những vĩ nhân gắn bó với quần chúng , được quần chúng tín nhiệm và nguyện hy sinh quên mình cho lợi ích của quần chúng nhân dân . 
PhÈm chÊt c¬ b¶n 
cña l·nh tô 
Cã tri thøc khoa häc uyªn b¸c , n¾m 
b¾t ®­ îc xu thÕ vËn ® éng cña d©n 
téc , quèc tÕ vµ thêi ®¹i 
Cã n ă ng lùc tËp hîp QCND, thèng nhÊt 
ý chÝ vµ hµnh ® éng cña QCND vµo 
nhiÖm vô cña d©n téc , quèc tÕ , thêi ®¹i 
G¾n bã mËt thiÕt víi QCND, hy sinh 
quªn minh vi` lîi Ých cña d©n téc , 
quèc tÕ vµ thêi ®¹i 
L·nh tô ph¶i cã nh ữ ng phÈm chÊt 
NhiÖm vô chñ yÕu 
cña l·nh tô 
N¾m b¾t xu thÕ cña d©n téc , 
quèc tÕ vµ thêi ®¹i 
® Þnh h­íng chiÕn l­îc vµ ho¹ch ® Þnh 
ch­¬ng tr ì nh hµnh ® éng c¸ch m¹ng 
Tæ chøc lùc l­îng ®Ó gi¶i quyÕt 
nh ững môc tiªu c¸ch m¹ng ®Ò ra 
- NhiÖm vô cña l·nh tô 
Vai trß 
cña l·nh tô 
Thóc ® Èy hoÆc k ì m h·m sù ph¸t 
triÓn x· héi 
S¸ng lËp c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi 
lµ linh hån cña c¸c tæ chøc ®ã 
Hoµn thµnh nh ững nhiÖm vô cña 
 thêi ®¹i minh ® Æt ra